Ἅγιος Θεοφάνης ὁ Ἔγκλειστος
Ἡ ψυχρότητα
Η ΧΑΡΗ του Θεού να ‘ναὶ μαζί σου!
“Η προσευχή μου”, γράφεις, “εἶναι κάπως ψυχρὴ καὶ ἀδύναμη”. Ἡ ψυχρότητα καὶ ἡ ἀδυναμία δὲν βρίσκονται στὸν προσευχή, ἀλλὰ σ’ ἐκεῖνον ποὺ προσεύχεται . Προσπάθησε νὰ προσεύχεσαι ὅπως πρέπει, καὶ ἡ προσευχὴ θὰ πάει καλά.
Ὅταν ἕνας μαθητὴς γράφει ἀπρόσεκτα , ὁ δάσκαλος τὸν μαλώνει καὶ τὸν ἀπειλεῖ μὲ τιμωρία. Τότε συγκεντρώνεται καὶ ἀρχίζει νὰ γράφει σωστά.
Μάλωσε, λοιπόν, τὸν ἑαυτό σου καὶ ἀπείλησε τὸν μὲ τὴ θεία τιμωρία, γιὰ νὰ συγκεντρωθεῖς καὶ ν’ ἀρχίσεις νὰ προσεύχεσαι σωστά. Τὶς ἀνθρώπινες ὑποθέσεις μας τὶς χειριζόμαστε εὐσυνείδητα καὶ προσεκτικά, γιὰ νὰ μὴ μᾶς κατηγορήσουν οἱ ἄνθρωποι.
Τὶς ὑποθέσεις τοῦ Θεοῦ, ὅμως, τὶς διεξάγουμε πρόχειρα, ἐπειδὴ ὁ Κύριος σωπαίνει, μακροθυμεῖ καὶ δίνει σ’ ἐμᾶς, τὰ παιδιά Του, ποὺ τόσο ἔχουμε εὐεργετηθεῖ ἀπὸ τὴν ἀγαθότητά Του, τὴν εὐκαιρία νὰ Τὸν ὑπηρετήσουμε. Ώ, πόσο πικρὴ θὰ εἶναι ἡ ὥρα τῆς ἀπολογίας μας στὸ φοβερὸ κριτήριό Του, ὅταν θ’ ἀναγκαστοῦμε νὰ ὁμολογήσουμε τὴν ἐνοχή μας γιὰ τὴν ἀμέλειά μας!
Ποῦ πῆγε ἡ προσευχή σου; Γινόταν καλὰ μέχρι τώρα. Τὴν εὐεργετική της ἐνέργεια τὴν ἔνιωθες ἤδη στὴν καρδιά σου. Θὰ σοὺ πῶ, λοιπόν, ποῦ πῆγε. Ἀφοῦ προσευχήθηκες μία-δύο φορὲς μὲ προσοχὴ καὶ θέρμη, ἔλαβες τόσο γρήγορη βοήθεια ἀπὸ τὸν ἅγιο Σέργιο. Νόμισες τότε ὅτι ἡ προσευχὴ εἶχε ἑδραιωθεῖ κιόλας στὴν καρδιά σου καὶ ὅτι θὰ προχωροῦσε καλὰ μόνη της πιά. Ἔτσι ἄρχισες νὰ προσεύχεσαι ἀπρόσεκτα καὶ βιαστικά.
Σταμάτησες, ἐπίσης, νὰ φυλάγεσαι ἀπὸ τοὺς λογισμούς. Ο νοῦς σου παραδόθηκε στὸ ρεμβασμὸ καὶ τὴν περιπλάνηση. Ἀποτέλεσμα: Κάνεις προσευχὴ … χωρὶς νὰ προσεύχεσαι! Τώρα δὲν ἔχεις παρὰ ν’ ἀρχίσεις πάλι τὸν ἀγώνα γιὰ τὴν οἰκείωση τῆς ἀληθινῆς προσευχῆς , ζητώντας γι’ αὐτὸ καὶ τὴ βοήθεια του Κυρίου.
Ποτὲ μὴ θεωρεῖς ὡς ἑδραιωμένη καὶ ἐξασφαλισμένη ὁποιαδήποτε πνευματικὴ ἐργασία, εἰδικὰ μάλιστα τὴν προσευχή. Πάντοτε νὰ προσεύχεσαι σὰν νὰ τὸ κάνεις γιὰ πρώτη φορά. Βλέπεις, ὅ,τι γίνεται γιὰ πρώτη φορὰ , γίνεται μὲ τὸν πιὸ θερμὸ ζῆλο.
