Αρνούμαι το βραβείο Στάλιν…
και στέλνω τα χρήματα για την επισκευή της εκκλησίας
και για τη σωτηρία της ψυχής σας
Η Maria Yudina γεννήθηκε σε εβραϊκή οικογένεια στο Nevel, Vitebsk Governorate, Ρωσική Αυτοκρατορία. Ήταν το τέταρτο παιδί του Βενιαμίν Γιουντίν, διάσημου φυσιολόγου και ιατροδικαστή, και της πρώτης συζύγου του, Ραΐσα Γιακόβλεβνα Γιουντίνα (το γένος Ζλάτινα, 1868-1918). Η Yudina σπούδασε στο Ωδείο της Πετρούπολης υπό την Anna Yesipova και τον Leonid Nikolayev. Οι συμμαθητές της περιελάμβαναν τον Dmitri Shostakovich και τον Vladimir Sofronitsky. Το 1921-22 η Γιουντίνα παρακολούθησε διαλέξεις στο ιστορικό-φιλολογικό τμήμα του Πανεπιστημίου της Πετρούπολης και, ως αποτέλεσμα, ολοκλήρωσε σπουδές θεολογίας αφού είχε ήδη μεταστραφεί από τον Ιουδαϊσμό στην Ορθόδοξη πίστη το 1919.
Σύμφωνα με τον Σοστακόβιτς, κάποτε ο Στάλιν άκουσε από το ράδιο την Μαρία Γιούντινα να παίζει στο πιάνο το 23ο κοντσέρτο για πιάνο του Μότσαρτ. Αργά το απόγευμα, τηλεφώνησε στο ραδιόφωνο ζητώντας να του στείλουν τον δίσκο, στον οποίο έγραψαν την συναυλία. Μόνο που η συναυλία δεν είχε ηχογραφηθεί. Έπεσε ένας πανικός, κάλεσαν την ορχήστρα, την πιανίστα και τον διευθυντή για να ηχογραφήσουν μέσα στην νύχτα. Τα μέλη της ορχήστρας και ο διευθυντής έτρεμαν από τον φόβο του. Αναγκάστηκαν να αντικαταστήσουν τον διευθυντή με άλλον για να γίνει η ηχογράφηση που ήθελε ο Ηγέτης.1
Το 1919, σε ηλικία 20 ετών, μεταστράφηκε στην Ορθοδοξία. Τώρα, εκτός από τη μουσική, η χριστιανική διακονία έγινε το κέντρο της ζωής της.
Στο ημερολόγιό της, έγραψε:«Πρέπει να είσαι ευγενικός, πρέπει να ζεσταίνεις τους ανθρώπους, δεν χρειάζεται να λυπάσαι τον εαυτό σου, πρέπει να κάνεις καλό όπου μπορείς. Θέλω να δείξω στους ανθρώπους ότι είναι δυνατόν να ζήσουν μια ζωή χωρίς μίσος, ενώ ταυτόχρονα είναι ελεύθεροι και πρωτότυποι. Ναι, θα προσπαθήσω να γίνω αντάξια της συνείδησής μου».
Η πλούσια και δραστήρια χριστιανική ζωή της άρχισε: «Έψαλα στη μεγαλοπρεπή χορωδία του Ναού της Αναστάσεως, και έβλεπα με τα ίδια μου τα μάτια κάθε Κυριακή τις χειροτονίες νέων ιερέων και διακόνων, – καθένας από τους οποίους, πιθανότατα, ήξερε ότι θα πήγαινε στο θάνατο… ήταν παθιασμένοι, δίκαιοι, μάρτυρες, ασκητές… Υπήρχαν επίσης ηλικιωμένοι ή μεσήλικες ιερείς, για τους οποίους μπορεί κανείς να μιλήσει μόνο με τη μέγιστη ευλάβεια».
Το 1929, η πρώτη σόλο συναυλία της πραγματοποιήθηκε στη Μόσχα και το 1930 η Μαρία Γιουντίνα απολύθηκε από το Ωδείο του Λένινγκραντ. Φημολογήθηκε ότι αυτή ήταν μια εξαιρετικά ήπια τιμωρία για «υπερβολική θρησκευτικότητα» και μόνο μια ευτυχής σύμπτωση περιστάσεων έσωσε την πιανίστρια από τη σύλληψη.
