Ευχόμαστε στον π. Ματθαίο, καλόν αγώνα, καλή ομολογία και κάθε θεία συμπαράσταση
Προς τον Σεβασμιώτατον Μητροπολίτη Σιλουανό
Ορθόδοξη Χριστιανική Αρχιεπισκοπή
Βρετανικών Νήσων και Ιρλανδίας
Πατριαρχείο Αντιοχείας
20 Δεκεμβρίου 2023
Δόξα τῇ Ἀγίᾳ και Ὁμοουσίῳ και Ζωοποιῷ και ἀδιαιρέτῳ Τριάδι πάντοτε, νῦν καὶ ἀεὶ καὶ εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων!
Θέμα: Διακοπή μνημονεύσεως
Σεβασμιώτατε,
Με μεγάλη θλίψη και με κάθε ταπείνωση, εγώ, ο αμαρτωλός, με πόνο καρδιάς, απευθύνομαι στην Σεβασμιώτητά Σας και σε όλους τους Αιδεσιμότατους Πατέρες της Αρχιεπισκοπής μας, ότι δεν είχα ποτέ καμία πρόθεση να σας πληγώσω και να σας προκαλέσω οποιαδήποτε αναστάτωση, φέρνοντας σε γνώση του κοινού την ανοικτή επιστολή μου προς τον Μακαριώτατο Πατριάρχη Ιωάννη Ι΄ και την Ιερά Σύνοδο με ημερομηνία 6 Δεκεμβρίου 2023, που την υπέγραψαν τα μέλη της ενορίας μας του Αγίου Εδουάρδου του Μάρτυρος και της Αγίας Παρασκευής της Ρώμης στο Λίβερπουλ[1] . Αντιθέτως, απλώς εξέφρασα την κραυγή του πόνου της καρδιάς μου παρακεινούμενος από την αγάπη του Θεού και τον ζήλο για τη σωτηρία των εν Χριστώ αδελφών μας και έτσι έθεσα ερωτήματα που προέρχονται από την ορθόδοξη συνείδησή μου.
Στην επιστολή της Σεβασμιώτητά Σας προς τους κληρικούς της Αρχιεπισκοπής μας με ημερομηνία 16 Δεκεμβρίου 2023 αναφέρεται ότι: «Όσοι εισέρχονται στην Αγία Ορθόδοξη Εκκλησία από αιρετικές ή σχισματικές ομάδες – οι οποίοι όμως βαπτίζονται στο νερό και στο όνομα της Αγίας Τριάδας – γίνονται κατά κανόνα δεκτοί με το χρίσμα, αφού απαγορεύεται να βαπτίζονται δύο φορές».[2] Στο πλαίσιο της υποδοχής όσων «βαπτίστηκαν» σε αίρεση ή σχίσμα, η τελευταία ρήτρα «Αφού απαγορεύεται να βαπτίζεται κανείς δύο φορές» έρχεται σε αντίθεση με τον 47ο Αποστολικό Κανόνα, ο οποίος ορίζει: «’Ἐπίσκοπος, ἤ Πρεσβύτερος τόν κατά ἀλήθειαν ἔχοντα βάπτισμα, ἐάν ἄνωθεν βαπτίση, ἤ τόν μεμολυσμένον παρά τῶν ἀσεβῶν ἐάν μή βαπτίσῃ, καθαιρείσθω, ὡς γελῶν τόν σταυρόν, καί τόν τοῦ Κυρίου θάνατον, καί μή διακρίνων ἱερέας ψευδοϊερέων».[3] Επίσης, σύμφωνα με τον Κανόνα της Γ΄ Συνόδου τῆς Καρχηδόνας τοῦ 256 μΧ υπό τον Ἁγ. Κυπριανό, αναφέρεται ότι «μηδένα βαπτίζεσθαι δύνασθαι ἔξω τῆς καθολικῆς [Ορθόδοξης] Ἐκκλησίας, ἑνὸς ὄντος βαπτίσματος καὶ ἐν μόνῃ τῇ καθολικῇ [Ορθόδοξη] Ἐκκλησίᾳ ὑπάρχοντος».[4] Σύμφωνα με τον 47ο Αποστολικό Κανόνα και τον 1ο Κανόνα του Αγίου Βασιλείου[5], πράγματι απαγορεύεται να βαπτίζεται κανείς ξανά, αλλά αυτό ισχύει μόνο για όσους βαπτίζονται από ορθόδοξους ιερείς, δηλαδή εντός της Εκκλησίας. Ο 2ος Κανόνας της Πενθέκτης εν Τρούλλο Οικουμενικής Συνόδου επικύρωσε τον Κανόνα της Γ΄ Συνόδου της Καρχηδόνας και τους Κανόνες του Αγίου Βασιλείου προσδίδοντας τους έτσι οικουμενικό κύρος[6].
Επομένως, ο ισχυρισμός ότι η υποδοχή των αιρετικών στην Εκκλησία με το χρίσμα οφείλεται στο γεγονός ότι απαγορεύεται η επανάληψη βαπτίσματος, έρχεται σε αντίθεση με τη διδασκαλία των προαναφερθέντων κανόνων – δεν υπάρχει βάπτισμα εκτός της Εκκλησίας και έτσι δεν υπάρχει κίνδυνος επανάληψης του βαπτίσματος όταν βαπτίζονται όσοι «βαπτίστηκαν» από αιρετικούς. Αν η Σεβασμιώτητά Σας είχε δίκιο, τότε δεν θα έπρεπε να «δεχόμαστε (κανένα) γενικά με το βάπτισμα», ούτε να «δεχόμαστε τους προσηλυτισμένους είτε με το βάπτισμα και το χρίσμα, είτε μόνο με το χρίσμα»[7], αλλά μόνο με το χρίσμα, διαφορετικά θα επαναλαμβάναμε το βάπτισμα.
