Ο Ιερός Χρυσόστομος για την ανάσταση του Λαζάρου

                       

ΣΑΒΒΑΤΟ ΤΟΥ ΛΑΖΑΡΟΥ [:Ιω.11,1-45]

Ο ΙΕΡΟΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΛΑΖΑΡΟΥ

    «Τῷ καιρῷ ἐκείνῳ, ἦν τις ἀσθενῶν, Λάζαρος ἀπὸ Βηθανίας, ἐκ τῆς κώμης Μαρίας, καὶ Μάρθας τῆς ἀδελφῆς αὐτῆς (:ήταν τότε κάποιος που λεγόταν Λάζαρος, ο οποίος είχε αρρωστήσει. Αυτός καταγόταν από τη Βηθανία, το χωριό της Μαρίας και της Μάρθας της αδελφής της). Ἦν δὲ Μαρία ἡ ἀλείψασα τὸν Κύριον μύρῳ, καὶ ἐκμάξασα τοὺς πόδας αὐτοῦ ταῖς θριξὶν αὐτῆς, ἧς ὁ ἀδελφὸς Λάζαρος ἠσθένει (:και ήταν η Μαρία εκείνη που αργότερα, λίγο πριν από τον θάνατο του Κυρίου, Τον άλειψε με το μύρο και σκούπισε τα πόδια Του με τα μαλλιά της. Και ο Λάζαρος που ασθενούσε, ήταν αδελφός της)» [Ιω.11,1-2].

    Πολλοί από τους ανθρώπους όταν δουν κάποιους, που είναι αρεστοί στον Θεό, να πάσχουν από κάποιο κακό (όπως για παράδειγμα να έχουν αρρωστήσει ή να πάσχουν από φτώχεια ή από κάποιο άλλο παρόμοιο) σκανδαλίζονται, μη γνωρίζοντας ότι γνώρισμα των κατεξοχήν φίλων του Θεού είναι το να πάσχουν από αυτά· και ο Λάζαρος λοιπόν ήταν ένας από τους φίλους του Χριστού και ήταν ασθενής. Αυτό λοιπόν έλεγαν και εκείνοι που στάλθηκαν: «Κύριε, ἴδε ὃν φιλεῖς ἀσθενεῖ (:Κύριε, να, ο φίλος Σου που τόσο πολύ αγαπάς είναι άρρωστος)». Αλλά ας εξετάσουμε από την αρχή την περικοπή.

    «Τῷ καιρῷ ἐκείνῳ, ἦν τις ἀσθενῶν, Λάζαρος ἀπὸ Βηθανίας(:ήταν τότε κάποιος που λεγόταν Λάζαρος, ο οποίος είχε αρρωστήσει. Αυτός καταγόταν από τη Βηθανία)». Δεν ανέφερε έτσι απλά και τυχαία από πού καταγόταν ο Λάζαρος, αλλά για κάποια αιτία, την οποία θα αναφέρει στη συνέχεια· τώρα ας εξετάσουμε το παρόν χωρίο. Και τις αδελφές του μάς τις αναφέρει προς μεγάλη ωφέλεια, και ακόμη, αυτό που επιπλέον είχε η Μαρία, προσθέτοντας και λέγοντας: «Ἦν δὲ Μαρία ἡ ἀλείψασα τὸν Κύριον μύρῳ, καὶ ἐκμάξασα τοὺς πόδας αὐτοῦ ταῖς θριξὶν αὐτῆς, ἧς ὁ ἀδελφὸς Λάζαρος ἠσθένει (:η Μαρία πάλι ήταν εκείνη που αργότερα, λίγο πριν από τον θάνατο του Κυρίου, Τον άλειψε με το μύρο και σκούπισε τα πόδια Του με τα μαλλιά της. Και ο Λάζαρος που αρρώστησε ήταν αδελφός της)».

     Εδώ μερικοί απορώντας λένε: «Πώς», λένε, «ανεχόταν ο Χριστός γυναίκα να ενεργεί με τέτοιον τρόπο;». Κατά πρώτον λοιπόν πρέπει να μάθουμε εκείνο, ότι δεν είναι αυτή η πόρνη που αναφέρει ο Ματθαίος [Ματθ.26,7-13], ούτε αυτή που αναφέρει ο Λουκάς [Λουκ. 7,37-48], διότι άλλη είναι αυτή· καθόσον εκείνες μεν ήσαν πόρνες και γεμάτες από πολλά κακά, ενώ αυτή ήταν σεμνή και σπουδαία· διότι φρόντιζε για την υποδοχή του Χριστού. Δείχνει επίσης ο ευαγγελιστής ότι και οι αδερφές του Λαζάρου αγαπούσαν τον Κύριο και όμως επέτρεψε να πεθάνει ο Λάζαρος.