«Μου χορηγήθηκε η ελάχιστη ποινή», έγραψε η Μαρία Βενιαμίνοβνα, «Δεν συνελήφθηκα, αλλά μάλλον θορυβωδώς εκδιώχθηκα από την έδρα του Ωδείου του Λένινγκραντ, καθώς και από άλλα είδη εργασίας, για μεγάλο χρονικό διάστημα ήμουν χωρίς ένα κομμάτι ψωμί …».
Το έτος 1939 η Yudina χτυπήθηκε από μια προσωπική τραγωδία: ο αρραβωνιαστικός της, ορειβάτης Kirill Georgievich Saltykov, σκοτώθηκε. Υιοθέτησε τη μητέρα του ως δική της και τη φρόντιζε για πολλά χρόνια. Δεν είχε πλέον προσωπικές σχέσεις – ένας μοναστικός τρόπος ζωής κατά κάποιο τρόπο μπήκε φυσικά στη ζωή της, στην τέχνη της.
Όσο για τις δικές της ανάγκες, δεν είχε καν κανονικά παπούτσια. Φορούσα αθλητικά παπούτσια. Κάποτε, ο Μητροπολίτης Αντώνιος του Λένινγκραντ της έδωσε ένα γούνινο παλτό. Περιττό να πούμε ότι το κράτησε για λίγες ώρες…κάποιος «χρειαζόταν» αυτό το δώρο περισσότερο από εκείνη.
Και φορούσε πραγματικά ένα σταυρό. Πάνω από τα ρούχα. Έτσι ανέβηκε στη σκηνή. Μιλούσε δυνατά και με αυτοπεποίθηση με έναν τρόπο που λίγοι τολμούσαν να ψιθυρίσουν. Βοήθησε αδιακρίτως τους άπορους, τους καταπιεσμένους, τους διωκόμενους, τους ιερείς, τους εχθρούς του σοβιετικού καθεστώτος… Διάβασε τα ποιήματα του Παστερνάκ από τη σκηνή κατά τη διάρκεια της σκληρής απαξίωσης του ποιητή. Η ίδια αρκέστηκε σε λίγα: το μόνο ακριβό πράγμα στο διαμέρισμά της ήταν ένα νοικιασμένο πιάνο.
Προς το τέλος της δεκαετίας του ’60, φαίνεται να αρχίζει να αποχαιρετά αυτή τη ζωή. Ζει σαν ζητιάνος, όλη την ώρα στην εκκλησία, στην προσευχή, στις συζητήσεις με τους ιερείς. Στους μουσικούς κύκλους, φημολογείται ότι θέλει να πάει σε μοναστήρι στο Ερμιτάζ της Ρίγας.
Το 1969, η Maria Yudina χτυπήθηκε από ένα φορτηγό. Ο οδηγός κατάφερε να φρενάρει, αλλά το δάχτυλο του δεξιού της χεριού έσπασε. Δεν μπορούσε να παίξει άλλο. Αυτό ήταν το τέλος της καριέρας της. Και αυτή… άρχισε να αγωνίζεται για την ελευθερία αυτού του σοφέρ – είχε τρία παιδιά…
Έλεγε: «Μερικές φορές μερικοί καλοί, αληθινοί Χριστιανοί μου είπαν: «Καμαρώνεις, διαφημίζεις τη θρησκεία σου». Αλλά αυτό δεν συμβαίνει. Μου φαίνεται ότι το ευαγγέλιο είναι άπειρο. Και ο καθένας συνειδητά ή ενστικτωδώς επιλέγει για τον εαυτό του ορισμένα κείμενα «κατευθυντήριων γραμμών». Έτσι λέγεται μέσα μου: «Όποιος Με αρνείται, θα τον αρνηθώ την τελευταία ημέρα». Για μένα, είναι απολύτως εύκολο, οργανικό, δεν υπάρχει ούτε ένας κόκκος «αξίας» εδώ, φυσικά, αλλά μερικοί από τους κανόνες της χριστιανικής ζωής είναι αφόρητα δύσκολοι για μένα…»
Η Μαρία Γιουντίνα πέθανε στις 19 Νοεμβρίου 1970. Την αποχαιρέτησαν με την αγαπημένη της Έβδομη Συμφωνία του Μπετόβεν.