Έτσι, όσοι αλλοιώνουν κανόνες ή διδάσκουν άλλους κανόνες κηρύσσουν ένα άλλο Ευαγγέλιο και βρίσκονται υπό ανάθεμα. Η δήλωση της Σεβασμιώτητάς σας είναι ασυνεπής και αντίθετη με τους Ιερούς Κανόνες και περιέχει εσωτερικές αντιρρήσεις. Πρόκειται για μια διαστρέβλωση των Ιερών Κανόνων και ως εκ τούτου για μια αίρεση, αν και η ερμηνεία της Σεβασμιώτητά Σας μπορεί να μην έχει ακόμη ελεγχθεί επίσημα από την Ιερά Σύνοδο.
Σύμφωνα με τον Άγιο Κυπριανό της Καρχηδόνας, «[…] δοκιμάζειν γάρ εστι τό τών αιρετικών καί σχισματικών βάπτισμα, τό συνευδοκείν τοίς υπ’ εκείνων βεβαπτισμένοις. Ου γάρ δύναται εν μέρει υπερισχύειν: ει ηδυνήθη βαπτίσαι, ίσχυε καί Άγιον Πνεύμα δούναι: ει ουκ ηδυνήθη, ότι έξω ών, Πνεύμα άγιον ουκ έχει, ου δύναται τόν ερχόμενον βαπτίσαι, ενός όντος τού βαπτίσματος, καί ενός όντος τού Αγίου Πνεύματος, καί μιάς Εκκλησίας τού Χριστού τού Κυρίου ημών, επάνω Πέτρου τού αποστόλου, αρχήθεν λέγοντος, τής ενότητος τεθεμελιωμένης». Δηλαδή, «[…] το να εγκρίνουμε το βάπτισμα των αιρετικών και των σχισματικών, σημαίνει να παραδεχτούμε ότι έχουν βαπτιστεί αληθινά. Ένα βάπτισμα δεν μπορεί να είναι εν μέρει άκυρο και εν μέρει έγκυρο. Αν κάποιος μπορεί να βαφτίσει, μπορεί να δώσει και το Άγιο Πνεύμα. Αλλά αν δεν μπορεί να δώσει το Άγιο Πνεύμα, επειδή είναι εκτός της Εκκλησίας και δεν έχει το χάρισμα του Αγίου Πνεύματος, δεν μπορεί να βαφτίσει αυτούς που έρχονται σ’ αυτόν – αφού και το βάπτισμα είναι Ένα και το Άγιο Πνεύμα είναι Ένα, και η Εκκλησία που ίδρυσε ο Κύριος μας Ιησούς Χριστός πάνω στον Πέτρο, […] είναι επίσης Μία».[8]
Δηλώνοντας ότι «απαγορεύεται να βαπτίζεται κανείς δύο φορές»[9], η Σεβασμιώτητά σας έχει δείξει στην Εγκύκλιό σας προς τους κληρικούς της Αρχιεπισκοπής μας, ότι αποδέχεστε το «βάπτισμα» των αιρετικών. Εσείς, Σεβασμιώτατε, δηλώσατε επίσης ότι αυτή είναι η θέση της Εκκλησίας της Αντιόχειας για το θέμα του βαπτίσματος των αλλοδόξων. Αυτό σημαίνει την αποδοχή της αιρετικής «βαπτισματικής θεολογίας» που βασίζεται στη Δήλωση του Τορόντο (1950)[10] , η οποία υιοθετήθηκε από τη λεγόμενη Σύνοδο της Κρήτης (2016)[11] και αποτελεί βάση για τη συμμετοχή των τοπικών Ορθοδόξων Εκκλησιών στο «Παγκόσμιο Συμβούλιο Εκκλησιών» (ΠΣΕ)[12]. Η δημόσια Εγκύκλιος της Σεβασμιώτητά σας έχει αποδείξει ότι κηρύξατε «γυμνῇ τῇ κεφαλῇ» την αίρεση που καταδικάστηκε από τις Ιερές Συνόδους και τους Αγίους Πατέρες (15ος Κανόνας της Πρωτοδευτέρας Συνόδου επί Πατριάρχου Κωνσταντινουπόλεως Μεγάλου Φωτίου).[13]
Θα θέλαμε επίσης να Σας ενημερώσουμε, Σεβασμιώτατε, ότι απορρίπτουμε και αναθεματίζουμε τη συνοδική δήλωση του 1991 της Εκκλησίας της Αντιοχείας σχετικά με τις σχέσεις με τη «Συριακή Ορθόδοξη Εκκλησία» επί του Πατριάρχη Ιγνατίου Δ’ (12 Νοεμβρίου 1991)[14] , οι οποίες έρχονται σε αντίθεση με τις Δ’, Ε’, ΣΤ’ και Ζ’ Οικουμενικές Συνόδους και επιτρέπουν τη διακοινωνία[15] και τη συλλειτουργία με τη «Συριακή Ορθόδοξη Εκκλησία», η οποία όπως και πριν ακολουθεί την αίρεση του Σεβήρου και του Διόσκουρου, και απορρίπτει την Δ’ Οικουμενική Σύνοδο της Χαλκηδόνας. Δεν θα κοινωνήσουμε ποτέ κανέναν Μονοφυσίτη στην ενορία μας.
