Σχολεία-Εντατικοποίηση, τοξικό περιβάλλον, έλλειψη νοήματος: Μέχρι πότε οι εκπαιδευτικοί θα «αδειάζονται» σωματικά και ψυχικά;
Πριν λίγο καιρό το alfavita.gr αποκάλυψε ότι μέσα σε τρεις μήνες έχουμε πολλές δεκάδες απαλλαγές στελεχών εκπαίδευσης από τα καθήκοντά τους και ακόμη περισσότερες άδειες άνευ αποδοχών με ταυτόχρονη αναζήτηση άλλης επαγγελματικής στέγης εκπαιδευτικών, ακόμα και στο εξωτερικό.
«Δεν αντέχουμε άλλο. Μας “καίνε” εργασιακά και μας οδηγούν σε παραίτηση» δηλώνουν αρκετοί.
Πριν λίγες μέρες μόνο στο ΠΥΣΠΕ (δάσκαλοι, νηπιαγωγοί) Α’ Αθήνας, στη φετινή χρονιά είχαμε 101 απαλλαγές στελεχών εκπαίδευσης!
Απείρως χειρότερη είναι η κατάσταση στους εκπαιδευτικούς των σχολικών τάξεων.
ΣΧΟΛΕΙΑ-ΕΝΤΑΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗ, ΤΟΞΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ, ΕΛΛΕΙΨΗ ΝΟΗΜΑΤΟΣ: ΜΕΧΡΙ ΠΟΤΕ ΟΙ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΙ ΘΑ «ΑΔΕΙΑΖΟΝΤΑΙ» ΣΩΜΑΤΙΚΑ ΚΑΙ ΨΥΧΙΚΑ;
Ίσως είναι η πρώτη φορά μεταπολιτευτικά που ένα μεγάλο τμήμα των εκπαιδευτικών νιώθει αφενός τέτοια αφόρητη πίεση και αφετέρου τέτοια έλλειψη χαράς για τη διδασκαλία που αντί να τονώνει όπως παλιότερα, «αδειάζει» σωματικά και ψυχικά.
Ένας μεγάλος αριθμός εκπαιδευτικών βιώνει υψηλή ή μεσαία συναισθηματική εξάντληση, ενώ καταγράφεται επίσης ότι ένα ακόμη μεγαλύτερο τμήμα εκπαιδευτικών που αισθάνεται ότι οι παρεμβάσεις του υπουργείου Παιδείας κάνουν τη δουλειά τους στο σχολείο να φαίνεται άνευ νοήματος.
Ένας ατελείωτος βομβαρδισμός εξωεκπαιδευτικών εργασιών, γραφειοκρατικού φόρτου και ευθυνών που διασπείρουν άγχος, αβεβαιότητα και αγωνία, διαμορφώνει σταδιακά ένα βαθιά τοξικό περιβάλλον για τα εργασιακά, μορφωτικά και δημοκρατικά δικαιώματα εκπαιδευτικών και εκπαιδευομένων.
Έγγραφα, Οδηγίες, Εγκύκλιοι, Υπουργικές Αποφάσεις, νέα νομοθεσία και βροχή από νέες ευθύνες που ετσιθελικά μετατρέπουν τους εκπαιδευτικούς σε πληροφορικούς (μέσα σε λίγα 24ωρα έπρεπε όλοι να χειρίζονται υπολογιστές και να ξέρουν να κάνουν μάθημα εξ αποστάσεως), νοσοκόμους και γιατρούς (υπεύθυνοι covid), ψυχολόγους (σύμβουλοι σχολικής ζωής), που μαζί με τους παλιότερους μόνιμους ρόλους του διοικητικού προσωπικού, του φύλακα, κάνουν «φύλλο και φτερό» την εκπαιδευτική διαδικασία και εξουθενώνουν τους εκπαιδευτικούς οι οποίοι στη χώρα μας, στη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση (Γυμνάσια – Λύκεια) έχουν μέση ηλικία 50 ετών και άνω.
