Ὀρθοδοξία καί Οἰκουμενισμός: "Χθές συνεθαπτόμην σοι Χριστέ, συνεγείρομαι σήμερον ἀναστάντι σοι..."

"Χθές συνεθαπτόμην σοι Χριστέ, συνεγείρομαι σήμερον ἀναστάντι σοι..."

ΘΕΟΛΟΓΙΚΟΝ ΣΧΟΛΙΟΝ ΕΙΣ ΤΟΝ ΚΑΝΟΝΑ ΤΗΣ ΑΝΑΣΤΑΣΕΩΣ

Ἀνδρέου Θεοδώρου

«Χθές συνεθαπτόμην σοι Χριστέ,
συνεγείρομαι σήμερον ἀναστάντι σοι^.
συνεσταυρούμην σοι χθές,
αὐτός με συνδόξασον Σωτήρ,
ἐν τῇ βασιλείᾳ σου».

Ἡ Ἐκκλησία σημαίνει τήν μυστικήν συνένωσιν τῶν πιστευόντων μετά τῆς ὑπερφυοῦς καί ἀοράτου κεφαλῆς των, τοῦ Χριστοῦ. Τό μυστήριον τῆς Ἐκκλησίας εἶναι τό μυστήριον τοῦ Χριστοῦ καί κατ᾿ ἐπέκτασιν τό μυστήριον τῆς Ἁγίας Τριάδος. Ὅπως δηλαδή ἐν τῷ Χριστῷ αἱ δύο φύσεις, ἀρρήκτως συνηνωμέναι, ἐμπεριχωροῦν ἡ μία τήν ἄλλην ἐν τῷ ἑνιαίῳ προσώπῳ τοῦ Χριστοῦ, καί ὅπως ἐν τῇ Ἁγίᾳ Τριάδι αἱ τρεῖς ὑποστάσεις τῆς θεότητος, ἴδιαι καί ἀσύγχυτοι, ἐμπεριχωροῦν ἀλλήλας, οὕτω καί ἐν τῇ Ἐκκλησίᾳ τό σῶμα τοῦ Κυρίου ἐμπεριχωρεῖται μυστικῶς ὑπό τῆς ἀοράτου κεφαλῆς αὐτοῦ, τοῦ Χριστοῦ. Ἡ ἐμπεριχώρησις αὕτη καθ᾿ ὅλας τάς φάσεις αὐτῆς εἶναι ἐσωτέρα καί μυστική. Ἡ Ἐκκλησία εἶναι ζῶν πνευματικός ὀργανισμός. Ὅπως δέ εἰς κάθε ζῶντα ὀργανισμόν ὑπάρχει ζωτική ὀργανική σχέσις μεταξύ τῆς κεφαλῆς καί τοῦ σώματος αὐτοῦ, ἐν τῇ σχέσει δέ ταύτῃ διασφαλίζεται ἡ σύμφορος λειτουργία τοῦ ὀργανισμοῦ, οὕτω καί ἐν τῇ Ἐκκλησίᾳ (Ἐφ. 1,23. 4, 16. Κολ. 2, 19) ὑπάρχει ἐναρμόνιος λειτουργική σύνδεσις μεταξύ τῆς κεφαλῆς τῆς Ἐκκλησίας (τοῦ Χριστοῦ) καί τῶν ὑπολοίπων μελῶν αὐτῆς (τῶν πιστῶν). Ὁ Χριστός εἶναι ἡ μυστική ἄμπελος, οἱ δέ πιστοί τά ἐν αὐτῇ κλήματα (Ἰω. 15, 1). Μόνον ἐν τῇ ἀμπέλῳ δύνανται τά κλήματα νά ζήσουν καί νά καρποφορήσουν (Ἰω. 15, 5). Ἡ ζωογόνος παραμονή των ἐν αὐτῇ ἀποτελεῖ τόν εἰδικόν λόγον τῆς ὑπάρξεώς των. Ἐκτός τῆς ἀμπέλου τά κλήματα οὐδένα ἴδιον λόγον ζωῆς ἔχουν. Ἀποσπώμενα ἐξ αὐτῆς ἀπομαραίνονται καί ἀπονεκροῦνται (Ἰω. 15, 6). Κατ᾿ ἀναλογίαν καί οἱ πιστοί, τότε μόνον ἔχουν λόγον ζωῆς ἐν ἑαυτοῖς, ὅταν εὑρίσκωνται προσφυῶς προσηρμοσμένοι ἐν τῇ Ἐκκλησίᾳ μετά τοῦ Σωτῆρος. Ἡ ἐν πίστει ἐσωτερική σύνδεσις αὐτῶν μετά τοῦ Χριστοῦ δίδει εἰς αὐτούς τήν δυνατότητα νά ζήσουν ἐν Πνεύματι καί νά καρποφορήσουν (Ἰω. 15, 5). Ἀποκοπή τῶν πνευματικῶν δεσμῶν μετά τοῦ Κυρίου σημαίνει ἀποκοπήν ἐκ τῆς ζωῆς καί παράδοσιν αὐτῶν εἰς τό κράτος τῆς πνευματικῆς νεκρώσεως καί τοῦ θανάτου.