Με βάση τον 3ο Κανόνα της Γ΄ Οικουμενικής Συνόδου που αναφέρει «να μην υπακούμε με οποιονδήποτε τρόπο τους επισκόπους που έχουν αποστατήσει ή εκείνους που απομακρύνονται ή σκέφτονται διαφορετικά από τη Σύνοδο»[16], η ἐλαχιστότητά μου δεν θα δεχθεί καμία εκκλησιαστική τιμωρία από την Σεβασμιώτητά σας και καμία επιβολή της ελεύθερης βούλησής μου και της ορθόδοξης συνείδησής μου, που θα θέτει εμπόδιο στο Ευαγγέλιο του Χριστού. Ο επίσκοπος κατά την χειροτονία του υπόσχεται να τηρεί τη διδασκαλία της Εκκλησίας, όπως την παρέλαβε από τους Αγίους Αποστόλους και τους Αγίους Πατέρες, και δεν μπορεί σε καμία περίπτωση να είναι υπεράνω του Αγίου Ευαγγελίου και της διδασκαλίας των Αγίων Πατέρων. Μη τηρώντας την υπόσχεση αυτή, εσείς, Σεβασμιώτατε, έχετε θέσει τον εαυτό σας εκτός της Ορθόδοξης Εκκλησίας.
Ως εκ τούτου, με βάση τα δογματικά θέματα που αναφέρθηκαν παραπάνω, η ενορία του Αγίου Εδουάρδου του Μάρτυρος και της Αγίας Παρασκευής της Ρώμης στο Λίβερπουλ ψήφισε την ακόλουθη απόφαση μαζί με την ἐλαχιστότητά μου ως ποιμένα της ενορίας:
Με μεγάλο πόνο καρδιάς και αγάπη εν Χριστώ, ενημερώνουμε την Σεβασμιώτητά σας ότι διακόπτουμε τη μνημόνευσή Σας σε όλες τις ιερές ακολουθίες της Εκκλησίας, μέχρι τη στιγμή που η Σεβασμιώτητά σας θα αναθεματίσει δημόσια και επίσημα την αιρετικής «βαπτισματικής θεολογίας», την παναίρεση του οικουμενισμού, τη συμμετοχή στο «Παγκόσμιο Συμβούλιο Εκκλησιών» (ΠΣΕ) και τις συμφωνίες με τους αντιχαλκηδονίους[17] [τις λεγόμενες συμφωνίες του Chambesy (1989, 1990 και 1993)[18] , και τη συνοδική δήλωση του 1991 της Εκκλησίας της Αντιοχείας για τις σχέσεις με τη «Συριακή Ορθόδοξη Εκκλησία»[19], η οποία επιτρέπει τη διακοινωνία και τη συλλειτουργία με αιρετικούς που έχουν καταδικαστεί από τις Δ’, Ε’, ΣΤ’ και Ζ’ Οικουμενικές Συνόδους].
Η απόφαση αυτή βασίζεται στο Ιερό Ευαγγέλιο και στην Ιερή Παράδοση της Ορθοδόξου Εκκλησίας. Όχι μόνο αν η Ιερά Σύνοδος της Αντιόχειας που έκανε τη συνοδική δήλωση του 1991, «ἀλλὰ καὶ ἐὰν ἡμεῖς ἢ ἄγγελος ἐξ οὐρανοῦ εὐαγγελίζηται ὑμῖν παρ᾿ ὃ εὐηγγελισάμεθα ὑμῖν, ἀνάθεμα ἔστω.» [20]
Ο Άγιος Απόστολος Παύλος είπε επίσης στον Άγιο Τίτο: «Αἱρετικὸν ἄνθρωπον μετὰ μίαν καὶ δευτέραν νουθεσίαν παραιτοῦ εἰδὼς ὅτι ἐξέστραπται ὁ τοιοῦτος καὶ ἁμαρτάνει ὢν αὐτοκατακριτος». [21]
Ο Άγιος Απόστολος και Ευαγγελιστής Ιωάννης, ο Απόστολος της Αγάπης, είπε: «Όταν, λοιπόν, κάποιος κήρυκας σας επισκέπτεται και δε διδάσκει αυτή τη διδαχή, μην τον βάζετε στο σπίτι σας και μην τον καλωσορίζετε, γιατί όποιος τον καλωσορίζει συμμετέχει στα πονηρά του έργα».[22]
Ο Άγιος Απόστολος Πέτρος είπε: «Αλλά υπήρχαν και ψευδοπροφήτες μεταξύ του λαού, όπως κι ανάμεσά σας θα υπάρξουν ψευδοδιδάσκαλοι, οι οποίοι θα διασπείρουν κρυφά αιρετικές διδασκαλίες που οδηγούν στην απώλεια, και θ’απαρνούνται τον Κύριο, που τους ελευθέρωσε από την αμαρτία».[23] Παρατηρούμε ότι οι Πατέρες της Πρωτοδευτέρας Συνόδου επί Πατριάρχου Κωνσταντινουπόλεως Μεγάλου Φωτίου χρησιμοποίησαν τον όρο «ψευδοδιδάσκαλοι» για τους επισκόπους που δέχονται την αίρεση.