Φοβᾶμαι πὼς ἄρχισες νὰ κάνεις τὸν καθημερινό σου προσευχητικὸ κανόνα βιαστικὰ καὶ πρόχειρα, ἐπιδιώκοντας τὴ συντομότερη δυνατὴ ὁλοκλήρωσή του. Αὐτὸ νὰ μὴν ξαναγίνει, γιατί θλίβει ὑπερβολικὰ τὸν Κύριο.
Εἶναι καλύτερο νὰ λὲς ἕνα μέρος μόνο ἀπὸ τὶς καθορισμένες εὐχὲς τοῦ κανόνα σου μὲ φόβο Θεοῦ καὶ εὐλάβεια, παρὰ νὰ τὶς λὲς ὅλες ὅπως- ὅπως. Εἶναι καλύτερα ἀκόμα κι ἕνα μόνο “Κύριε ἐλέησον!” νὰ λὲς μέσ’ ἀπὸ τὴν καρδιά σου, πεσμένη στὰ γόνατα μὲ συντριβή, παρὰ νὰ προσεύχεσαι πολὺ κι ἀπρόσεκτα.
Νὰ ἐπιπλήξεις αὐστηρὰ τὸν ἑαυτό σου γι’ αὐτή σου τὴν ἀπροσεξία, ποὺ ἐξαιτίας της ἡ προσευχή σου εἶναι ἄκαρπη. Ὅποιος προσεύχεται προσεκτικὰ καὶ φιλόπονα, ἀπολαμβάνει πάντα τοὺς εὐεργετικοὺς καρποὺς τῆς προσευχῆς. Ώ, τί ἀγαθὰ στερούμαστε, ὅταν προσευχόμαστε ἀπρόσεκτα!
Πῶς συμβαίνει καὶ ποῦ ὀφείλεται ἡ βιασύνη στὴν προσευχή; Δὲν εἶναι ξεκάθαρο. Σὲ ἄλλα ἔργα ξοδεύουμε ὧρες, καὶ νομίζουμε πὼς ὁ χρόνος τρέχει. Στὴν προσευχή, ἀπεναντίας νομίζουμε πὼς ὁ χρόνος στέκεται. Δὲν ἔχουμε καλὰ καλὰ ἀρχίσει νὰ προσευχόμαστε, καὶ μᾶς φαίνεται πὼς ἔχουν περάσει ὧρες. Παρασυρόμαστε, λοιπόν, ἀπ’ αὐτὴν τὴν αὐταπάτη καὶ βιαζόμαστε νὰ τελειώσουμε ὅσο μποροῦμε πιὸ γρήγορα. Από τέτοια προσευχὴ , ὅμως, δὲν ὑπάρχει ὠφέλεια.
Τί πρέπει νὰ γίνει τότε; Νὰ τί κάνουν μερικοί: Ὁρίζουν ἕνα χρονικὸ διάστημα γιὰ προσευχή, λ.χ. ἕνα τέταρτο, μισῆ ὥρα ἢ μία ὥρα, φροντίζοντας ὥστε, μόλις συμπληρωθεῖ ὁ προκαθορισμένος αὐτὸς χρόνος νὰ χτυπάει τὸ ρολόι.
Ὅσο, λοιπόν, προσεύχονται, δὲν νοιάζονται γιὰ τὸν ἀριθμὸ τῶν εὐχῶν ποὺ θὰ ποῦν, ἀλλὰ μόνο γιὰ τὴν ἀπερίσπαστη καὶ ἐγκάρδια κοινωνία τους μὲ τὸν Κύριο. Ἄλλοι, πάλι, κάνουν τὸ ἑξῆς: Καθορίζουν ἕνα χρόνο προσευχῆς καὶ ὑπολογίζουν πόσα κομποσχοίνια κάνουν στὴ διάρκεια αὐτοῦ του χρόνου, τραβώντας τοὺς κόπους δίχως βιασύνη.