Ὁ δρόμος πρὸς τὴ Βηθανία καὶ τὰ Ἱεροσόλυμα

Στὸν κόσμο τοῦτο, τὸ καθετὶ -ἀκόμα καὶ ἡ «πνευματικότητα»- μπορεῖ νὰ γίνει δαιμονική... Ποιὰ εἶναι ἡ σημασία τοῦ λειτουργικοῦ «σήμερον»;

                                            

Schmemann Alexander

Protopresbyter (1921-1983)

Ἡ ἕκτη καὶ τελευταία ἑβδομάδα τῆς Μεγ. Σαρακοστῆς ὀνομάζεται «Ἑβδομάδα τῶν Βαΐων». Γιὰ ἕξι μέρες πρὶν τὸ Σάββατο τοῦ Λαζάρου καὶ τὴν Κυριακὴ τῶν Βαΐων, ἡ λατρεία τῆς Ἐκκλησίας μᾶς ὠθεῖ ν’ ἀκολουθήσουμε τὸν Χριστὸ, καθὼς πρῶτος ἀναγγέλει τὸ θάνατο τοῦ φίλου Του καὶ κατόπιν ἀρχίζει τὸ ταξίδι Του στὴ Βηθανία καὶ στὴν Ἱερουσαλήμ. Τὸ θέμα καὶ ὁ τόνος αὐτῆς τῆς ἑβδομάδας δίνονται τὴν Κυριακὴ τὸ ἀπόγευμα, στὸν Ἑσπερινό:

Τὴν ἔκτην τῶν σεπτῶν Νηστειῶν Ἐβδομάδα, προθύμως ἀπαρχόμενοι, Κυρίῳ προεόρτιον ὕμνον τῶν Βαΐων ἄσωμεν πιστοί, ἐρχομένῳ ἐν δόξῃ δυνάμει Θεότητος, ἐπὶ τὴν Ἱερουσαλήμ, νεκρῶσαι τὸν θάνατον…

Στὸ κέντρο τῆς προσοχῆς εἶναι ὁ Λάζαρος – ἡ ἀρρώστεια του, ὁ θάνατός του, ὁ θρῆνος τῶν συγγενῶν του καὶ ἡ ἀντίδραση τοῦ Χριστοῦ σ’ ὅλα αὐτά.

Ἔτσι τὴ Δευτέρα ἀκοῦμε:

Σήμερον Χριστῷ, πέραν Ἰορδάνου διατρίβοντι, δηλοῦται ἡ νόσος τοῦ Λαζάρου…

Τὴν Τρίτη:

Χθὲς καὶ σήμερον ἡ νόσος ἡ τοῦ Λαζάρου…

Τὴν Τετάρτη:

Σήμερον Λάζαρος, θανῶν θάπτεται, καὶ θρῆνον ᾄδουσιν, αἱ τούτου σύγγονοι, ὡς δὲ προγνώστης καὶ Θεός, τὸ πάθος προηγόρευσας…

Τὴν Πέμπτη:

Δισημερεύει σήμερον, θανῶν ὁ Λάζαρος…

Τέλος, τὴν Παρασκευή:

Ἔρχεται ὁ Κύριος εἰς Βηθανίαν… … καὶ γάρ ἥκει ἐξαναστῆσαι ἐκ τάφου Λάζαρον…

Ἡ Ἔγερσις τοῦ Λαζάρου – Περιγραφή τῆς εἰκόνας

Γκότσης Χρῆστος

Ἡ παράσταση μᾶς μεταφέρει ἔξω ἀπό τήν πόλη, σέ βράχους. Σ’ ἕναν ἀπό αὐτούς, ὅπως συνήθιζαν οἱ Ἰουδαῖοι, ἦταν λαξευμένο τό μνῆμα τοῦ Λαζάρου. Δεσπόζει κι ἐδῶ ἡ μορφή τοῦ Χριστοῦ. Βλέπουμε τή θλίψη του, ἀλλά μαντεύουμε καί τή θεότητά του. Τήν τελευταία προδίδουν, πρῶτο, ἡ μεγαλοπρεπής στάση του καί, δεύτερο, τό γεγονός ὅτι οἱ Ἰουδαῖοι (τούς βλέπουμε στή δεξιά ὁμάδα τῶν προσώπων) κοιτάζουν τό Χριστό καί ὄχι τό Λάζαρο. Τό ἕνα χέρι τοῦ Κυρίου κρατάει εἰλητό καί τό ἄλλο μέ ἐκφραστική κίνηση ἐκτείνεται πρός τό Λάζαρο. Μέ τό πρόσταγμά του ὁ Λάζαρος ἀνασταίνεται. Ἕνας νέος ἀφαιρεῖ τίς ταινίες κι ἕνας ἄλλος σηκώνει τήν πλάκα τοῦ τάφου. 