Η απόφασή μας είναι σύμφωνη με το Κεφάλαιο 19 του Βιβλίου Β΄ των Αποστολικών Συνταγμάτων[24] και με τον Άγιο Ιγνάτιο Θεοφόρο, ο οποίος διδάσκει τήν ἀπομάκρυνση ἀπό κάθε ποιμένα, ὁ ὁποῖος νοθεύει τήν πίστη, ἔστω καί ἄν τόν δοῦμε νά εἶναι ἀσκητής καί νά κάνει θαύματα[25] , και είναι επίσης σύμφωνη με τον Άγιο Βασίλειο τον Μέγα, τον Άγιο Αθανάσιο τον Μέγα, τον Άγιο Ιωάννη τον Χρυσόστομο, τον Άγιο Γρηγόριο τον Θεολόγο, τον Άγιο Κύριλλο Αλεξανδρείας, τον Άγιο Μάξιμο τον Ομολογητή[26], τον Άγιο Σωφρόνιο, Πατριάρχη Ιεροσολύμων, τον Άγιο Θεόδωρο τον Στουδίτη, τον Άγιο Φώτιο τον Μέγα, τους Αγιορείτες Πατέρες επί Πατριάρχη Ιωάννη Βέκκου, τον Άγιο Γρηγόριο Παλαμά, τον Άγιο Ιωσήφ Βρυέννιο και τον Άγιο Μάρκο τον Ευγενικό[27].
Ο Άγιος Μάρκος ο Ευγενικός συνθέτει τη διδασκαλία των Αγίων Πατέρων ως εξής: «Όλοι οι διδάσκαλοι της Εκκλησίας, όλες οι Σύνοδοι και όλα τα θεία συγγράμματα συμβουλεύουν να φεύγουμε από εκείνους που έχουν άλλο φρόνημα και να απομακρυνόμαστε από την κοινωνία μαζί τους».[28]
Ὁ 31ος Ἀποστολικός Κανόνας διορίζει ἐπακριβῶς ὅτι: «Εἴ τις πρεσβύτερος, καταφρονήσας τοῦ ἰδίου ἐπισκόπου, χωρὶς συναγάγῃ, καὶ θυσιαστήριον ἕτερον πήξῃ, μηδὲν κατεγνωκώς τοῦ ἐπισκόπου ἐν εὐσεβείᾳ καὶ δικαιοσύνῃ,καθαιρείσθω, ὡς φίλαρχος· τύραννος γάρ ἐστιν […]».[29] Έχουμε λόγους για την διακοπή μνημονεύσεως λόγω αίρεσης και όσοι αποτειχίζονται από τον επίσκοπό τους πριν από συνοδική κρίση, διότι ο επίσκοπος κηρύσσει δημόσια την αίρεση ή υποστηρίζει σιωπηρά την αίρεση, την οποία διδάσκει η σύνοδός του, δεν καταδικάζονται από τον προαναφερθέντα κανόνα, αλλά αντίθετα πρέπει να θεωρούνται άξιοι και να τιμώνται ως Ορθόδοξοι, σύμφωνα με τον 15ο Κανόνα τῆς Πρωτοδευτέρας Συνόδου της Κωνσταντινουπόλεως[30].
Ο 15ος Κανόνας τῆς Πρωτοδευτέρας Συνόδου της Κωνσταντινουπόλεως ορίζει ότι: «[…] οἱ γάρ δι’ αἵρεσίν τινα παρά τῶν ἁγίων Συνόδων, ἤ Πατέρων, κατεγνωσμένην, τῆς πρός τόν πρόεδρον κοινωνίας ἑαυτούς διαστέλλοντες, ἐκείνου δηλονότι τήν αἵρεσιν δημοσίᾳ κηρύττοντος, καί γυμνῇ τῇ κεφαλῇ ἐπ’ Ἐκκλησίας διδάσκοντος, οἱ τοιοῦτοι οὐ μόνον τῇ κανονικῇ ἐπιτιμήσει οὐχ ὑπόκεινται πρό συνοδικῆς διαγνώσεως ἑαυτούς τῆς προς τόν καλούμενον Ἐπίσκοπον κοινωνίας ἀποτειχίζοντες, ἀλλά καί τῆς πρεπούσης τιμῆς τοῖς ὀρθοδόξοις ἀξιωθήσονται. Οὐ γάρ Ἐπισκόπων, ἀλλά ψευδεπισκόπων καί ψευδοδιδασκάλων κατέγνωσαν, καί οὐ σχίσματι τήν ἕνωσιν τῆς Ἐκκλησίας κατέτεμον, ἀλλά σχισμάτων καί μερισμῶν τήν ἐκκλησίαν ἐσπούδασαν ρύσασθαι».[31]
Καθώς η Σεβασμιότητά σας δεν αναθεμάτισε όλες τις αιρέσεις που έχουμε αναθεματίσει, όπως αναφέρεται στην προηγούμενη επιστολή μας με ημερομηνία 12 Δεκεμβρίου 2023[32] , και επέβαλε την αιρετική «βαπτισματική θεολογία» στην Εγκύκλιό σας με ημερομηνία 16 Δεκεμβρίου 2023[33], αποτειχιζόμαστε από εσάς αλλά όχι από την Εκκλησία της Αντιοχείας. Τα λόγια του Αγίου Παύλου του Εμεσού ότι «όσοι δεν λένε και δεν σκέπτονται και δεν αναγνωρίζουν αυτά [τα αναθέματα], ας αναθεματισθούν από την Εκκλησία!»[34], μπορούν να συγκλονίσουν βαθιά κάθε ορθόδοξη συνείδηση.
Λαμβάνοντας υπόψη ότι η διακοπή μνημονεύσεως του επισκόπου επιτρέπεται μόνο για δογματικούς λόγους, αυτή εφαρμόζεται από την ενορία μας αποκλειστικά για δογματικούς λόγους. Η πρόθεσή μας δεν είναι να προκαλέσουμε σχίσμα, αλλά να παραμείνουμε πιστοί στην Ορθόδοξη Εκκλησία της Αντιοχείας. Δεν θα μνημονεύσουμε κανέναν άλλο επίσκοπο αντί της Σεβασμιότητά σας και παραμένουμε ως ενορία στην Ορθόδοξη Χριστιανική Αρχιεπισκοπή των Βρετανικών Νήσων και Ιρλανδίας του Πατριαρχείου Αντιοχείας. Για το λόγο αυτό, αναμένουμε με θλίψη και προσευχή τη στιγμή που η Σεβασμιότητά σας και η Ιερά Σύνοδος θα απορρίψετε δημόσια και επίσημα και θα αναθεματίζετε τις αιρέσεις που είναι αιτία αυτής της διακοπής μνημονεύσεως, γεγονός που θα μας επιτρέψει τότε να ξαναρχίσουμε τη μνημόνευση του ονόματός Σας σε όλες τις ιερές ακολουθίες της Εκκλησίας.
Δεν μπορούμε να κατηγορηθούμε για σχίσμα ή ότι έχουμε φύγει από την Εκκλησία εξαιτίας της διακοπής μνημονεύσεως του επισκόπου μας. Αντιθέτως, επιβεβαιώνουμε ότι παραμένουμε πιστοί στην Εκκλησία της Αντιοχείας, πιστοί στο Ιερό Ευαγγέλιο, πιστοί στους Αγίους Πατέρες και τους Ιερούς Κανόνες. Ως εκ τούτου, οποιαδήποτε εκκλησιαστική ενέργεια εναντίον της ἐλαχιστότητάς μου και της ενορίας μετά την ομολογία της πίστεώς μας δεν είναι κανονική, δεν έχει καμία επίδραση και δεν μπορεί να αναγνωριστεί από την Εκκλησία. Η ἐλαχιστότητά μου θα συνεχίσει να τελεί τη Θεία Λειτουργία και να ασκεί ιερατική διακονία, σύμφωνα με τον 3ο Κανόνα της Γ΄ Οικουμενικής Συνόδου[35]. Και τούτο διότι όσοι σαν εμάς που έχουν αποτειχιστεί από την αίρεση είναι Ορθόδοξοι και πρέπει να τιμηθούν για την προστασία της Εκκλησίας από το σχίσμα[36].
Παραμένοντας πιστός στην Εκκλησία της Αντιοχείας,
Με όλη μου την αγάπη εν Χριστώ,
Πρωτοπρεσβύτερος Ματθαίος (Ion-Valentin) Vulcanescu
Ενορία του Αγίου Εδουάρδου του Μάρτυρος και της Αγίας Παρασκευής της Ρώμης, Ορθόδοξη Χριστιανική Αρχιεπισκοπή Βρετανικών Νήσων και Ιρλανδίας (Πατριαρχείο Αντιοχείας)
Η επιστολή είναι υπογραμμένη από τα μέλη της ενορίας και περιέχει τελικές σημειώσεις και βιβλιογραφία.
Οι συνυπογράφοντες ενορίτες:
Michael Goh
George Mircea Popandron
Andrei-Cristian Militaru
Liviu George Banulescu
John Casimir Walsh
Presbytera Laura Vulcanescu
Mihaela Raluca Serdaru
Violeta Cumpana
Carolina Cumpana
Angelica Popandron
ΒιβλιογραφίαAgapios, Hieromonk & Nicodemus, Monk. The Rudder (Pedalion) of the Metaphorical Ship of the One Holy Catholic and Apostolic Church of Orthodox Christians. The Orthodox Christian Educational Society, 2005.
Greek Orthodox Patriarchate of Antioch and All the East. Statement of the Orthodox Church of Antioch on the Relations between the Eastern and Syrian ‘Orthodox’ Churches, 12 Nov 1991. accessed 28 Oct. 2023. <https://orthodoxjointcommission.wordpress.com/2014/06/27/statement-of-the-orthodox-church-of-antioch-on-the-relations-between-the-eastern-and-syrian-orthodox-churches/>.
Holy and Great Council. ‘Relations of the Orthodox Church with the Rest of the Christian World’, 2016. accessed 26 Oct. 2023. <https://www.holycouncil.org/rest-of-christian-world>.
Joint Commission of the Theological Dialogue between the Orthodox Church and The Oriental Orthodox Churches (Joint Commission). First Agreed Statement, 20-24 June 1989. accessed 28 Oct. 2023. <https://orthodoxjointcommission.wordpress.com/2013/12/14/first-agreed-statement-1989/>.
