(Οσίων:
Νικοδήμου Αγιορείτου – Μακαρίου Νοταρά)
ΜΕΡΟΣ B΄
Τοῦ
Ν. ΣΑΚΑΛΑΚΗ
Η
τρίτη ένσταση έχει ως εξής: «Ενιστάμενοι τινές λέγουσιν, ότι ο σκοπός της
συνεχούς μεταλήψεως των αγίων Πατέρων είναι, να μη αποστραφώμεν ολοτελώς την
κοινωνίαν των θείων μυστηρίων∙ ει δε τινές από τον πολύν φόβον και ευλάβειαν
κοινωνούσιν αργά και με περισσοτέραν ευλάβειαν πλησιάζουσιν εις τα μυστήρια,
μεταλαμβάνουσιν αξίως».
Στο
περιεχόμενο της ενστάσεως υπάρχει «ο εκ προοιμίου χαρακτηρισμός» για τη συνεχή
θεία μετάληψη, μια προσέγγιση δηλ. που τείνει να προκαλέσει στο δέκτη μια
προδιάθεση εκκλησιολογικής παραδοχής της (της ενστάσεως δηλ.).
Ο
Αγ. Νικόδημος βιώνει την πορεία του λόγου ως λειτουργική ανάγκη αναζήτησης της
αλήθειας, γι’ αυτό δεν απορρίπτει την «ένσταση» προκαταβολικά, αλλά την
τοποθετεί στις συντεταγμένες του θεολογικού-Πατερικού λόγου, που είναι φορέας
της αλήθειας. Γράφει, σχετικά, ο Ι. Πατήρ:
«Αλλ’ ημείς ηθέλαμεν παρακαλέσει τους ταύτα λέγοντας να
μας φανερώσουν, πόθεν και από ποίας μαρτυρίας έμαθον τον σκοπόν του Χριστού και
των αγίων∙ ή μήπως ανέβησαν εις τους ουρανούς, ως ο Παύλος και τα ήκουσαν; αλλ’
ο Παύλος ήκουσεν άρρητα ρήματα, τα οποία άνθρωπος δεν ηδύνατο να είπη∙ και πώς
αυτοί ηδυνήθησαν να τα είπωσιν; ει δε είναι άλλα από εκείνα, πώς δεν
ευρίσκονται
γεγραμμένα εις τας βίβλους των θείων Πατέρων μας;
ει δε και είναι γεγραμμένα και ημείς δεν τα εύρομεν, παρακαλούμεν να μας τα
υποδείξωσι».
Σχόλιο 1: Αυτή η διαλογική συμπεριφορά του «εκ προοιμίου χαρακτηρισμού», που στηλιτεύει ο Αγ. Νικόδημος, ακολουθήθηκε στην «Δυνητική ερμηνεία» του π. Επιφανίου Θεοδωρόπουλου. Μια θεωρία χωρίς Αγιογραφικά–Πατερικά επιχειρήματα, με μόνη αφετηρία της τους συλλογισμούς του π. Επιφανίου. Μέχρι σήμερα, όλες οι ρητορικές αντι-οικουμενιστικές εξάρσεις των «Δυνητιστών» έχουν πάντα στην οριακή τους απόληξη τον υποκειμενισμό. Αυτή είναι η αλήθεια.
Τα
ερωτήματα του Οσίου Νικοδήμου, ως σχολή Πατερικής ευθυκρισίας αφοπλίζουν τη
σκέψη του π. Επιφανίου, σε ότι αφορά την ερμηνεία του 15ου Κανόνα
της Α-Β Συνόδου.