Είναι σχεδόν αδύνατο να πιστέψουμε στην πιθανότητα αυτής της ιστορίας, αλλά ο Σοστακόβιτς, μιλώντας στον Σολομώντα Βολκόφ είπε: «Το ξέρω (…) Ξέρω από αυτήν ότι η ιστορία θα φανεί απίστευτη. Αν και η Yudina είχε πολλές ιδιορρυθμίες, ένα πράγμα που μπορώ να πω με βεβαιότητα είναι ότι ποτέ δεν είπε ψέματα. Είμαι σίγουρος ότι αυτό είναι αλήθεια».
Λίγο αφότου έδωσε ( ο Σοστακόβιτς ) στον Στάλιν μια ηχογράφηση του 23ουΚοντσέρτου για πιάνο του Μότσαρτ που εκτελέστηκε από τη Yudina, η πιανίστρια έλαβε ένα φάκελο με είκοσι χιλιάδες ρούβλια. Της είπαν ότι ήταν με ειδική διαταγή του Στάλιν.
Ο Σοστακόβιτς είπε: Η Γιουντίνα απάντησε στην επιστολή της: «Ευχαριστώ, Ιωσήφ Βησσαριόνοβιτς, για την υποστήριξή σας. Θα προσεύχομαι για σας μέρα και νύχτα και θα ζητήσω από τον Κύριο να συγχωρήσει τις μεγάλες αμαρτίες σας ενώπιον του λαού και της χώρας. Ο Κύριος είναι ελεήμων, θα σας συγχωρήσει. Έδωσα τα χρήματα στην εκκλησία της οποίας είμαι ενορίτης».
Λένε ότι όταν ο Στάλιν βρέθηκε νεκρός, υπήρχε ένας δίσκος με το ίδιο κοντσέρτο για πιάνο στο πικάπ. Εκτελείται από τη Yudina, φυσικά. Ίσως αυτοί οι ήχοι υπέρτατης αρμονίας να ήταν το τελευταίο πράγμα που άκουσε ο ηγέτης σε αυτή τη ζωή.2
Ένα σημαντικό γεγονός στη ζωή της Yudina ήταν η καταδίκη και η εκτέλεση το 1922 του Μητροπολίτη της Πετρούπολης μαζί με άλλους κληρικούς. Εκείνη την εποχή, αποφάσισε να ενεργεί πάντα ανοιχτά, έχοντας επίγνωση των συνεπειών. Ένα από τα γράμματά της ήταν υπογεγραμμένο: «Η πιστή και αφοσιωμένη τρελή σας στη Μόσχα, Μ. Γιουντίνα». «Μόσχα», γιατί τότε πήγε στη Μόσχα, αγωνιζόμενη για την απελευθέρωση του πατριάρχη Τύχωνα. Το 1925, σε ένα ερωτηματολόγιο για παιδαγωγούς ωδείων, όταν ρωτήθηκε για την ιδιότητα του μέλους και την υποστήριξη του Κομμουνιστικού Κόμματος, έγραψε: «Συμφωνώντας σε πολλά ζητήματα με το Ρωσικό Κομμουνιστικό Κόμμα – δεν μπορώ να ανήκω σε αυτό λόγω των ιδεολογικών και θρησκευτικών μου απόψεων».
Την επόμενη μέρα, ο Στάλιν διέταξε να σταλεί ένας ειδικός αγγελιαφόρος του Κρεμλίνου στη Γιουντίνα. Ο αγγελιαφόρος παρέδωσε στην πιανίστρια ένα πακέτο. Στην έκπληξη και αμηχανία της, ο αγγελιαφόρος εξήγησε ότι ήταν δίπλωμα που απονέμεται, στην πιανίστα Maria Veniaminovna Yudina, το βραβείο Στάλιν του Α’ βαθμού και ένα χρηματικό έπαθλο 20 χιλιάδων ρούβλια.
Πολλά χρήματα εκείνη την εποχή. Λέγεται ότι με την τρέχουσα συναλλαγματική ισοτιμία, είναι περίπου δύο εκατομμύρια δολάρια.
