Με όλα αυτά που βιώνουμε σήμερα και με την προδοσία που διαδραματίζεται μπροστά στα μάτια μας πολλοί από τους πιστούς αναρωτιούνται: Ναι, δεν θέλουμε να έχουμε κοινωνία με τέτοιους (αρχ)ιερείς, αλλά πώς και που θα εκκλησιαζόμαστε; Αν δεν έχουμε ιερέα τί θα κάνουμε; Για να δώσουμε θάρρος στους πιστούς αυτούς παρουσιάζουμε παραδείγματα από την εκκλησιαστική ιστορία για να δουν, τί έκαναν οι πιστοί Χριστιανοί πριν από αυτούς διαχρονικά και με θαυμαστή συνέπεια, σε εποχές μάλιστα που κινδύνευαν να χάσουν ακόμα και την ίδια τους την ζωή.
Ο Μέγας Βασίλειος περιγράφει την τραγική αλλά και θαυμαστή εικόνα των Ορθοδόξων της εποχής που οι Αρειανοί κατείχαν σχεδόν όλους τους επισκοπικούς θρόνους: "Βεβηλώθηκαν τὰ ἅγια. Ἀποφεύγουν τοὺς ναοὺς τὰ ὀρθόδοξα πλήθη σὰν σχολεῖα τῆς αἵρεσης καὶ στὶς ἐρημιὲς ὑψώνουν τὰ χέρια πρὸς τὸν οὐράνιο Δεσπότη μὲ στεναγμοὺς καὶ δάκρυα" (Ἐπιστολή 92, πρὸς Ἰταλοὺς καὶ Γάλλους, 2).
Ο μέγας Πατήρ συνιστά γι' αυτό τον λόγο στους ιερείς της Νικοπόλεως να τελούν τις ακολουθίες στην ύπαιθρο: "Εἰ δὲ ὅτι ὁ δεῖνα τὸν οἶκον κατέχει τῆς προσευχῆς, ὑμεῖς δὲ ἐν τῷ ὑπαίθρῳ προσκυνεῖτε τὸν οὐρανοῦ καὶ γῆς Δεσπότην, τοῦτο ὑμᾶς ἀνιᾷ, ἐνθυμήθητε, ὅτι οἱ μὲν ἕνδεκα μαθηταὶ ἐν τῷ ὑπερῴῳ ἦσαν ἀποκεκλεισμένοι, οἱ δὲ σταυρώσαντες τὸν Κύριον ἐν τῷ περιβοήτῳ ναῷ τὴν Ἰουδαϊκὴν λατρείαν ἐπλήρουν" (P. G. 32, 896-897).
Με τον ίδιο τρόπο περιγράφει στους Δυτικούς την τραγική κατάσταση ζητώντας συμπαράσταση την οποία δεν έλαβε (όπως και σήμερα): "Κεφάλαιον δέ τοῦ κακοῦ οἱ λαοί, τοὺς τῶν προσευχῶν καταλιπόντες οἴκους ἐν ταῖς ἐρήμοις συνάγονται θέαμα ἐλεεινόν, γυναῖκες καὶ παιδία καί γέροντες καὶ οἱ ἄλλως ἀσθενεῖς ἐν ὄμβροις λαβροτάτοις καὶ νιφετοῖς καί ἀνέμοις καὶ παγετῷ τοῦ χειμῶνος, ὁμοίως δὲ καὶ ἐν θέρει ὑπὸ τὴν φλόγα τὴν τοῦ ἡλίου, ἐν τῷ ὑπαίθρῳ ταλαιπωροῦντες. Καὶ ταῦτα πάσχουσι διὰ τὸ τῆς πονηρᾶς ζύμης Ἀρείου γενέσθαι μὴ καταδέχεσθαι" (Μ. Βασιλείου ἐπιστ. 242, Τοῖς Δυτικοῖς, ΕΠΕ 2, 28).
Ο Άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος μιλάει για τους εναπομείναντες Ορθόδοξους της Κων/πόλεως, οι οποίοι αφού οι Αρειανοί κατείχαν ναούς και θρόνους, ήταν ελάχιστοι και ασύντακτοι: "Τοῦτο τὸ ποίμνιον ἦν, ὅτε μικρόν τε καὶ ἀτελὲς ἦν, ὅσον ἐπὶ τοῖς ὁρωμένοις, καὶ οὐδὲ ποίμνιον, ἀλλὰ ποίμνης τι μικρὸν ἴχνος, ἢ λείψανον, ἀσύντακτον, καὶ ἀνεπίσκοπον, καὶ ἀόριστον, μήτε νομὴν ἐλευθέραν ἔχον, μήτε μάνδρᾳ περιεχόμενον, πλανώμενον ἐν ὄρεσι, καὶ σπηλαίοις καὶ ταῖς ὀπαῖς τῆς γῆς, ἄλλο ἀλλαχοῦ διεσπαρμένον τε καὶ διεῤῥιμμένον, ὡς ἕκαστον ἔτυχε σκεπόμενον, ἢ νεμόμενον, καὶ διακλέπτον ἀγαπητικῶς τὴν ἑαυτοῦ σωτηρίαν" (P. G. 36, 460).
Ο Μέγας Αθανάσιος καλεί στο γνωστό χωρίο του τους Ορθόδοξους, όταν οι κληρικοί είναι αιρετικοί, να προσεύχονται ακόμα και μόνοι τους, για να μη καταδικαστούν μαζί τους: "Ἐάν ὁ ἐπίσκοπος ἤ ὁ πρεσβύτερος, οἱ ὄντες ὀφθαλμοί τῆς Ἐκκλησίας, κακῶς ἀναστρέφονται καί σκανδαλίζωσι τόν λαόν, χρή αὐτούς ἐκβάλλεσθαι. Συμφέρον γάρ ἄνευ αὐτῶν συναθροίζεσθαι εἰς εὐκτήριον οἶκον ἤ μετ’ αὐτῶν ἐμβληθῆναι ὡς μετά Ἄννα καί Καϊάφα εἰς τήν γέενναν τοῦ πυρός" (P.G. 35, 33).
Ο Άγιος Κύριλλος Αλεξανδρείας γράφει προς τον Πάπα Ρώμης Άγιο Κελεστίνο, πως αντέδρασε το ορθόδοξο ποίμνιο απέναντι στον Νεστόριο και όσους τον ακολουθούσαν: "Καὶ γέγονε μὲν κραυγὴ μεγάλη παρὰ παντός τοῦ λαοῦ καὶ ἐκδρομή. Οὐ γὰρ ἤθελον ἔτι κοινωνεῖν αὐτοῖς τοιαῦτα φρονοῦσιν, ὥστε καὶ νῦν ἀποσυνάκτους εἶναι τοὺς λαοὺς τῆς Κωνσταντινουπόλεως, πλὴν ὀλίγων ἐλαφροτέρων καὶ τῶν κολακευόντων αὐτόν. Τὰ δὲ μοναστήρια σχεδὸν ἅπαντα καὶ οἱ τούτων ἀρχιμανδρῖται καὶ τῆς συγκλήτου πολλοὶ οὐ συνάγονται, δεδιότες μὴ ἀδικηθῶσιν εἰς πίστιν, αὐτοῦ καὶ τῶν σὺν αὐτῷ οὓς ἀπὸ τῆς Ἀντιοχείας ἀναβαίνων ἤγαγε, πάντων λαλούντων τὰ διεστραμμένα" (P.G. 77, 81).