Τήν μυστικήν ἐμπεριχώρησιν καί ἀσύγχυτον σύγκρασιν τῶν πιστῶν μετά τοῦ Κυρίου ἄριστα ψάλλει ὁ Ὑμνῳδός ἐν τῷ παρόντι τροπαρίῳ. Χθές (κατά τό σωτηρίον δηλαδή πάθος) ὁ πιστός συνεσταυροῦτο καί συνεθάπτετο μετά τοῦ Χριστοῦ, ἐνῷ σήμερον (κατά τήν ἡμέραν τῆς Ἐγέρσεως) συνεγείρεται μετ᾿ αὐτοῦ, ἀνισταμένου ζωηφόρως ἐκ τοῦ μνήματος. Ἡ Ἐκκλησία ἀποτελεῖ ἑνότητα ἀδιαχώριστον καί ἀδιάσπαστον. Ὅπου ἡ κεφαλή, ἐκεῖ καί τό σῶμα αὐτῆς καί τἀνάπαλιν. Τά τήν Ἐκκλησίαν ἀποτελοῦντα μέρη (Χριστός καί σῶμα πιστευόντων) εἶναι ἀδιάστατα καί ἀδιαίρετα. Ἀφ᾿ ὅτου ἡ Ἐκκλησία συνεπήχθη ἐν τῇ γαστρί τῆς Θεομήτορος, αὕτη (ἡ Ἐκκλησία) ὡς ἀνθρωπότης πλέον Χριστοῦ, ἀκολουθεῖ τόν Θεῖον Δομήτορα αὐτῆς καθ᾿ ὅλας τάς φάσεις τῆς σωτηρίου οἰκονομίας Του καί μέχρι τῆς ἐν τῇ Ἁγίᾳ Τριάδι ἀσαλεύτου ἐνθρονίσεώς της. Τήν μυστικήν ταύτην συνακολουθίαν ζῇ ἐντονώτατα ἡ Ὀρθοδοξία εἰς ὅλας τάς ἐκφάνσεις τῆς θεομόρφου οὐσίας της, κυρίως ὅμως εἰς τόν λειτουργικόν κύκλον τῆς πνευματικῆς ζωῆς καί τῆς λατρείας της. Τήν βίωσιν ταύτην ἐκφράζει ἄριστα ὁ λειτουργικός χρόνος της, ὡς ἀμεσότης, ἐν τῇ ὁποίᾳ αἴρεται ἡ φυσική τοῦ χρόνου ἀκολουθία, ὡς πραγματική καί ζῶσα ἀνάμνησις τοῦ σωτηρίου ἔργου τοῦ Χριστοῦ, ὡς μυστική βίωσις τοῦ περιεχομένου τῆς θείας ἐν τῷ Σωτῆρι οἰκονομίας. Ὁ πιστός συναποθνῄσκει, συνθάπτεται καί συνανίσταται μετά τοῦ Κυρίου ἐν τῷ βαπτίσματι (Ρωμ. 6, 4. Κολ. 2, 12). Ἀνέρχεται ἐπί τοῦ Σταυροῦ καί συννεκροῦται μετά τοῦ Σωτῆρός του (ἐν ἠθικῇ ἐννοίᾳ αἴρων τόν ἑαυτοῦ σταυρόν καί φέρων ἐν τῇ σαρκί του τά στίγματα τοῦ Κυρίου) (Ματθ. 16, 24). Συνθάπτεται μετά τοῦ Λυτρωτοῦ ἐν τῷ μνημείῳ (ἀφανίζων ἐν τῇ χάριτι τόν παλαιόν ἐν ἁμαρτίαις ἄνθρωπον) καί συνανίσταται ἐκ τοῦ τάφου λαμπρός καί ἔνδοξος (ἐγειρόμενος εἰς νέαν ἔνθεον πνευματικήν ὕπαρξιν καί ζωήν). Ὅλαι αἱ περιπέτειαι τοῦ σωτηρίου ἔργου τοῦ Χριστοῦ ἔχουν ζωτικήν καί σωτήριον ἐπίδρασιν καί ἐπί τῶν πιστῶν. Τό πάθημα καί ἡ δόξα τῆς κεφαλῆς ἔχουν ἀνάκλασιν καί ἐπί τῶν μελῶν, ἀφοῦ ἄλλωστε ὑπέρ τῆς δόξης τούτων ἀπειραγάθως καταβάλλονται.