Joint Commission of the Theological Dialogue between the Orthodox Church and The Oriental Orthodox Churches (Joint Commission). Second Agreed Statement, 23-28 Sep. 1990. accessed 28 Oct. 2023. <https://orthodoxjointcommission.wordpress.com/2013/12/14/second-agreed-statement-1990/>.
Joint Commission of the Theological Dialogue between the Orthodox Church and The Oriental Orthodox Churches (Joint Commission). Recommendations On Pastoral Issues, 23-28 Sep. 1990. accessed 28 Oct. 2023.<https://orthodoxjointcommission.wordpress.com/2013/12/14/recommendations-on-pastoral-issues-1990/>.
Joint Commission of the Theological Dialogue between the Orthodox Church and The Oriental Orthodox Churches (Joint Commission). Communique: Proposals for Lifting Anathemas (1993), 1-6 Nov 1993. accessed 28 Oct. 2023. <https://orthodoxjointcommission.wordpress.com/2013/12/14/proposals-for-lifting-anathemas-1993/>.
Metropolitan of Nafpaktos, Hierotheos. Θεολογικές συναντήσεις, Ἐκκλησιαστική Παρέμβαση [Theological Meetings, Ecclesiastical interventions], vol. 89 (in Greek), June 2003. accessed 24 Nov. 2023. <http://www.parembasis.gr/index.php/el/menu-teyxos-89/2830-2003-89-01>.
Migne, J.-P. Patrologia Graeca, 162 vols., 1857-1866. (PG)
Metropolitan of the Orthodox Christian British Isles and Ireland, Silouan. Letter to Clergy December 2023. 16 Dec. 2023.
Orthodox Ethos Publication. On the Reception of the Heterodox into the Orthodox Church: The Patristic Consensus and Criteria. Uncut Mountain Press, 2023.
Petit, L. Documents relatifs au Concile de Florence, II, Oeuvres anticonciliaires de Marc d’Ephèse, Patrologia Orientalis 17, 1923. (in French and Greek)
Ramsey, John Patrick, Hieromonk. The Church: Deifying Relations. CreateSpace Independent Publishing, 2018.
Saint Maximus the Confessor. The Life of Our Holy Father St. Maximus the Confessor. Holy Transfiguration, 1982.
Schaff, Philip. Ante-Nicene Fathers, Vol. 1: The Apostolic Fathers with Justin Martyr and Irenaeus. Christian Literature Publishing Co., 1900. (ANF Vol. 1)
Schaff, Philip. Ante-Nicene Fathers, Vol. 5: Hippolytus, Cyprian, Caius, Novatian. Christian Literature Publishing Co., 1900. (ANF Vol. 5)
Schaff, Philip. Ante-Nicene Fathers, Vol. 7: Fathers of the Third and Fourth Centuries: Lactantius,Venantius, Asterius,Victorinus, Dionysius, Apostolic Teaching and Constitutions, Homily, and Liturgies. Christian Literature Publishing Co., 1900. (ANF Vol. 7)
Schaff, Philip & Wade, Henry. Nicene And Post-Nicene Fathers, Vol. 8 Basil: Letters And Select Works. Christian Literature Publishing Co., 1900. (NPNF Vol. 8)
Tomadaki, N. B. Ἁγιορειτικοὶ κώδικες τῶν ἔργων Ἰωσὴφ Βρυεννίου [Sacred Codices of the Works of Joseph Bryennios]. (in Greek) Greece, 1963.
Vulcanescu, Matthew, Protopresbyter. Historical Approach To The Context Of The Dialogue With The Non-Orthodox: The Toronto Statement, 14 June 2017. accessed 3 Nov. 2023. <https://ortodoxiacatholica.com/blog/2017/06/14/historical-approach-to-the-context-of-the-dialogue-with-the-non-orthodox-the-toronto-statement-by-fr-matei-vulcanescu-inter-orthodox-conference-organized-by-the-initiative-committee-of-the-conferenc/?lang=en>
Vulcanescu, Matthew, Protopresbyter. Open Letter to Patriarch John X and the Holy Synod of the Church of Antioch, 6 Dec. 2023.
Vulcanescu, Matthew, Protopresbyter. Open Letter to Metropolitan Silouan of the British Isles and Ireland, 12 Dec. 2023.
World Council of Churches. Toronto Statement, 15 July 1950. accessed 25 Oct. 2023, <https://www.oikoumene.org/resources/documents/toronto-statement>.
[1] Vulcanescu, Open Letter to Patriarch John X and the Holy Synod of the Church of Antioch
[2] Metropolitan of the Orthodox Christian British Isles and Ireland, Letter to Clergy, December 2023.
[3] 47ος Αποστολικός Κανόνας: Αγαπίου ιερομονάχου και Νικοδήμου μοναχού, Πηδάλιον, σσ. 89-75.
[4] 1ος Κανόνας της Γ΄ Συνόδου της Καρχηδόνας επί του Αγίου Κυπριανού: Αγαπίου ιερομονάχου και Νικοδήμου μοναχού, Πηδάλιον, σ. 485-488 ό.π.
[5] 1ος Κανόνας του Αγίου Βασιλείου: Orthodox Ethos, On the Reception of the Heterodox into the Orthodox Church, pp. 83-90.
[6] Κανόνας της Γ΄ Συνόδου της Καρχηδόνας και 1ος Κανόνας του Αγίου Βασιλείου: Orthodox Ethos, On the Reception of the Heterodox into the Orthodox Church, pp. 80-81 & 83-90; Αγαπίου ιερομονάχου και Νικοδήμου μοναχού, Πηδάλιον, σσ. 485-488 και 773-789, ό.π. Ramsey, The Church: Deifying Relations, υποσημείωση 295, σ. 73.