Ίσως γι’ αυτό μαζί με τις εστίες αγανάκτησης, θυμού και αντίστασης που αναζωπυρώνονται από το «λάδι που ρίχνει στη φωτιά» το ΥΠΑΙΘ, παρατηρείται και ένα «κύμα φυγής» εκπαιδευτικών προς τη συνταξιοδότηση (το οποίο θα ήταν πολύ μεγαλύτερο αν οι όροι συνταξιοδότησης εξασφάλιζαν μια στοιχειώδη κάλυψη στις ανάγκες επιβίωσης), καθώς οι αντίξοες συνθήκες εργασίας (εντατικοποίηση, πίεση, εξάντληση, έλλειψη νοήματος, τηλεκπαίδευση και αξιολόγηση) έχουν κάνει αφόρητη τη ζωή χιλιάδων εκπαιδευτικών.
Η νέα ιεραρχική δομή σε συνδυασμό με την ατομική αξιολόγηση διαλύει τον δημοκρατικό και συλλογικό τρόπο λειτουργίας του σχολείου, ενώ παράλληλα κατεδαφίζεται η παιδαγωγική διάσταση της εκπαίδευσης. Το καινούργιο μοντέλο βασίζεται στη φιλοσοφία της εξατομίκευσης, του εσωτερικού ατέρμονου ανταγωνισμού συγκέντρωσης μορίων για επιβίωση και ανέλιξη σε ένα γραφειοκρατικό και διεκπεραιωτικό σχολείο.
Η ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΣΤΟ ΔΥΤΙΚΟ ΚΟΣΜΟ: ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ ΕΡΧΕΤΑΙ ΚΑΛΠΑΖΟΝΤΑΣ
Ο εργασιακός χώρος στο Δυτικό κόσμο έχει δεχθεί το τελευταίο διάστημα τις δονήσεις μιας μεγάλης ανατροπής: εκατομμύρια εργαζόμενοι έχουν εγκαταλείψει την εργασία τους, σε ένα κύμα εργασιακής φυγής που έγινε γνωστό ως «μεγάλη παραίτηση».
Πιο πρόσφατα, το φαινόμενο της «σιωπηρής παραίτησης», μιας αθόρυβης άρνησης εργασίας, έχει αρχίσει επίσης να κάνει την εμφάνισή του και σε χώρους εργασίας στην εκπαίδευση όπως πχ στα σχολεία. Εκεί όπου βασιλεύουν χρόνια τώρα οι δείκτες ποιότητας, η αξιοκρατία και η αξιολόγηση. Εκεί όπου κάθε πτυχή της σχολικής ζωής είναι μετρήσιμη και ελεγχόμενη. Εκεί που έχουμε τη μετατροπή του σχολείου σε ένα “πανοπτικόν” συνεχούς επιτήρησης και αυστηρής τιμωρίας.
θα έχετε πιθανότατα ακούσει για τη «σιωπηρή παραίτηση» –μια παρεξηγημένη, συχνά, φράση– που σημαίνει ότι εκπαιδευτικοί, δυσαρεστημένοι στη δουλειά τους είτε για πιέσεις από το υπουργείο Παιδείας και τους ιεραρχικά ανώτερους, είτε για δυσκολίες που αντιμετωπίζουν από τους μαθητές και τους γονείς, ως αντίδραση τείνουν να μειώνουν την προσπάθειά τους, υποφέροντας σιωπηλά, είτε ακόμη και να ψάχνουν τρόπο να συνταξιοδοτηθούν με μειωμένη σύνταξη είτε ακόμη και να παραιτούνται.
«Θέλω να είμαι δασκάλα κάθε μέρα για όλη μου τη ζωή. Είναι αυτό που απολαμβάνω περισσότερο» δηλώνει χωρίς αμφιβολία η 30χρονη Maggie Perkins, η οποία όμως λόγω φορτωμένου ωραρίου και χαμηλών αποδοχών αποφάσισε πριν από μερικά χρόνια ότι οφείλει να βάλει όρια μεταξύ της επαγγελματικής και της προσωπικής της ζωής.