Διαμορφώνουμε
ανάλογα τα ερωτήματα:
«Αλλ’ ημείς ηθέλαμεν παρακαλέσει τους ταύτα λέγοντας (περί
Δυνητικής ερμηνείας δηλ.) να μας φανερώσουν, πόθεν και από ποίας μαρτυρίας
έμαθον τον σκοπόν (την Δυνητική ερμηνεία του κανόνα);». Αντίθετα, έχουμε «μύρια παραδείγματα τόσων και τόσων αγίων», που
εφάρμοσαν στην πράξη των 15ο Κανόνα ως φράγμα στην αίρεση. Ο «δυνητισμός» σε καμιά περίπτωση δεν
λειτούργησε ως αντιαιρετικό φράγμα. Σε ότι αφορά το σκοπό της
συνεχούς μεταλήψεως, παραθέτει κυρίως θεμελιώδεις διδασκαλίες του Αγ. Κυρίλλου
Αλεξανδρείας. Παράδειγμα:
«Ουκούν λογιή μεν ευσεβέστερον σύννομον επιτηδεύειν βίον∙
μεταλήψη δε ούτω της ευλογίας, ου θανάτου μόνον, αλλά και των εν ημίν νοσημάτων
αποκρουστικήν είναι πιστεύσας∙ κατακοιμίζει γαρ εν ημίν γεγονώς ο Χριστός τον
εν τοις μέλεσι της σαρκός αγριαίνοντα νόμον και αναζωπυρεί μεν την προς Θεόν
ευλάβειαν, απονεκροί δε τα πάθη, μη λογιζόμενος ημίν τα εν οίς εσμέν
παραπτώματα, θεραπεύων δε μάλλον ως νενοσηκότας∙ καταδεσμεί γαρ το
συντετριμμένον∙ εγείρει το πεπτωκώς ως ποιμήν αγαθός, και την ψυχήν εαυτού
τεθεικώς υπέρ των προβάτων».
Ηγουν
(αγ. Νικοδήμου ερμηνεία): «ώστε καλλίτερα θέλεις στοχασθή και ευσεβέστερα, να
ζης μίαν ζωήν σύμφωνον με τους νόμους και τας εντολάς του Θεού, εάν
μεταλαμβάνης την αγίαν κοινωνίαν, πιστεύων ότι είναι όχι μόνο φθαρτική του
θανάτου, αλλά και των αρρωστημάτων των ψυχικών και σωματικών όσα ευρίσκονται
εις ημάς∙ διότι, ο Χριστός, όταν εισέλθη εν ημίν δια της κοινωνίας, καταπαύει
το άγριον φρόνημα της σαρκός μας και ανάπτει μεν την προς τον Θεόν ευλάβειαν
απονεκρώνει δε όλα τα πάθη και τα αμαρτήματά μας θεραπεύει ως αρρωστημένους∙
επειδή ως ποιμήν καλός όπου είναι, θυσιάζει την ψυχήν του δια τα πρόβατα, δένει
το συντετριμμένον, και εγείρει το πεσόν».
Στον
επίλογο των απαντήσεών του, γράφει ο Αγ. Νικόδημος:
«Αρκετά ο Θείος Κύριλλος και Ιωάννης ο Ζωναράς ήλεγξαν των
αμελών την νομιζομένην ευλάβειαν, η οποία δεν γεννά καρπόν ωφελείας και
σωτηρίας, αλλά θάνατον ψυχικόν και στέρησιν παντελή της αιωνίου ζωής, ήτις
προξενείται (κερδίζεται δηλ. η αιώνια ζωή) από την συχνήν κοινωνίαν των θείων
μυστηρίων. Επειδή όσοι είναι κατά αλήθειαν ευλαβείς, όχι μόνο δεν
καταφρονούσι τους λόγους του Κυρίου, και τόσους Ιερούς κανόνας∙ Αποστολικούς
και Συνοδικούς, και των κατά μέρος αγίων, αλλ’ ούτε εις την διάνοιά των
δέχονται τούτο, φοβούμενοι το κρίμα και την καταδίκην της παρακοής.
Δια τους τοιούτους δε αληθινούς ευλαβείς, λέγει το Πνεύμα
το Άγιον δια του προφήτου Ησαΐου. “Προς τίνα επιβλέψω, ειμή επί τον πράον
καταπεινόν και ησύχιον, και τρέμοντά μου τους λόγους;” (κεφ. ξς΄,2). Ήγουν,
ποίον άλλον άνθρωπον θα ίδω με ιλαρόν όμμα, ειμή εκείνον όστις είναι πράος και
ταπεινός και ήσυχος, και φοβείται τα λόγια μου;».