[7] “It is the custom of the Patriarchate of Antioch (in common with other patriarchates) to receive converts by either Baptism and Chrismation, or by Chrismation only, on a case-by-case basis.”: Metropolitan of the Orthodox Christian British Isles and Ireland, Letter to Clergy December 2023. ό.π.
[8] Επεξεργασμένη αναφορά στον Άγιο Κυπριανό της Καρχηδόνας, Επιστολή 69.3: ANF τόμος 5, σ. 895. Επίσης, σύμφωνα με τον Άγιο Κυπριανό της Καρχηδόνας: «Διότι λέγοντας στον βαπτιζόμενο: «Πιστεύεις σε αιώνια ζωή και ότι θα λάβεις άφεση αμαρτιών;», δεν λέμε τίποτε άλλο από το ότι αυτή μπορεί να δοθεί στην [Ορθόδοξη] Εκκλησία, αλλά ότι μεταξύ των αιρετικών, όπου δεν υπάρχει Εκκλησία, είναι αδύνατο να λάβει κανείς άφεση αμαρτιών»: Άγιος Κυπριανός της Καρχηδόνος, Επιστολή 69.2: ANF τόμος 5, σ. 894.
[9] Metropolitan of the Orthodox Christian British Isles and Ireland, Letter to Clergy December 2023. ό.π.
[10] Τμήμα 4.3: Παγκόσμιο Συμβούλιο Εκκλησιών, Δήλωση του Τορόντο.
[11] Παρ. 19: «Είναι βαθιά πεποίθησή τους ότι οι εκκλησιολογικές προϋποθέσεις της δήλωσης του Τορόντο του 1950… είναι υψίστης σημασίας για την ορθόδοξη συμμετοχή στη Σύνοδο»: Αγία και Μεγάλη Σύνοδος, «Οι σχέσεις της Ορθόδοξης Εκκλησίας με τον υπόλοιπο χριστιανικό κόσμο» – Παγκόσμιο Συμβούλιο Εκκλησιών, Δήλωση του Τορόντο.
[12] Vulcanescu, Historical Approach To The Context Of The Dialogue With The Non-Orthodox: The Toronto Statement.
[13] 15ος Κανόνας της ΑΒ΄ Συνόδου της Κωνσταντινουπόλεως: Αγαπίου ιερομονάχου και Νικοδήμου μοναχού, Πηδάλιον, σ. 471. ό.π.
[14] Ελληνορθόδοξο Πατριαρχείο Αντιοχείας και πάσης Ανατολής, Δήλωση της Ορθόδοξης Εκκλησίας της Αντιοχείας σχετικά με τις σχέσεις μεταξύ της Ανατολικής και της Συριακής «Ορθόδοξης» Εκκλησίας.
[15] Διακοινωνία (intercommunion) μὲ τοὺς αἱρετικοὺς στὰ ἅγια Μυστήρια ἰδιαιτέρως στὴ θεία Εὐχαριστία, – σημ. του μεταφραστή.
[16] 3ος Κανόνας της Γ΄ Οικουμενικής Συνόδου: «Εἰ δέ τινες τῶν ἐν ἑκάστῃ πόλει, ἢ χώρᾳ κληρικῶν, ὑπὸ τοῦ Νεστορίου, καὶ τῶν σὺν αὐτῷ ὄντων, τῆς ἱερωσύνης ἐκωλύθησαν διὰ τὸ ὀρθῶς φρονεῖν, ἐδικαιώσαμεν καὶ τούτους τὸν ἴδιον ἀπολαβεῖν βαθμόν. Κοινῶς δὲ τοὺς τῇ ὀρθοδόξῳ καὶ οἰκουμενικῇ συνόδῳ συμφρονοῦντας κληρικούς, κελεύομεν τοῖς ἀποστατήσασιν, ἢ ἀφισταμένοις ἐπισκόποις, μηδόλως ὑποκεῖσθαι κατὰ μηδένα τρόπον». – βλ: 3ος Κανόνας τῆς Γ΄ Οἰκουμενικῆς Συνόδου: Αγάπιος ιερομόναχος και Νικόδημος μοναχός, Το Πηδάλιον, σ. 228. ό.π.
[17] Οι «αντιχαλκηδόνιοι» Μιαφυσίτες/Μονοφυσίτες είναι: οι Συροϊακωβίτες, οι Μαλανκάρα-Ινδοί, οι Αρμένιοι, οι Κόπτες, οι Τεουαχέδο-Αιθίοπες και οι Τεουαχέδο-Ερυθραίοι.
[18] Joint Commission, First Agreed Statement; Joint Commission, Second Agreed Statement; Joint Commission, Recommendations On Pastoral Issues; Joint Commission, Communique: Proposals for Lifting Anathemas (1993).
[19] Ελληνορθόδοξο Πατριαρχείο Αντιοχείας και πάσης Ανατολής, Δήλωση της Ορθόδοξης Εκκλησίας της Αντιοχείας σχετικά με τις σχέσεις μεταξύ της Ανατολικής και της Συριακής «Ορθόδοξης» Εκκλησίας. ό.π..
