Δεν είναι μόνο η σιωπή, π. Διονύσιε. Χειρότερη από την σιωπή είναι η απραξία. Διότι τί νόημα έχει να μιλάς αλλά να μην πράττεις;
Ἔλεγχος τῶν σκανδάλων καὶ ὄχι ἀνοχή
Τοῦ Πρωτοπρεσβυτέρου π. Διονυσίου Τάτση
Ὅταν ἕνα σκάνδαλο εἶναι συνεχές, πρέπει νὰ τὸ ἀνεχόμαστε; Τὰ μάτια μας καὶ τὰ αὐτιά μας νὰ μὴ λειτουργοῦν; Μέχρι πότε; Πρέπει νὰ φανερώνουμε τὴν ἐνόχλησή μας καὶ τὴ διαφωνία μας, ἤ πρέπει νὰ ἀφήνουμε νὰ ἐπιληφθεῖ τοῦ σκανδάλου κάποιος ἄλλος ἐκτὸς ἀπὸ μᾶς;
Προτοῦ νὰ ἀπαντήσουμε στὰ ἐρωτήματα αὐτά, εἶναι ἀνάγκη νὰ διευκρινίσουμε ὅτι ἄλλο εἶναι τὸ σκάνδαλο καὶ ἄλλο εἶναι ἕνα προσωπικὸ ἁμάρτημα. Τὸ πρῶτο εἶναι δημόσια περιφρόνηση κάποιας ἐντολῆς, ποὺ διαρκεῖ, ἐνοχλεῖ τοὺς ἀνθρώπους καὶ τοὺς ὁδηγεῖ σὲ γενικεύσεις καὶ ἄδικα συμπεράσματα. Ὑπάρχει δὲ πάντα ὁ κίνδυνος νὰ ἀποτελέσει παράδειγμα πρὸς μίμηση σὲ πολλούς, οἱ ὁποῖοι ἔχουν χαλαρὴ συνείδηση καὶ δὲν τὸ καταδικάζουν. Τὸ δεύτερο δὲν εἶναι εὐρέως γνωστὸ καὶ ἐπειδὴ στὴν ἐποχή μας πλεονάζει ἡ ἁμαρτία, οἱ περισσότεροι μένουν ἀπαθεῖς. Μόνο ὅταν τὸ πρόσωπο εἶναι γνωστὸ ἀπὸ κάποιο χάρισμα ποὺ ἔχει ἤ ἀπὸ τὸ ἀξίωμα ποὺ κατέχει ἤ ἀπὸ κάποιες ἐπαγγελματικὲς ἐπιτυχίες του, προκαλεῖ ἐφήμερο ἐνδιαφέρον, περισσότερο γιὰ διασκέδαση, παρὰ γιὰ διόρθωση τοῦ ἁμαρτωλοῦ.
Τὸ συνεχὲς σκάνδαλο πρέπει ὁπωσδήποτε νὰ ἐλέγχεται, στὴν ἀρχὴ κατ’ ἰδίαν καὶ μετὰ δημοσίως. Ὁ σκοπὸς δὲν εἶναι νὰ ἐξουθενωθεῖ ὁ σκανδαλοποιός, ἀλλὰ νὰ περιοριστεῖ καὶ τελικὰ νὰ ἐξαλειφθεῖ τὸ σκάνδαλο. Τὴν κύρια εὐθύνη τὴν ἔχουν οἱ ἁρμόδιοι, οἱ ὁποῖοι συχνὰ μὲ τὴν ἀνοχή τους γίνονται συνυπεύθυνοι! Περιφρονοῦν τὸ λαὸ ποὺ ταλαιπωρεῖται ἀπὸ τὴ σκληρότητα καὶ πονηρία τοῦ σκανδαλοποιοῦ. Ὅταν ἐκεῖνοι ἀδιαφοροῦν, οἱ ἁπλοὶ ἄνθρωποι, ποὺ βλέπουν καὶ ἀκοῦν, πρέπει νὰ ἐκφράζονται ἐλεύθερα, ὄχι γιατὶ αὐτὸ τοὺς εὐχαριστεῖ, ἀλλὰ ἀπὸ πόνο γιὰ τὸ κακὸ ποὺ συμβαίνει.