Σχόλιο 2: Ο λόγος του Χριστού, οι Ιεροί Αποστολικοί και Συνοδικοί κανόνες και η
διαχρονική διδασκαλιών των αγίων είναι, σύμφωνα με τον Αγ. Νικόδημο, οι πηγές
της Ορθόδοξης πνευματικής ζωής. Αναμφίβολα, ο Αγ. Νικόδημος ανήκει στην πρώτη
γραμμή άμυνας των σημερινών (συνειδητών) Ορθοδόξων Χριστιανών.
Ερώτημα:
Εάν είναι κατά αλήθειαν ευλαβείς (και είναι πράγματι), όσοι υπακούουν στους
λόγους του Κυρίου, στους Ιερούς Κανόνας (Αποστολικούς και Συνοδικούς) και στην
διαχρονική διδασκαλία των αγίων, τότε τι είναι οι οικουμενιστές που έχουν
περιφρονήσει την χρυσή αυτή εκκλησιαστική αλυσίδα;…
Σημαντικότατα
μηνύματα–παραγγέλματα περικλείουν και οι απαντήσεις στην «ΕΝΣΤΑΣΗ Δ΄».
«Προβάλλουσι πάλιν τινές και λέγουσιν, ότι ιδού η οσία
Μαρία και πολλοί άλλοι ερημίται και ασκηταί, οίτινες μίαν φοράν εις όλην των
την ζωήν εκοινώνησαν, και δεν τους εμπόδισε η βραδύτης να αγιάσουν».
Αποκρινόμεθα,
γράφει ο Όσιος Νικόδημος, «ότι ούτε οι ερημίται κυβερνώσι
την Εκκλησίαν, ούτε η Εκκλησία δια τους ερημίτας έκαμε τους κανόνας, καθώς ο
απόστολος λέγει “Δικαίω νόμος ου κείται” (Α΄ Τιμοθ. ι΄, 9), δηλ. “Νόμος και
εντολή εις τον δίκαιον δεν έχει χώραν, διότι αφ’ εαυτού ποιεί το αγαθόν”…
«Πλην και αυτοί οι ερημίται, εάν είχον το μέσον και δεν
εκοινώνουν, κατακρίνονται ως παραβάται των Ι. Κανόνων και ως καταφρονηταί των
θείων μυστηρίων. Ει δε και δεν είχον, είναι ανεύθυνοι, καθώς λέγει ο ιερός
Καβάσιλας»
(σελ. 90).
Για
τους τελευταίους διευκρινίζει (σελ. 91), ο αγ. Νικόδημος: «αυτούς δε τους Αναχωρητάς και Ερημίτας ο Χριστός αοράτως
τους αγίαζε με τον αγιασμόν των μυστηρίων».
Η
απόκριση–απάντηση του Αγ. Νικοδήμου «ότι ούτε οι Ερημίται κυβερνώσι την
Εκκλησίαν, ούτε η Εκκλησία δια τους ερημίτας έκαμε τους κανόνας», ελέγχει τους
σημερινούς Μοναχούς – Γέροντες, που δεν ακολουθούν τους Ι. Κανόνες και οδηγούν
το ποίμνιο στον οικουμενισμό, πλην εξαιρέσεων.
Έχουμε, επίσης, μια τεράστια αύξηση «Γερόντων» εν τω κόσμω, που κυβερνούν
το εκκλησιαστικό πλήρωμα προς την συμφιλίωση με την αίρεση.
«Ο χρόνος δεν θέλει με φθάσει εις το να απαριθμώ μύρια
παραδείγματα τόσων και τόσων αγίων, οίτινες εκακοπάθησαν και απέθανον για τους
εκκλησιαστικούς θεσμούς και κανόνας∙ και όμως ευρίσκονται τινές τόσον αυθάδεις,
ώστε, ουχί μόνον δεν κακοπαθούσιν υπέρ της αληθείας, αλλά και αντιστέκονται εις
αυτήν, και τολμηρώς αναιρούσι τα δεσποτικά προστάγματα…» (σελ. 108, Εκ της
απαντήσεως εις την ΕΝΣΤΑΣΗ ΙΑ΄).
ΝΙΚΟΣ
Ε. ΣΑΚΑΛΑΚΗΣ
ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΟΣ