Λουθηρανοί – Ορθόδοξοι, ο διάλογος προχωρά
Ρώμη, 19 Ιουνίου 2024 – Τον Μάιο η Διεθνής Μικτή Λουθηρανο-Ορθόδοξη Θεολογική Επιτροπή συμφώνησε σε μια κοινή αναδιατύπωση του Σύμβολου της Πίστεως της Νίκαιας του 6ου αιώνα, συμφωνώντας για τη χρήση του πρωτότυπου ελληνικού κειμένου στις Εκκλησίες.
Με την πρώτη ματιά, αυτό είναι ένα τεχνικό απόσπασμα που απευθύνεται σε ειδικούς. Η συνάντηση που έγινε στην Αίγυπτο, στο Κάιρο, μεταξύ της Λουθηρανικής Παγκόσμιας Ομοσπονδίας (LWF) και της Ορθόδοξης Εκκλησίας, ωστόσο, μπορεί να θεωρηθεί μια μικρή επανάσταση στις σχέσεις Δυτικής και Ανατολικής Εκκλησίας.
Η συμφωνία επιτεύχθηκε χάρη σε έναν έντονο διάλογο μεταξύ των μερών, ο οποίος τελικά θα έχει ρεαλιστικά αποτελέσματα σε επίπεδο CD. «διαφοροποιημένη συναίνεση».
Ένας διάλογος, λοιπόν, που οδήγησε σε μια «θεμελιώδη προσέγγιση στην έννοια της σχέσης Υιού και Πνεύματος».
Μια προσέγγιση που μπορεί συγκεκριμένα να συμβάλει «στην επούλωση των αρχαίων διχασμών μεταξύ των κοινοτήτων μας και να μας επιτρέψει να ομολογήσουμε από κοινού την πίστη των Οικουμενικών Συνόδων της Νίκαιας και της Κωνσταντινούπολης».
Μια ανανεωμένη τριάδα;
Οι διαιρέσεις επικεντρώθηκαν στην προσθήκη της λατινικής λέξης «filioque» από τη Δυτική Εκκλησία στο αρχικό κείμενο του Σύμβολου της Πίστεως που περιγράφει την προέλευση του Αγίου Πνεύματος (ex Patre Filioque procedit, δηλ. προερχόμενο από τον Πατέρα και τον Υιό).
Για την Ορθόδοξη Εκκλησία αυτή η προσθήκη αντιπροσώπευε μια διαστρέβλωση του δόγματος της Τριάδας. Παρά τις προσπάθειες συμφιλίωσης, η Ανατολική και η Δυτική Εκκλησία ήρθαν σε σχίσμα το 1054. Σχίσμα που παραμένει σε ισχύ μέχρι σήμερα.
Στη συνάντηση του Καΐρου, οι συμμετέχοντες σημείωσαν ότι οι Εκκλησίες της Μεταρρύθμισης κληρονόμησαν το Σύμβολο της Πίστεως από τη δυτική παράδοση χωρίς να το θεωρούν προβληματικό. Σήμερα, ωστόσο, 1.700 χρόνια μετά τη Σύνοδο της Νίκαιας, Λουθηρανοί και Ορθόδοξοι συμφώνησαν ότι είναι καιρός να επανεξετάσουμε τι σημαίνει η προσθήκη αυτών των λέξεων και πώς μπορούμε να ανοίξουμε έναν δρόμο προς τη συμφιλίωση.
Η κοινή δήλωση προτείνει να δοθεί εκ νέου προσοχή στην αρχική διατύπωση του Σύμβολου της Πίστεως. Να «ενθαρρύνει τον ανανεωμένο θεολογικό προβληματισμό για την Τριάδα και τον ρόλο του Αγίου Πνεύματος».
Για τον καθ. Ο Δρ. Dirk G. Lange, βοηθός γενικός γραμματέας για τις οικουμενικές σχέσεις της Ομοσπονδίας, η δήλωση αντιπροσωπεύει «ένα μεγάλο βήμα προς τα εμπρός ο ένας προς τον άλλον».
«Το LWF – υπογράμμισε ο Λανγκ – εφαρμόζει τα ψηφίσματα της Λουθηρανικής Συνέλευσης της Κουριτίμπα το 1990, σύμφωνα με τα οποία το «filioque» μπορεί να παραλειφθεί σε οικουμενικά πλαίσια».
Σήμερα, η Λουθηρανική Παγκόσμια Ομοσπονδία θέλει επομένως να ενθαρρύνει τις Λουθηρανικές Εκκλησίες να εξετάσουν μια ευρύτερη χρήση της αρχικής μορφής του Σύμβολου της Νίκαιας-Κωνσταντινουπόλεως για μια πιο εις βάθος ματιά στον Τριαδικό στοχασμό.
Από την άλλη, ακόμη και για τους Ορθοδόξους είναι ένα μεγάλο βήμα. Η αναγνώριση της χρήσης του filioque, που επιβεβαιώνεται στην πατερική θεολογία, δεν πρέπει πλέον να είναι θέμα διαίρεσης της εκκλησίας.
Η Ομοσπονδία έχει αξιολογήσει πόσο σημαντική είναι η ανάκτηση της αρχικής έκδοσης αυτού του Σύμβολου, προτείνοντας μια στάση διαλόγου για την ειδική διαφωνία και τη διαφοροποιημένη συναίνεση.
Οικουμενικό κίνητρο
Η λουθηρανική δέσμευση για διάλογο με την Ορθόδοξη Εκκλησία δεν εξαλείφει τα σημεία διαφοράς, τα οποία είναι ακόμη ανοιχτά, ούτε ξεπερνά τα ζητήματα στα οποία χαρακτηρίζεται η διαφωνία. Αντιπροσωπεύει όμως ένα σημαντικό αποτέλεσμα σε οικουμενικό επίπεδο και ανοίγει το δρόμο για άλλες Δυτικές Εκκλησίες προς τη συμφιλίωση.
Το βασικό ερώτημα παραμένει πώς θα «ξεριζωθεί» αυτή η ιστορική συμφωνία τόσο στη Λουθηρανική όσο και στην Ορθόδοξη Εκκλησία.
Δηλαδή, είναι απαραίτητο αυτά τα βήματα να μεταφραστούν σε αμοιβαία αποδοχή σε τοπικό επίπεδο. Για να μην παραμείνουν μόνο στα χαρτιά, αλλά χρησιμεύουν για να φέρουν τους ανθρώπους πιο κοντά, ειδικά ενόψει των εορτασμών για την 1.700 επέτειο της πρώτης Οικουμενικής Συνόδου της Νίκαιας το 2025.
Η Σύνοδος της LWF, η οποία συνήλθε στη Γενεύη από τις 13 έως τις 18 Ιουνίου, καλωσόρισε τη δήλωση και συνέστησε στο Γραφείο Κοινωνίας να παράγει χρήσιμο εκπαιδευτικό υλικό για τις λουθηρανικές κοινότητες σε όλο τον κόσμο.
Στη συνάντηση του Καΐρου, τα μέλη της Επιτροπής εξέδωσαν επίσης μια δεύτερη κοινή δήλωση για το Άγιο Πνεύμα, την Εκκλησία και τον κόσμο, προσφέροντας θεολογικούς προβληματισμούς για το τρίτο πρόσωπο της Τριάδας στη Δημιουργία, στη λειτουργία και στη δράση των Εκκλησιών. στη σύγχρονη κοινωνία.
Γλωσσάρι και γνώσεις
Filioque , ή η διαμάχη που προέκυψε μεταξύ της Εκκλησίας της Ανατολής και της Εκκλησίας της Δύσης μετά την εισαγωγή του όρου Filioque, ακριβώς, στη λατινική έκδοση του τρίτου άρθρου πίστης του Constantinopolitan Creed του 381, με το οποίο έτσι προορίζεται να ομολογήσει ότι το Πνεύμα εκπορεύεται από τον Πατέρα «και από τον Υιό».