Ὑπάρχουν βέβαια κι ἐκεῖνοι ποὺ ἔχουν ἐμπάθεια γιὰ κάποιους ἀνθρώπους καὶ ἀπέχθεια γιὰ θεσμοὺς καὶ ἀρέσκονται νὰ κρίνουν τὰ σκάνδαλα καὶ νὰ καταδικάζουν ὅσους ἐκεῖνοι ἐπιθυμοῦν. Οἱ προθέσεις τους εἶναι κακές. Προφανῶς δὲν μποροῦν νὰ συγκριθοῦν οἱ δύο αὐτὲς περιπτώσεις οὔτε καὶ νὰ ταυτιστοῦν. Ἄλλοι οἱ κρίνοντες ποὺ πονοῦν καὶ ἄλλοι οἱ κρίνοντες ποὺ χαίρονται. Οἱ πρῶτοι προσπαθοῦν νὰ οἰκοδομήσουν καὶ οἱ δεύτεροι νὰ κατεδαφίσουν καὶ νὰ ἐκθεμελιώσουν.
Τὰ σκάνδαλα στὸ χῶρο τῆς Ἐκκλησίας προβάλλονται καὶ σχολιάζονται μὲ ὑπερβολικὸ τρόπο ἀπὸ τὰ μέσα ἐνημέρωσης, γιατὶ ἔτσι πιστεύουν οἱ ὑπεύθυνοι ὅτι θὰ κτυπήσουν τὴν Ἐκκλησία, δημιουργώντας ἐντυπώσεις εἰς βάρος της, ἀλλὰ καὶ ἀπαξιώνοντας τοὺς κληρικούς της.
Ἡ εὐαισθησία τῶν συνειδητῶν χριστιανῶν ἀπέναντι στὰ ἐκκλησιαστικὰ σκάνδαλα πρέπει νὰ εἶναι μεγάλη καὶ πάντα νὰ θυμοῦνται τὸ λόγο τοῦ Κυρίου μας: «Ὅποιος γίνει ἀφορμὴ νὰ κλονιστεῖ ἕνας ἀπ’ αὐτοὺς τοὺς μικρούς, ποὺ πιστεύει σὲ μένα, εἶναι προτιμότερο γι’ αὐτὸν νὰ κρεμάσει μιὰ μυλόπετρα στὸ λαιμὸ του καὶ νὰ καταποντιστεῖ στὴ θάλασσα». Καὶ συνεχίζει: «Ἀλίμονο στὸν ἄνθρωπο ποὺ προκαλεῖ τὸ σκάνδαλο». Βαρὺς καὶ σκληρὸς ὁ λόγος τοῦ Κυρίου μας γιὰ τοὺς σκανδαλοποιούς, γιατὶ μὲ τὶς ἀπερίσκεπτες καὶ ἁμαρτωλές τους ἐπιλογὲς προξενοῦν μεγάλη πνευματικὴ βλάβη στοὺς πιστούς.
Πολλές φορὲς οἱ σκανδαλώδεις συμπεριφορὲς καλύπτονται μὲ τὴν ὑποκρισία, ἡ ὁποία ὅμως κάποια στιγμὴ δὲν μπορεῖ νὰ τὶς κρατήσει μυστικὲς καὶ τότε ἡ κατακραυγὴ τοῦ λαοῦ εἰς βάρος τῶν σκανδαλοποιῶν εἶναι μεγάλη.