Όταν τελέσθηκε το ενωτικό συλλείτουργο της 12ης Δεκεμβρίου 1452 στην Αγιά Σοφιά και έγινε γνωστή η Ψευδοένωση με τους Λατίνους, ο λαός πιστός στην ορθόδοξη εκκλησιαστική διδασκαλία αντέδρασε. Γράφει ο ιστορικός της εποχής Δούκας: "Οἱ δὲ τῆς πόλεως ἀπὸ τῆς ἡμέρας ἐκείνης, ἐν ᾗ ἐγένετο τάχα ἡ ἕνωσις ἐν τῇ Μεγάλῃ ἐκκλησίᾳ, ὡς Ἰουδαίων συναγωγὴν τοῦτον ἀπέφευγον καὶ οὐκ ἦν ἐν αὐτῇ οὔτε προσφορά, οὔτε ὁλοκαύτωσις, οὔτε θυμίαμα. Εἴ ἔτυχέ τις τῶν ἱερέων λειτουργῆσαι Θεῷ ἐν ἡμέρα ἐπισήμῳ, οἱ προσευχόμενοι μέχρι τῆς ὥρας τῆς προσφορᾶς ἵσταντο· καὶ τότε πάντες ἐξήρχοντο οὕτω γυναῖκες ὡς ἄνδρες, οὕτω μοναχοὶ ὡς μονάζουσαι. Τὶ χρὴ λέγειν; καὶ τὸν ναὸν ὡς βωμὸν καὶ τὴν θυσίαν ὡς Ἀπόλλωνι τελουμένην ἐνόμιζον" (P. G. 157, 1072).
Ο Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως Γερμανός ο Β΄ απαγορεύει στους ορθοδόξους να εκκλησιάζονται σε ναούς που λειτουργούν λατινόφρονες: "Ὅσοι τῆς καθολικῆς (ὀρθοδόξου) ἐκκλησίας ἐστὲ τέκνα γνήσια, φεύγειν ὅλῳ ποδὶ ἀπὸ τῶν ὑποπεσόντων ἱερέων τῇ λατινικῇ ὑποταγῇ, καὶ μηδὲ εἰς ἐκκλησίαν τούτοις συνάγεσθε, μηδὲ εὐλογίαν ἐκ τῶν χειρῶν αὐτῶν δἐχεσθε τὴν τυχοῦσαν· κρεῖσσον γάρ ἐστιν ἐν τοῖς οἴκοις ὑμῶν τῷ Θεῷ προσεύχεσθαι καταμόνας, ἢ ἐπ' ἐκκλησίας συνάγεσθαι μετὰ τῶν λατινοφρόνων ὑποταγάτων" (Γερμανού Β΄ Κωνσταντινουπόλεως, Επιστολή Β΄ προς τους Κυπρίους στο Κωνσταντίνου Σάθα, Μεσαιωνική Βιβλιοθήκη, τόμος Β΄, Βενετία, 1873, σελ. 18).
Αλλά και ο άγ. Λουκάς ο Ιατρός, Αρχιεπ. Κριμαίας, για να αναφέρουμε έναν σύγχρονο Άγιο, συνιστούσε στους πιστούς που βίωναν τον κομμουνιστικό όλεθρο και την συνεργασία των Σεργιανιστών μαζί τους: ''Νά πηγαίνετε στούς ναούς ὅπου λειτουργοῦν ἄξιοι ἱερεῖς, οἱ ὁποῖοι δέν ὑποτάχθηκαν στίς ἐντολές τῆς σχισματικῆς αὐτῆς ὀργάνωσης. Ἀκόμη καί ἐάν ὅλοι οἱ ναοί πέσουν στά χέρια τους καί δέν ἔχετε ποῦ νά πᾶτε, καλύτερα νά μήν πᾶτε πουθενά, παρά σ΄ αὐτούς. Νά μήν ἔχετε καμιάν ἐπικοινωνία μέ τούς σχισματικούς, οὔτε νά ἐπιχειρήσετε διαλόγους μαζί τους'' (Βιβλίο: Αρχ. Νεκτάριου Αντωνόπουλου - Ἀρχιεπίσκοπος Λουκᾶς Βόϊνο-ΓιασενέτσκιἝνας ἅγιος Ποιμένας καί γιατρός χειρουργός 1877-1961) απόσπασμα απο την Διαθήκη του σελ, 116.).
Βλέπουμε ότι, όταν επικρατούσε αίρεση, ασέβεια και προδοσία, η Εκκλησία διασώθηκε, γιατί δεν δεχόταν να έχει κοινωνία με τους εχθρούς της,όποιο κι αν ήταν το κόστος και χωρίς να παίζει ρόλο η ηλικία. Γι' αυτό την έχουμε μέχρι σήμερα αλώβητη και αληθινή.
Κι εμείς λοιπόν, ας μην διστάζουμε!
Α.Τ.