Και η Yudina, στην πραγματικότητα, ήταν άπορη. Η φτωχή πιανίστρια δεν είχε ούτε διαμέρισμα ούτε πιάνο. Με αυτά τα χρήματα, μπορούσε να αγοράσει όχι μόνο ένα διαμέρισμα, ένα μεγάλο πιάνο και άλλα απαραίτητα πράγματα, αλλά επίσης να προσφέρει υλική βοήθεια σε πολλούς ανθρώπους που είχαν απόλυτη ανάγκη. Επιπλέον, η απονομή του βραβείου Στάλιν άνοιγε τις πόρτες των καλύτερων αιθουσών συναυλιών της χώρας. Και η καθηγήτρια Yudina (η οποίος ήταν κυριολεκτικά ειδωλοποιημένη από τους μαθητές) είχε την ευκαιρία να διδάξει σε οποιοδήποτε ωδείο της Σοβιετικής Ένωσης. Και κανείς δεν θα τολμούσε να διώξει, τη νικήτρια του πιο διάσημου βραβείου στη χώρα, από την αγαπημένη της δουλειά. Αλλά είχε εκδιωχθεί από τη Μόσχα, το Λένινγκραντ, την Τιφλίδα και άλλα ωδεία για τις θρησκευτικές της απόψεις. Η Μαρία Βενιαμίνοβνα ήξερε ήδη τι θα έκανε με το υψηλό μπόνους και τα χρήματα.
«Μεταφέρετε τις ευχαριστίες μου στον Ιωσήφ Βησσαριόνοβιτς», είπε στον απεσταλμένο του Κρεμλίνου και πρόσθεσε. «Θα μπορούσες να του παραδώσεις σε τρείς μέρες το γράμμα που θέλω να του γράψω;»
«Φυσικά», απάντησε ο αγγελιοφόρος του αρχηγού στον υψηλό βραβευμένο και πρόσθεσε γενναία. «Είμαι στην υπηρεσία σας».
Τρεις μέρες αργότερα, ο Στάλιν διάβασε το μήνυμα που του είχε γράψει μια λαμπρή πιανίστρια, στην οποία είχε απονεμηθεί το υψηλότερο βραβείο με το όνομά του. Περίμενε να διαβάσει τα συνηθισμένα αλλά πάντα ευχάριστα λόγια ευγνωμοσύνης, μερικά αιτήματα για ανακούφιση από συλληφθέντες συγγενείς ή φίλους, βοήθεια για τους αρρώστους ή τους πάσχοντες ή κάτι άλλο τέτοιο. Βρήκε στην επιστολή διαφορετικές λέξεις, τις οποίες κανείς δεν τολμούσε να του πει, γιατί ήταν σαν θάνατος ή αυτοκτονία.
«Θα προσεύχομαι μέρα και νύχτα στον Κύριο να συγχωρήσει τα τερατώδη εγκλήματά σας ενώπιον των ανθρώπων που σας εμπιστεύτηκαν…» – έγραψε η μεγάλη πιανίστρια.
Και στη συνέχεια μια λιγότερο απροσδόκητη, ή ακριβέστερη, φυσική συνέχεια αυτού που ειπώθηκε παραπάνω: «Αρνούμαι το βραβείο Στάλιν και στέλνω τα χρήματα για την επισκευή της εκκλησίας και για τη σωτηρία της ψυχής σας».
Παραδόξως, ο ηγέτης δεν εκδικήθηκε αυτή τη λαμπρή αλλά παράξενη γυναίκα, για τη φτωχή και ανήσυχη ζωή της οποίας έλαβε αρκετά λεπτομερείς πληροφορίες. Ο Στάλιν δέχτηκε από αυτήν την καθόλου κολακευτική τελευταία αλήθεια για τον εαυτό του, την οποία ο πιο πιστός φίλος του δεν θα τολμούσε ποτέ να του πει.
1 O Στάλιν και η διάσημη πιανίστρια Μαρία Γιουντίνα – ΑΒΑΛΟΝ ΤΩΝ ΤΕΧΝΩΝ (avalonofthearts.gr)
2 https://www.pravmir.ru/lyubimaya-pianistka-stalina-s-evangeliem-v-rukah-pamyati-marii-yudinoj/
ΠΗΓΕΣ:
Απαγορεύτηκε «Ο θάνατος του Στάλιν» | Euronews
Гл. 7. Письмо Сталину от великой пианистки (turbopages.org)
ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ – ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: Ι.Ν.ΑΓΙΩΝ ΤΑΞΙΑΡΧΩΝ ΙΣΤΙΑΙΑΣ