Μερικοὶ πνευματικοὶ συμβουλεύουν ὅτι τὰ σκάνδαλα δὲν πρέπει νὰ τὰ ἐλέγχουμε, ἀλλὰ νὰ τὰ κρύβουμε γιὰ νὰ μὴ προκαλεῖται μεγαλύτερος σκανδαλισμός. Ὅμως ἀδιαφοροῦν, ὅταν συνεχίζονται καὶ μάλιστα μὲ μεγαλύτερη ἔνταση, χωρὶς νὰ ὑπάρχει ἡ παραμικρὴ ἐλπίδα ὅτι κάτι θὰ ἀλλάξει. Καὶ διερωτᾶται ἕνας λογικὸς ἄνθρωπος, θὰ ἀφήσουμε τοὺς σκανδαλοποιοὺς νὰ μᾶς πνίξουν πνευματικά; Εἶναι ἡ ἀνοχὴ τρόπος ἀποτελεσματικῆς ἀντιμετώπισης; Προφανῶς καὶ δὲν εἶναι. Οἱ σκανδαλοποιοὶ μόνοι τους δὲν κρεμοῦν μυλόπετρα στὸ λαιμό τους. Οὔτε ἐμεῖς θὰ τὴν κρεμάσουμε, γιὰ νὰ πνιγοῦν στὴ θάλασσα. Ὅμως πρέπει νὰ ἀνησυχοῦμε, νὰ μὴ ἀλλάζουμε γνώμη, νὰ μὴ ἐθελοτυφλοῦμε καὶ νὰ μὴ εἴμαστε ἀρνητικοὶ στὴν ἀποκάλυψη τῶν σκανδάλων καὶ στὸν ἔλεγχο. Ἡ ἁμαρτωλὴ πραγματικότητα πρέπει νὰ ἐλέγχεται, ὅταν γίνεται ἄθλιο κατεστημένο, γιατὶ βλάπτει τοὺς πιστοὺς καὶ ὑποβαθμίζει τὴν Ἐκκλησία στὴν συνείδηση τοῦ λαοῦ.
Εἶναι ἐνδιαφέρον νὰ σημειώσουμε περιπτώσεις σκανδαλισμοῦ, τὶς ὁποῖες πολλὲς φορὲς παραβλέπουμε, εἴτε ἑκουσίως εἴτε ἀκουσίως. Τὶς ἀναφέρει ὁ Μέγας Βασίλειος.
«Σκανδαλίζει κανείς, ὅταν παραβαίνει τὸ νόμο τοῦ Θεοῦ μὲ λόγια ἤ μὲ ἔργα καὶ ὁδηγεῖ καὶ ἄλλον στὴν παράβαση τοῦ θείου νόμου, ὅπως παρέσυρε τὸ φίδι τὴν Εὔα καὶ ἡ Εὔα τὸν Ἀδάμ».
«Σκανδαλίζει κανείς, ὅταν ἐμποδίζει κάποιον νὰ ἐκτελέσει τὸ θέλημα τοῦ Θεοῦ, ὅπως ὁ Πέτρος τὸν Κύριο, ὅταν εἶπε: «Ὁ Θεὸς νὰ σὲ φυλάξει, Κύριε· δὲν πρέπει νὰ σοῦ συμβοῦν αὐτὰ τὰ φοβερὰ ποὺ μᾶς εἶπες». Ὁπότε ἄκουσε ἀπὸ τὸ στόμα τοῦ Κυρίου: «Φύγε ἀπὸ μπροστά μου, Σατανά, μοῦ εἶσαι ἐμπόδιο στὸ ἀπολυτρωτικό μου ἔργο, γιατὶ δὲν φρονεῖς ὅσα ἀρέσουν στὸν Θεό, ἀλλὰ ὅσα ἀρέσουν στοὺς ἀνθρώπους”».
«Σκανδαλοποιὸς εἶναι κι ἐκεῖνος ποὺ ἐνθαρρύνει τοὺς ἀνθρώπους μὲ ἀσθενῆ πίστη, σὲ κάτι ἀπὸ ἐκεῖνα ποὺ ἀπαγορεύει ὁ θεῖος νόμος».
«Σκανδαλίζει ὁ λιποτάκτης μοναχὸς μὲ τὸ νὰ ἐπανέλθει στὴν κοσμικὴ ζωή, μὲ καταδικασμένη τὴν ψυχή του, κάτι ποὺ θὰ προκαλέσει σὲ ὅλους τὴν προκατάληψη καὶ τὴν ὑπόνοια ὅτι ἡ ἐν Χριστῷ ζωὴ καὶ συμπεριφορὰ εἶναι ἀδύνατη».