[20] Βλ. Γαλ. 1:8-9: «…ἀλλὰ καὶ ἐὰν ἡμεῖς ἢ ἄγγελος ἐξ οὐρανοῦ εὐαγγελίζηται ὑμῖν παρ᾿ ὃ εὐηγγελισάμεθα ὑμῖν ἀνάθεμα ἔστω ὡς προειρήκαμεν καὶ ἄρτι πάλιν λέγω εἴ τις ὑμᾶς εὐαγγελίζεται παρ᾿ ὃ παρελάβετε ἀνάθεμα ἔστω».
[21] Τίτ. 3:10-11
[22] Β΄ Ιω. 1, 10-11: «εἴ τις ἔρχεται προς ὑμᾶς καὶ ταύτην τὴν διδαχὴν οὐ φέρει μὴ λαμβάνετε αὐτὸν εἰς οἰκίαν καὶ χαίρειν αὐτῷ μὴ λέγετε ὁ λέγων γὰρ αὐτῷ χαίρειν κοινωνεῖ τοῖς ἔργοις αὐτοῦ τοῖς πονηροῖς».
[23] Β΄ Πέτ. 2:1
[24] Κεφάλαιο 19, Βιβλίο Β΄ των Συνταγμάτων των Αγίων Αποστόλων: ANF. Τόμος 7, σ. 902.
[25] Άγιος Ιγνάτιος της Αντιόχειας: ANF Vol. 1, p. 308.
[26] Saint Maximus the Confessor: “Let it be remembered that if a hierarch excommunicates against the purpose of God, he is not following the decisions of the Holy Canons, because he (the hierarch) is obliged to carry it out in accordance to the divine judgement, and not according to his will.”
[27] Saint Basil the Great: Letter CCXLII, NPNF Vol. 8, pp. 781-782 and Letter CCXLIII, NPNF Vol. 8, pp. 783-785; Saint Athanasius the Great: PG 35.33; Saint John Chrysostom: PG 63:231, PG 55:461; Saint Gregory the Theologian: PG 36:460A-B; Saint Cyril of Alexandria: PG 77:108A, PG 77:124A, PG 77:81B-C, PG 77:128A, PG 77,137A; Saint Maximus the Confessor: Saint Maximus the Confessor, The Life of Our Holy Father St. Maximus the Confessor; Saint Sophronius Patriarch of Jerusalem: PG 87.C:3369D; Saint Theodore the Studite: PG 99:1021, PG 99:1069, PG 99:1088A, PG 99:1417C,D; Saint Photius the Great: PG 102:839; Saint Gregory Palamas: PG 150:863D, PG 150,880D; Saint Joseph Vryennios: Tomadaki, Sacred Codices of the Works of Joseph Bryennios, Vol. 2; Saint Mark Eugenikos: Petit, Confession of faith displayed in Florence, Documents relatifs au Concile de Florence, II, Oeuvres anticonciliaires de Marc d’Ephèse, Patrologia Orientalis 17, p. 442. (στα γαλλικά και στα ελληνικά)
[28] Άγιος Μάρκος Ευγενικός: «… Νὰ συμβουλεύσεις δὲ τοὺς Ἱερεῖς τοῦ Θεοῦ νὰ ἀποφεύγουν μὲ κάθε τρόπο τὴν ἐκκλησιαστικὴ κοινωνία μὲ τὸν λατινόφρονα μητροπολίτη τους καὶ οὔτε νὰ συλλειτουργοῦν μαζί του, οὔτε νὰ τὸν μνημονεύουν καθόλου, οὔτε νὰ τὸν θεωροῦν ἀρχιερέα, ἀλλὰ ὡς μισθωτὸ λύκο!»: ibidem.
[29] 31ος Κανόνας Ἁγίων Ἀποστόλων: Αγαπίου ιερομονάχου και Νικοδήμου μοναχού, Πηδάλιον, σ. 46.
[30] Βλ. τον 31ο Κανόνα Ἁγίων Ἀποστόλων, Ερμηνεία: Αγαπίου ιερομονάχου και Νικοδήμου μοναχού, Πηδάλιον, σ. 46-47.
[31] 15ος Κανόνας της ΑΒ΄ Συνόδου της Κωνσταντινουπόλεως: Αγαπίου ιερομονάχου και Νικοδήμου μοναχού, Πηδάλιον, σ. 471. ό.π.
[32] Vulcanescu, Open Letter to Metropolitan Silouan of the British Isles and Ireland. Βλ: τον 1ο Κανόνα της Ζ΄ Οικουμενικής Συνόδου: Αγαπίου ιερομονάχου και Νικοδήμου μοναχού, Πηδάλιον, σ. 428-429.
[33] Metropolitan of the Orthodox Christian British Isles and Ireland, Letter to Clergy December 2023. ό.π.
[34] Μητροπολίτης Ναυπάκτου, Θεολογικές Συναντήσεις, Εκκλησιαστικές παρεμβάσεις. (στα ελparaληνικά)
[35] Βλ. τον 3ο Κανόνα της Γ΄ Οικουμενικής Συνόδου: Αγαπίου ιερομονάχου και Νικοδήμου μοναχού, Πηδάλιον, σ. 228. ό.π.
[36] 15ος Κανόνας της ΑΒ΄ Συνόδου της Κωνσταντινουπόλεως: Αγαπίου ιερομονάχου και Νικοδήμου μοναχού, Πηδάλιον, σ. 471. ό.π.