Παρά ταῦτα ἡ λυτρωτική καί ἀνακαινιστική αὕτη χάρις τοῦ σωτηρίου ἔργου τοῦ Χριστοῦ ἡ καταβληθεῖσα ἐν τῷ ἱστορικῷ γεγονότι τῆς Ἀναστάσεως, δέν εἶναι, ὡς καί ἀλλαχοῦ ἐτονίσαμεν, κατάστασις στατική, ἐξωτερική καί τυπική, κατά τρόπον μηχανικόν ἀνακαινίζουσα καί ὡραΐζουσα τήν φύσιν. Καί ἡ μέν Ἔγερσις τοῦ Κυρίου ὡς ἀπειροδύναμος κατακλείς τοῦ σωτηρίου ἔργου τοῦ Χριστοῦ, κατεβλήθη ἅπαξ διά παντός ἐν τῷ ἱστορικῷ χώρῳ τοῦ κόσμου, συντρίψασα τόν θάνατον καί ἀφθαρτίσασα τήν εἰς τήν δουλείαν τῆς φθορᾶς διά τῆς ἁμαρτίας ὑπαχθεῖσαν φύσιν. Τό ἔλλογον ὅμως δημιούργημα, τό ἔχον εἰς τάς χεῖράς του τήν δυνατότητα προσόδου του εἰς τό κράτος τῆς ζωῆς ἤ εἰς τοῦ θανάτου (Δευτ. 30, 19), ὀφείλει ἐλευθέρως καί ἐν ἀγάπῃ νά προχωρήσῃ τόν φωτεινόν χῶρον τῆς Ἀναστάσεως, διά νά λάβῃ τήν ἐξ αὐτῆς χάριν τῆς ἀφθαρσίας καί θεώσεως. Ὁ ἄνθρωπος δέν σύρεται βιαίως ὑπό τοῦ Θεοῦ (Ματθ. 16, 24) εἰς τήν χάριν τῆς λυτρώσεως. Ἕν τοιοῦτον ἐνδεχόμενον θά ἀπετέλει παντελῆ ἄρνησιν καί καταστροφήν τοῦ ὅλου χριστιανικοῦ οἰκοδομήματος. Ὁ Τριαδικός Θεός εἶναι ἡ πηγή παντός πνεύματος καί πάσης ἐλευθερίας. Ἐξ αὐτοῦ ἀπορρέει καί εἰς αὐτόν πληροῦται πᾶσα ἰδέα ἐλλόγου ἠθικῆς τάξεως. Ἐν τῇ τάξει ταύτῃ τό στοιχεῖον τῆς ἐλευθερίας εἶναι δεσπόζον καί κυριαρχικόν. Ἐν τῷ κράτει τῆς χάριτος ἡ προσέλευσις τοῦ ἀνθρώπου πρέπει νά εἶναι ἀβίαστος καί ἐλευθέρα. Τότε μόνον δύναται νά καταξιωθῇ ὁ πιστός εἰς τάς φωτεινάς διαστάσεις τῆς θεώσεως, ὅταν δηλαδή θελήσῃ τοῦτο, καί ἐργασθῇ πρός τοῦτο, βοηθούμενος πάντοτε ὑπό τῆς ἁγιαστικῆς δυνάμεως καί ἀγάπης τοῦ Θεοῦ.