Συνήθως σκάνδαλα παρατηροῦμε σὲ Μητροπόλεις, ὅπου οἱ Ἀρχιερεῖς δὲν ἐλέγχουν στὸ βαθμό, ποὺ πρέπει τοὺς ἐργαζόμενους στὰ γραφεῖα, κληρικοὺς καὶ λαϊκοὺς καὶ γενικότερα τοὺς ἐφημέριους. Γιὰ τοὺς στενούς τους συνεργάτες ἔχουν τὴν ἐσφαλμένη ἄποψη ὅτι μποροῦν νὰ καλύψουν τὰ σκάνδαλά τους καὶ χωρὶς ἐνδοιασμὸ νὰ ἀναφέρονται στὶς πολλές τους «ἀρετές». Ἀρνοῦνται τὶς διάφορες καταγγελίες καὶ διαψεύδουν τὰ γεγονότα, ἐνῶ βουΐζει ὁ τόπος! Μὲ τὴ στάση τους αὐτὴ γίνονται καὶ οἱ ἴδιοι συνένοχοι. Ἀνέχονται τοὺς σκανδαλοποιοὺς καὶ διαβεβαιώνουν τὸν ἀνήσυχο λαὸ τοῦ Θεοῦ ὅτι ὅλα ὅσα λέγονται εἶναι συκοφαντικά. Δυστυχῶς, δὲν μποροῦν νὰ ἀποχωριστοῦν ἀπὸ τοὺς συνεργάτες τους καὶ ὅταν ἀκόμα ἐκεῖνοι εἶναι ἠθικὰ ἐρείπια. Νομίζουν ὅτι χωρὶς αὐτοὺς τὸ καράβι τῆς Μητρόπολής τους θὰ ναυαγήσει! Ἄν κάποιος γνωρίζει πρόσωπα καὶ πράξεις ἀπὸ κοντά, βιώνει μιὰ βαθύτατη θλίψη καὶ κάποτε ἐξοργίζεται ἀπὸ τὴ θρασύτητα τῶν σκανδαλοποιῶν καὶ τὴν ἐπίμονη κάλυψή τους ἀπὸ τοὺς Μητροπολίτες. Οἱ διαψεύσεις, οἱ πληθωρικοὶ ἔπαινοι τῶν ἐνόχων καὶ ἡ ἀπόρριψη κάθε καταγγελίας ἀποκαλύπτουν τὴν πνευματικὴ ἀναισθησία ἀπέναντι στὸν σκανδαλισμὸ τῶν πιστῶν ἀνθρώπων. Καὶ αὐτὸ εἶναι ἕνα δεύτερο σκάνδαλο.
Μερικὲς φορὲς εἶναι οἱ ἴδιοι οἱ Μητροπολίτες σκανδαλοποιοί! Δὲν ἔχουν πνευματικότητα, εἶναι φιλόδοξοι, ἔχουν ἀχαλίνωτα πάθη καὶ προκαλοῦν μὲ τὸν ὀργίλο χαρακτήρα τους. Καὶ πάντα εἶναι αἰχμάλωτοι τοῦ μισητοῦ πάθους τῆς φιλαργυρίας. Ἀπαιτοῦν χρήματα ἀπὸ τὶς ἐνορίες καὶ ἀπειλοῦν τοὺς ἱερεῖς, ποὺ δὲν ἀνταποκρίνονται. Ἐνῶ ἔχουν πολλὰ χρήματα, ζητοῦν περισσότερα. Καὶ πάντα γιὰ τὰ ἱδρύματα τῆς Μητρόπολης, ἐνῶ δὲν συμβαίνει αὐτό. Τὰ χρήματα πηγαίνουν γιὰ τὴν ἱκανοποίηση τῶν προσωπικῶν τους ἐπιθυμιῶν καὶ ὄχι στὴν κάλυψη τῶν ἀναγκῶν τῶν ἱδρυμάτων καὶ τοῦ ποιμαντικοῦ ἔργο τῆς Μητρόπολής τους!