Ἔπειτα, τὴν ὥρα τῆς προσευχῆς, κάνουν ἀργὰ καὶ προσεκτικὰ ἰσάριθμα κομποσχοίνια. Ὑπάρχουν καὶ ἄλλοι ποὺ τόσο ἔχουν ἐξοικειωθεῖ μὲ τὴν προσευχή, φλογισμένοι καθὼς εἶναι ἀπὸ τὸν θεῖο ἔρωτα, ὥστε, ὅταν προσεύχονται δὲ νιώθουν παρὰ τέρψη καὶ χαρά. Γι’ αὐτὸ σπάνια κάνουν μόνο τὸν καθορισμένο προσευχητικὸ τοὺς κανόνα συνήθως τὸν διπλασιάζουν καὶ τὸν τριπλασιάζουν.
Διάλεξε τὴ μέθοδο ποὺ σὲ ἱκανοποιεῖ περισσότερο καὶ ἐφάρμοσε τὴν μὲ προθυμία , ἀκρίβεια καὶ συνέπεια. Δὲν μπορεῖς νὰ κάνεις πνευματικὴ προκοπὴ δίχως συγκεκριμένο κανόνα προσευχῆς. Οἱ ζηλωτὲς τῆς προσευχῆς βέβαια, δὲν ἔχουν ἀνάγκη ἀπὸ κανόνες.
Σοὺ ἔχω γράψει ἤδη νὰ μάθεις ἀπέξω τὶς συνήθεις καθημερινὲς προσευχὲς καὶ νὰ τὶς λὲς χωρὶς ν’ ἀνοίγεις κάθε φορᾶ τὸ Προσευχητάρι. Ὅταν προσεύχεσαι ἀγκάλιαζε κάθε λέξη ὄχι μόνο μὲ τὴ σκέψη ἀλλὰ καὶ μὲ τὸ συναίσθημα. Κι ἂν καμιὰ φορά ἀπὸ κάποια λέξη ψαλμοῦ ἢ προσευχῆς ξεπηδήσουν αὐθόρμητα δικές σου ἱκεσίες, μὴν τὶς καταπνίξεις.
Ἄφησε τὲς νὰ βγοῦν ἐλεύθερα. Μὴ νοιάζεσαι γιὰ τὸ ἂν θὰ τὶς προλάβεις νὰ ὁλοκληρώσεις τὸν κύκλο τῶν καθορισμένων ψαλμῶν καὶ προσευχῶν∙ φτάνει νὰ ἔρθεις σὲ οὐσιαστικὴ κοινωνία μὲ τὸν Κύριο. Τί θὰ βγεῖ, ἂν πεῖς βιαστικὰ καὶ ἀπρόσεκτα ὅλες τὶς προσευχές; Στὴν ὥρα ποὺ διαθέτεις, πὲς μία μόνο προσευχὴ ἢ ἕναν μόνο ψαλμό, ἀλλὰ μὲ νήψη, προσοχή, εὐλάβεια καὶ κατάνυξη.
Κάποιος μοῦ ἔλεγε, ὅτι συχνά, στὸν καθορισμένο χρόνο τῆς προσευχῆς του δὲν προλαβαίνει νὰ πεῖ παρὰ μόνο τὸ «Πάτερ ἠμῶν», γιατί ὁ νοῦς του στέκεται μὲ νήψη σὲ κάθε λέξη τῆς Κυριακῆς Προσευχῆς. Κι ἕνας ἄλλος πάλι μοῦ ἔλεγε, ὅτι κάποτε, στὴ διάρκεια τῆς ὀρθρινῆς ἀκολουθίας, ὁ νοῦς του ἁρπάχθηκε καὶ ἡ καρδιὰ του κατανύχθηκε τόσο ἀπὸ τὰ νοήματα τοῦ 50ου Ψαλμοῦ, ὥστε δὲν μπόρεσε νὰ πεῖ τίποτ’ ἄλλο.
Μάθε νὰ προσεύχεσαι κι ἐσὺ ἔτσι, καί, μὲ τὴ χάρη τοῦ Θεοῦ, σύντομα θὰ βιώσεις τὴν ἐσωτερικὴ προσευχή. Τότε πιὰ δὲν θὰ σοῦ χρειάζονται κανόνες. Ἀγωνίσου, γιατί ἀλλιῶς τίποτα δὲν γίνεται. Ἂν ἀποτύχεις στὸν ἀγώνα τῆς προσευχῆς, μὴν περιμένεις νὰ πετύχεις σὲ κανένα ἄλλο πεδίο τῆς πνευματικῆς ζωῆς. Ἡ προσευχὴ εἶναι ἡ πηγὴ καὶ ἡ ρίζα ὅλων τῶν καλῶν.
Ὁ Κύριος νὰ σ’ εὐλογεῖ!