Εξ ου και τo 2018 υιοθέτησε την τακτική της «σιωπηλής παραίτησης», μίας τάσης η οποία τράβηξε την προσοχή των νέων εργαζομένων ιδίως μέσω του TikTok. Ουσιαστικά, πρόκειται για την εφαρμογή αυστηρών ορίων στην επαγγελματική ζωή, ενώ παράλληλα πληρώνεται κανείς κανονικά. Υιοθετείται ιδίως από εργαζομένους κάτω των 40 ετών, οι οποίοι αντιστέκονται στις επαγγελματικές υπερβολές (όπως δυσανάλογα πολλές ώρες στο γραφείο) και δουλεύουν μόνο για όσο απαιτεί το συμβόλαιό τους.
Κατά τη διάρκεια της πανδημίας, συνέβη η «Μεγάλη Παραίτηση», στην οποία πολλοί εργαζόμενοι βρήκαν το κουράγιο να παραιτηθούν και να κυνηγήσουν ελκυστικότερες ευκαιρίες με υψηλότερες αποδοχές και μεγαλύτερη ευελιξία. Πλέον, η «σιωπηλή παραίτηση» υποδηλώνει ότι οι εργαζόμενοι προσπαθούν να βρουν τρόπους να προσαρμόσουν τις δουλειές που έχουν τώρα ανάλογα με τις ανάγκες τους.
Η Perkins παραιτήθηκε το 2020 και δήλωσε στο Business Insider ότι δεν σκοπεύει να επιστρέψει στη δουλειά της. Κάνει το διδακτορικό της στην Εκπαιδευτική Θεωρία και Πρακτική και εστιάζει την έρευνά της στην φθορά των εκπαιδευτικών – ιδίως αναζητώντας γιατί δάσκαλοι με πολλά προσόντα και εμπειρία επιλέγουν να φύγουν από το επάγγελμα.
ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΕΣ
Ως δασκάλα σε ιδιωτικά και δημόσια σχολεία στην πολιτεία της Τζόρτζια και της Φλόριντα, η Perkins ξόδεψε «εκατοντάδες εάν όχι χιλιάδες» δολάρια από τον μισθό της σε εξοπλισμό τάξεων, δέχθηκε λεκτικές επιθέσεις από γονείς και είχε «τραγικές» ημικρανίες.
«Είτε καταλήγεις με burnout είτε πρέπει να κάνεις μία επιλογή», τονίζει η ίδια μιλώντας στο Business Insider. Η συμβουλή της προς όσους θέλουν να ακολουθήσουν την τακτική της «σιωπηλής παραίτησης» είναι να αποτραβηχτούν σταδιακά και ήσυχα, χωρίς να τραβήξουν πολλή προσοχή στην αλλαγή.
«Δεν μπορεί να γίνει σε μία μέρα. Εάν είσαι ο τύπος του εκπαιδευτικού που φέρνει τη δουλειά στο σπίτι και μένει περισσότερο στο σχολείο, θα είναι αισθητό εάν το κάνεις ξαφνικά», δήλωσε η ίδια προσθέτοντας ότι θα πρέπει να γίνει με κομψό τρόπο, ώστε να αποφύγει κανείς την απόλυση.
Το 2018, η Perkins ξεκίνησε να φεύγει από το σχολείο όταν είχε συμπληρώσει ακριβώς τις ώρες του συμβολαίου της, ώστε να πάρει την κόρη της από το νηπιαγωγείο. Αυτό έθεσε τις βάσεις για μία ισορροπία μεταξύ επαγγελματικής και προσωπικής ζωής. Ωστόσο, με τις βαθμολογίες, την προετοιμασία για τα μαθήματα και τις συναντήσεις, ήταν σχεδόν αδύνατο να χωρέσει όλη τη δουλειά μέσα στο ωράριό της.
Προκειμένου να μειώσει τις ώρες εργασίας, η Perkins άρχισε να εξετάζει τα συστήματα αυτόματης βαθμολόγησης, ουσιαστικά αποφεύγοντας να βαθμολογήσει όλες τις εργασίες για το σπίτι και ζητώντας από τους μαθητές να υπογραμμίζουν τα κομμάτια των εκθέσεών τους που αντιστοιχούσαν στο πλαίσιο της βαθμολόγησης.