Μεγάλο ἐπίσης σκανδαλισμὸ προκαλοῦν στὸ λαὸ οἱ ἀνήμποροι Μητροπολίτες, ποὺ ἐπιμένουν νὰ βρίσκονται στὸ θρόνο, χωρὶς νὰ εἶναι σὲ θέση νὰ διοικήσουν τὴ Μητρόπολή τους. Ἀκόμα καὶ στὸ καροτσάκι νὰ βρίσκονται, δὲν σκέπτονται τὴν ἀξιοπρεπῆ παραίτησή τους ἀπὸ τὰ ὑπηρεσιακὰ καθήκοντα. Θέλουν νὰ ἔχουν περιποίηση μέχρι τὸ τέλος καὶ γι’ αὐτὸ ἐμπιστεύονται ὁλόκληρη τὴ Μητρόπολη, διοίκηση καὶ οἰκονομικὴ διαχείριση, σὲ πρόσωπα, ποὺ εἶναι ἀκατάλληλα καὶ πρωτοστατοῦν σὲ σκάνδαλα, ὑπὸ τὴ σκέπη καὶ προστασία τους. Ἀνησυχητικὸ εἶναι ὅτι οἱ ἴδιοι ἔχουν χάσει τὸ ἠθικὸ κριτήριο καὶ εὐλογοῦν ὅλα τὰ σκάνδαλα ἐκείνων ποὺ τοὺς ὑπηρετοῦν, ὄχι βέβαια ἀπὸ σεβασμὸ καὶ ἀγάπη, ἀλλὰ γιατὶ τοὺς ἔχουν στὸ χέρι τους καὶ τοὺς ἐκμεταλλεύονται ἀγρίως, ἀσεβῶς καὶ χωρὶς φόβο Θεοῦ!
Συχνότερα εἶναι τὰ σκάνδαλα μὲ πρωταγωνιστὲς ἱερεῖς, οἱ ὁποῖοι εἶναι παντελῶς ἀνάξιοι καὶ διαλύουν τὶς ἐνορίες τους, ἀπειλώντας ὅσους τοὺς ἀμφισβητοῦν. Οἱ ἄνθρωποι ἀπομακρύνονται ἀπὸ τὴν Ἐκκλησία κι ἐκεῖνοι ποὺ ἔχουν κάποια ἰδιαίτερη θρησκευτικότητα προβληματίζονται καὶ ἐπιλέγουν ἄλλες ἐνορίες. Ἡ κατάσταση εἶναι σοβαρὴ καὶ δὲν διορθώνεται εὔκολα. Οἱ Μητροπολίτες ἀναγκάζονται νὰ τοὺς μεταθέτουν, ἀλλὰ ὅπου καὶ νὰ βρεθοῦν ἀφήνουν τὰ ἀρνητικὰ καὶ σκανδαλώδη ἀποτυπώματά τους, τὰ ὁποῖα δὲν ἐξαλείφονται γρήγορα.
Σκανδαλισμὸ ἐπίσης προκαλοῦν καὶ μερικοὶ γνωστοὶ εὐσεβεῖς, ὅταν ἀπὸ ἀδυναμίες καὶ ἰδιοτελεῖς σκοπιμότητες, ἀκολουθοῦν δρόμους, ποὺ εἶναι ἀντίθετοι μὲ τὴ διδασκαλία τοῦ Εὐαγγελίου καὶ διαψεύδουν τὴν ἐντύπωση ὅτι εἶναι συνεπεῖς στὶς ἐντολὲς τοῦ Θεοῦ.
Οἱ σκανδαλοποιοὶ πάντα ἐπιζητοῦν καὶ βρίσκουν συνεργάτες καὶ συνηγόρους. Θέλουν νὰ κρύψουν τὰ φανερὰ «κατορθώματά» τους! Ἐμφανίζονται ὡς θύματα συκοφαντῶν, ἐνῶ ἔχουν φόβο Θεοῦ καὶ ἐργάζονται μὲ ἀφοσίωση καὶ ἱεραποστολικὴ διάθεση στὸ χῶρο τῆς Ἐκκλησίας! Κι ἐνῶ προσπαθοῦν νὰ διαψεύσουν τὶς διαδόσεις γιὰ τὰ ἔργα τους, συνεχίζουν μὲ καινούργια σκάνδαλα, χωρὶς ντροπὴ καὶ στοιχειώδη συναίσθηση. Τὰ μάτια τους εἶναι στεγνά. Δὲν ἔχουν οὔτε ἕνα δάκρυ μετάνοιας!