Το Filioque, με βάση μια θεολογική παράδοση που μαρτυρείται από πολλούς Πατέρες της Δυτικής Εκκλησίας, συμπεριλαμβανομένου του Ιλαρίου, του Αμβρόσιου, του Αυγουστίνου και του Λέοντος του Μεγάλου, που επιβεβαίωσε ότι το Άγιο Πνεύμα εκπορεύεται αιώνια από τον Πατέρα και τον Υιό, εισήχθη. σε διάφορα σύμβολα πίστης από τον 5ο αιώνα και, στη συνέχεια, και στο Σύμβολο της Νίκαιας-Κωνσταντινουπόλεως, σίγουρα από τα τέλη του 8ου αιώνα, όπως μαρτυρείται από τις πράξεις των συνόδων της Aquileia το 796 και του Aachen το 809. ενώ η συμπερίληψη στη λατινική λειτουργική εκδοχή του Σύμβολου της Πίστεως χρονολογείται μόλις το 1014.
Η ειδική διαφωνία και η διαφοροποιημένη συναίνεση είναι ο σκοπός της διαλογικής διαδικασίας που αναλαμβάνεται: μια διαδικασία διευκρίνισης, η οποία επιτρέπει στα μέρη να κατανοήσουν σε βάθος το όραμα των άλλων και να να το επεξεργαστούν ξανά σύμφωνα με τις δικές τους κατηγορίες. Με αυτόν τον τρόπο, οι διαφορές δεν εμφανίζονται πλέον με απόλυτο τρόπο, ανοίγοντας σε μια νέα αμοιβαία κατανόηση. Δεν πρόκειται ακόμη για συναίνεση με απόλυτη και πλήρη έννοια, αλλά για μια νέα κατανόηση για να κατανοήσουμε πραγματικά τι λέει ο άλλος. Οι υποθέσεις και οι προκαταλήψεις ονομάζονται, απορρίπτονται ή επαναλαμβάνονται, καλύπτονται κενά γνώσης, διευκρινίζονται ρητές και σιωπηρές παρεξηγήσεις, εντοπίζονται κενά γεγονότων που παρουσιάζονται και εξετάζονται τα συμπεράσματα. Η ουσία αυτών των προσπαθειών είναι ότι ο καθένας κατανοεί την αντίθετη άποψη σε τέτοιο βαθμό, ώστε να μπορεί να αναπαράγει σωστά και πλήρως τη διαφωνία που περιέχεται σε αυτήν με δικά του λόγια. Με αυτόν τον τρόπο δεν κρύβονται ζητήματα για τα οποία δεν μπόρεσε να επιτευχθεί συναίνεση. Οι επίμονες και ιδιαίτερα σημαντικές διαφορές δεν θα διαγραφούν ούτε απλώς θα διατηρηθούν και θα θεωρηθούν μη επιτεύξιμες με την έννοια του αμετάβλητου, αλλά θα πρέπει να θεωρούνται ως υλικό προς επεξεργασία.
Μόλις ολοκληρωθεί αυτή η φάση, ξεκινά η αναζήτηση των συναινετικών τμημάτων του θέματος. Προηγουμένως ύποπτες διαφορές μπορεί να έχουν εξομαλυνθεί, άλλες μπορεί να έχουν παραμείνει, αλλά μπορεί επίσης να εμφανιστούν νέες. Αυτές οι διαφορές πρέπει να εντοπιστούν και να καταγραφούν. Οι συγκλίσεις οδηγούν στον κεντρικό πυρήνα της διαφοροποιημένης συναίνεσης, η οποία θα είναι ξεκάθαρη και συνεκτική και θα αναφέρεται ρητά σε έγκυρα κείμενα της Λουθηρανικής και της Ορθόδοξης Εκκλησίας ή τουλάχιστον είναι συμβατή με αυτές.
Πηγή, άρθρο της LWF εδώ στα αγγλικά).