«Νομίζω πως με έκανε καλύτερη εκπαιδευτικό, διότι έγινα πολύ πιο αποδοτική και μπορούσα να βάλω προτεραιότητες σε αυτά που άξιζαν», δηλώνει η ίδια.
Η ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΔΟΥΛΕΙΑΣ
Την πρώτη φορά που η Perkins άκουσε για την σιωπηλή παραίτηση, αισθάνθηκε ότι ταιριάζει στην περίπτωσή της και άρχισε να αναρτά βίντεο στο TikTok σχετικά με την εμπειρία της.
«Ήταν μία πολύ απλή εξήγηση για κάτι που άλλαξε σημαντικά τη ζωή μου και ήταν υγιές για εμένα», τονίζει στο Business Insider. Ωστόσο, η ίδια προτιμά τον όρο «σιωπηλή εργασία», καθώς πολλοί δάσκαλοι επενδύουν στη δουλειά τους και δεν θέλουν να παραιτηθούν.
«Δεν χρειάζεται ποτέ να τα παρατήσετε, απλώς να μειώσετε τη δέσμευσή σας ή την παρουσία σας ή την αναστάτωσή σας. Και εξακολουθείτε να βγάζετε δουλειά. Δεν μειώνετε την παραγωγικότητα της εταιρείας. Κάνετε αυτό που ζητούν οι άλλοι από εσάς», τονίζει η Perkins.
Η ίδια μάλιστα σημειώνει πως η προσπάθεια είναι διαφορετική για τον καθένα. Στη δική της περίπτωση, προσπάθεια σήμαινε να δίνει το 100% του εαυτού της μεταξύ 8:00 και 16:00, χωρίς όμως να φέρνει τη δουλειά στο σπίτι. «Εάν δεν μπορούσα να βγάζω τις ώρες του συμβολαίου μου, δεν θα το έκανα καθόλου», δηλώνει.
Άλλοι, αντιθέτως, επιλέγουν «να κάνουν το απολύτως ελάχιστο, μόνο για να μην παραιτηθούν». Πρόκειται για τα άτομα που δεν έχουν στόχο να ανέβουν στην ιεραρχία της εταιρείας, θέλουν φερειπείν απλώς να τελειώνουν τη δουλειά και να πηγαίνουν για ορειβασία.
ΠΟΡΕΙΑ ΠΡΟΣ ΤΟ BURNOUT
Για ορισμένους επικριτές, η «σιωπηλή παραίτηση» των εκπαιδευτικών κάνει κακό στους μαθητές. Κατά την Perkins όμως το πραγματικό πρόβλημα είναι η προσδοκία από τον δάσκαλο ότι θα πρέπει να υπερβαίνει τις καταστάσεις, ενώ το «απλώς κάνω τη δουλειά μου» θα έπρεπε να είναι αρκετό.
Σύμφωνα με σχετική έρευνα από την Gallup το 2021, το ποσοστό των εργαζομένων στις ΗΠΑ που ήταν «δεσμευμένοι» στη δουλειά τους υποχώρησε στο 34%, καταγράφοντας την πρώτη πτώση σε τουλάχιστον δέκα χρόνια. Πολλοί δάσκαλοι με διάχυτα ωράρια και κακές αποδοχές υιοθέτησαν την τάση της «σιωπηλής παραίτησης», ενόσω πολλά σχολεία στις ΗΠΑ έχουν ανοιχτές θέσεις.
Η ίδια μάλιστα θεωρεί ότι οι «ελλείψεις δασκάλων» είναι εσφαλμένος χαρακτηρισμός: Πρόκειται αντιθέτως για μία «έξοδο των δασκάλων». «Όχι επειδή έχασαν το πάθος τους για τη δουλειά ή τις πιστοποιήσεις τους, αλλά επειδή ήρθε η ώρα να αρνηθούν τη δουλειά υπό αυτές τις συνθήκες», δήλωσε η Perkins στο Business Insider.
Παρότι πλέον η επαγγελματική πορεία της Perkins είναι αβέβαιη, η ποιότητα ζωής της είναι καλύτερη από τη στιγμή που έφυγε από το σχολείο: «Δεν είχα ούτε μία ημικρανία έκτοτε».