Ὁ Χριστὸς ἀναφέρεται στὸν τρόπο μὲ τὸν ὁποῖο πρέπει νὰ ἀντιμετωπίζει ὁ χριστιανὸς ἐκεῖνον, ποὺ τὸν πληγώνει μὲ τὸν σκανδαλώδη βίο του. Συμβουλεύει σχετικά: «Ἄν σφάλλει ἀπέναντί σου ὁ ἀδελφός σου, πήγαινε καὶ ἐπίπληξέ τον χωρὶς νὰ εἶναι ἄλλος μπροστά. Ἄν σὲ ἀκούσει, κέρδισες τὸν ἀδελφό σου. Ἄν ὅμως δὲν σὲ ἀκούσει, πάρε μαζί σου ἀκόμα ἕνα ἤ δύο ἄλλους, γιὰ νὰ μπορεῖ νὰ ἀποδειχθεῖ ἐκεῖνο, ποὺ θὰ εἰπωθεῖ, ἀφοῦ θὰ τὸ διαβεβαιώνουν δύο ἤ τρεῖς μάρτυρες. Ἄν καὶ αὐτοὺς δὲν τοὺς ἀκούσει, πές το στὴ συνάθροιση τῆς ἐκκλησίας· κι ἄν παρακούσει καὶ τὴν ἐκκλησία, τότε πιὰ θὰ εἶναι γιὰ σένα, ὅπως ὁ εἰδωλολάτρης ἤ ὁ τελώνης (μισητὸς καὶ ἁμαρτωλός)».
Ἡ ἔνοχη σιωπὴ ἀπέναντι στὰ σκάνδαλα διαιωνίζει φοβερὲς καταστάσεις στὸ ἱερὸ χῶρο τῆς Ἐκκλησίας, τὴν ὥρα ποὺ ὁ Κύριός μας ἀνησυχεῖ καὶ γιὰ τὴ σωτηρία ἑνὸς ἀνθρώπου. Εἶναι χαρακτηριστικὴ ἡ παραβολή του γιὰ τὸ χαμένο πρόβατο: «Τί νομίζετε; ἄν κάποιος ἔχει ἑκατὸ πρόβατα καὶ τοῦ χαθεῖ ἀπ’ αὐτὰ τὸ ἕνα, δὲν θὰ ἀφήσει τὰ ἐνενῆντα ἐννιὰ στὰ βουνά, γιὰ νὰ πάει νὰ ζητήσει τὸ χαμένο; Κι ὅταν τὸ βρεῖ, σᾶς βεβαιώνω πὼς χαίρεται πιὸ πολὺ γι’ αὐτὸ παρὰ γιὰ τὰ ἐνενῆντα ἐννιά, ποὺ δὲν χάθηκαν. Ἔτσι ὁ οὐράνιος Πατέρας μου δὲν θέλει νὰ χαθεῖ οὔτε ἕνας ἀπ’ αὐτοὺς τοὺς μικρούς».
Ἡ στάση τοῦ χριστιανοῦ ἀπέναντι στὰ σκάνδαλα πρέπει νὰ εἶναι πνευματική. Ὁ ἱερὸς Χρυσόστομος λέει ὅτι τὰ σκάνδαλα εἶναι ἐμπόδιο στὸ ὀρθὸ δρόμο τῆς ζωῆς. Ὁ ἄνθρωπος ποὺ τὰ παρακολουθεῖ ἀνησυχεῖ καὶ τὸν κάνουν πιὸ προσεκτικὸ στὴν ζωή του καὶ ἄν εὔκολα παρασύρεται τὸν βοηθοῦν γρήγορα νὰ σηκωθεῖ. «Γιατὶ τὸν καθιστοῦν περισσότερο ἀσφαλῆ καὶ τὸν κάνουν πιὸ δυσκολοκίνητο. Ὥστε, ἄν ἐπαγρυπνοῦμε, δὲν εἶναι μικρὸ τὸ κέρδος, ποὺ καρπωνόμαστε ἀπ’ αὐτά, δηλαδὴ τὸ ὅτι εἴμαστε σὲ διαρκῆ ἐγρήγορση καὶ ἑτοιμότητα».
Εφημερίδα Ορθόδοξος Τύπος