Ἀπό τῆς Ἀναστάσεως τοῦ Χριστοῦ μέχρι τῆς ἐν τῇ θεώσει ἀναστάσεως τοῦ ἀνθρώπου ὑπάρχει βεβαίως ἀπόστασις, τήν ὁποίαν ὁ ἄνθρωπος ὀφείλει ἐλευθέρως νά καλύψῃ. Ἡ τελείωσις ἐναπόκειται μόνον ἐν τῇ βασιλείᾳ τοῦ Θεοῦ. Τότε μόνον θά σταματήσῃ ὁ κατά τῆς ἁμαρτίας ἀγών τοῦ πιστοῦ καί ἡ ὑπέρ τῆς ἠθικῆς τελειώσεως αὐτοῦ προσπάθειά του. Ἡ ἐν τῇ θείᾳ Βασιλείᾳ συνδόξασις τοῦ πιστοῦ ἀποτελεῖ τόν ἔσχατον λόγον τῆς ὑπάρξεως καί τοῦ προορισμοῦ τοῦ ἀνθρώπου. Διά τοῦτο καί ὁ ἱερός Ὑμνῳδός δέεται πρός τόν Χριστόν^.«αὐτός με συνδόξασον Σωτήρ, ἐν τῇ βασιλείᾳ σου».

ᾨδή δ´. Ὁ Εἱρμός.
«Ἐπί τῆς θείας φυλακῆς, ὁ θεηγόρος Ἀββακούμ,
στήτω μεθ᾿ ἡμῶν καί δεικνύτω φαεσφόρον
Ἄγγελον, διαπρυσίως λέγοντα^.
ΣήμερονΣωτηρία τῷ κόσμῳ,
ὅτι ἀνέστη Χριστός ὡς παντοδύναμος».

Ὁ προφήτης Ἀββακούμ «ἔστη ἐπί τῆς φυλακῆς καί ἐπέβη ἐπί πέτρας» ἐν ψυχικῇ ἐγρηγόρσει καί ἑτοιμότητι, διά νά δεχθῇ ἐν ἑαυτῷ τόν παρά Θεοῦ προφητικόν λόγον (Ἀββακούμ, Β´, 1 ἑξ.).

Ὁ λόγος τῆς Ἀναστάσεως, ἐν τῷ ὁποίῳ ἐν τελευταίᾳ ἀναλύσει συγκλίνει ἅπας ὁ προφητικός λόγος, εἶναι ὁ κατ᾿ ἐξοχήν λόγος τοῦ Θεοῦ, ὡς περιεκτική στιγμή καί κέντρον πληρώσεως τῆς σωτηρίου βουλῆς τοῦ Θεοῦ. Ὁ Ὑμνῳδός προσκαλεῖ τόν Προφήτην νά σταθῇ μετά τῆς Ἐκκλησίας (τοῦ σώματος τῶν πιστῶν) ἐπί μιᾶς ἄλλης σπουδαιοτέρας καί λαμπροτέρας πνευματικῆς φυλακῆς, νά διακονήσῃ καί πάλιν τόν σωτήριον λόγον τοῦ Θεοῦ, διά τῆς καταδείξεως τοῦ φαεσφόρου Ἀγγέλου (Ματθ. 28, 2 ἑξ. Μάρκ. 16, 5), ὁ ὁποῖος ἱστάμενος μυστικῶς ἐπί τοῦ ἀνεῳγμένου τῆς Ἱερουσαλήμ μνήματος, διαπρυσίως ἀναγγέλλει εἰς τόν κόσμον τό πανευφρόσυνον τῆς Ἀναστάσεως γεγονός!

Ἡ Ἀνάστασις ὡς ἔγχρονος πραγμάτωσις τῆς ἀπ᾿ αἰῶνος σεσιγημένης βουλῆς τοῦ Θεοῦ (Ρωμ. 16, 25, ὡς χῶρος ὅπου ἡττῶνται αἱ σκοτειναί τῆς ἁμαρτίας δυνάμεις καί ἡ φύσις ἀναθάλλει εἰς τήν ἀρχαίαν εὐγένειαν αὐτῆς, εἶναι ἔργον τῆς παντοδυναμίας τοῦ Θεοῦ. Ὁ φυσικός ἄνθρωπος οὐδέν ἔχει ἐν αὐτῇ. Ὁ νέος τῆς χάριτος Ἀδάμ, ὡς φύσις ἀνθρώπου ὑπερβαίνουσα τήν ἱστορικήν συνέχειαν τοῦ παλαιοῦ Ἀδάμ, λαμβάνει μέν ἑκουσίως τήν πτωχείαν τῆς φύσεως (2 Κορ. 8, 9), ὑπερβαίνει ὅμως τήν ἠθικήν ἀδυναμίαν τοῦ Προπάτορος, οὐδέν ἔχων ἐν ἑαυτῷ ἐκ τῆς διαβλητῆς κληρονομίας τοῦ ἀρχαίου κήπου τῆς Ἐδέμ. Ὁ καινός ἐν Χριστῷ ἄνθρωπος (ἡ ἀνθρωπίνη φύσις τοῦ Χριστοῦ) ἔχων ὅλην τήν ἠθικήν δύναμιν τῆς ἀδιαφθόρου φύσεως, ἐν συνδυασμῷ μετά τῆς ἀπείρου δυνάμεως τῆς θείας φύσεως, μετά τῆς ὁποίας ἐκείνη ἀφράστως συνηνώθη, ἀπετέλεσαν ἐν τῷ ἑνιαίῳ προσώπῳ τοῦ Χριστοῦ τό δίδυμον πάσης δυνάμεως, τήν ἀπειροδύναμον ἑστίαν τοῦ θείου μυστηρίου, ἐπί τῆς ὁποίας προσκόψασα ἡ ἁμαρτία συνετρίβη μέ ὅλας τάς φοβεράς συνεπείας της δι᾿ ὁλόκληρον τό γένος τοῦ Ἀδάμ. Ἐκτός τοῦ θεανδρικοῦ τούτου μυστηρίου, ὅπερ θαυμασίως κορυφοῦται ἐν τῇ Ἐγέρσει, οὐδεμία ἄλλη δύναμις ἦτο δυνατόν νά ἀφανίσῃ τό μυστήριον τῆς ἀνομίας, τό κορυφούμενον ἐν τῷ πνευματικῷ θανάτῳ καί τῇ φθορᾷ. Ἐν τῷ θεοδέγμονι τάφῳ ἡ πυρῖτις τῆς θείας παντοδυναμίας ἀναφλεχθεῖσα ὑπό τοῦ πυρός τῆς τριαδικῆς ἀγάπης τοῦ Θεοῦ, ἀνετίναξε τό ἀπ᾿ αἰῶνος ἐνδιαίτημα τοῦ ἐχθροῦ, ἐσώρευσεν εἰς ἐρείπια τό κράτος τοῦ θανάτου, εἰς τό ὁποῖον ἐτηρεῖτο δέσμιον ὁλόκληρον τό γένος τοῦ Ἀδάμ!