Ἐντυπωσιακές οἱ ἀδελφές του Λαζάρου. Προσκυνοῦν τόν Κύριο ἔχοντας στά πρόσωπα τούς χαραγμένη τήν ἄφατη λύπη τους. Ὡραία παρατηρήθηκε, πώς «ὅλοι οἱ εἰκονιζόμενοι ἀποτελοῦν, ἁπλά καί μόνο, διαφορετικές ἀποχρώσεις καί ψυχολογικές διαβαθμίσεις τοῦ ἴδιου συναισθήματος, τῆς ἴδιας ψυχολογικῆς κατάστασης — τῆς βαθειᾶς εὐλάβειας μπροστά στό γεγονός: ἀπό τήν ἤρεμη κίνηση τῶν Ἀποστόλων ὡς τό γεμάτο αὐταπάρνηση ὀδυρμό τῆς Μαρίας» (Εἰκόνες τῆς κρητικῆς τέχνης… σ. 364).

Το Σάββατο του Λαζάρου

Το Σάββατο του Λαζάρου κατέχει ξε­χωριστή θέση, στο λειτουργικό ημε­ρολόγιο. Δεν ανήκει στις σαράντα η­μέρες της μετάνοιας της Μεγάλης Τεσσαρα­κοστής ούτε και στις οδυνηρές ημέρες της Μεγάλης Εβδομάδος, αυτές που αρχίζουν από τη Μεγάλη Δευτέρα και τελειώνουν τη Μεγάλη Παρασκευή. Μαζί με την Κυριακή των Βαΐων συνθέτουν ένα σύντομο χαρού­μενο πρελούδιο των γεμάτων πόνο ημερών που ακολουθούν. Δύο σημαντικά περιστατικά συνδέονται με τη Βηθανία: εκεί ανέ­στησε τον Λάζαρο και από εκεί ξεκίνησε ο Ιησούς την πορεία και άνοδό Του προς τα Ιεροσόλυμα.

Η ανάσταση του Λαζάρου είναι ένα γεγονός που, όπως θα δούμε, έχει εξαιρετικά με­γάλη σημασία. Συνδέεται μυστηριωδώς με την Ανάσταση του Κυρίου μας και παίζει, ως προς αυτή, τον ρόλο μιας έμπρακτης προφη­τείας. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι ο Λάζαρος μας παρουσιάζεται στο κατώφλι της Με­γάλης Εβδομάδας αναστημένος, ως προάγγελος της νίκης του Χριστού επί του θανάτου, όπως ο άγιος Ιωάννης ο Πρόδρομος, παρα­μονές των Θεοφανείων, προανήγγειλε τον Επιφανέντα Χριστό. Πέρα όμως από τον πρωταρχικό αυτό χαρακτήρα της, η ανά­σταση του Λαζάρου έχει και κάποιες δευτερεύουσες πτυχές τις οποίες είναι χρήσιμο να εξετάσουμε:

Η ανάσταση του Λαζάρου αναγγέλλει την ανάσταση των νεκρών η οποία έρχεται ως συνέπεια της Αναστάσεως του Κυρίου: «Λά­ζαρον τεθνεώτα τετραήμερον ανέστησας εξ Άδου, Χριστέ, προ του σου θανάτου διασείσας του θανάτου το κράτος και δι’ ενός προσφιλούς την πάντων ανθρώπων προμηνύων εκ φθοράς ελευθερίαν». Το Σάββατο του Λα­ζάρου είναι, κατά κάποιο τρόπο, η εορτή ό­λων των νεκρών. Μας δίνει την ευκαιρία να ε­πιβεβαιώσουμε και να συγκεκριμενοποιήσου­με την πίστη μας στην Ανάσταση. Ο Κύριός μας, τονώνοντας το ηθικό της Μάρθας, μας δί­νει σχετικά με τους κεκοιμημένους μας μια πολύτιμη διδασκαλία. Είπε στη Μάρθα: «Αναστήσεται ο αδελφός σου». Η Μάρθα α­πάντησε: «Γνωρίζω ότι ο αδελφός μου θα ανα­στηθεί κατά τη γενική ανάσταση της εσχάτης ημέρας».

«Κι όταν τα είπε αυτά, κραύγασε με δυνατή φωνή: Λάζαρε βγες έξω!» (Ιωάν. ια΄ 43).

                    

Και τη θυγατέρα του Ιαείρου όταν ανέστησε και όταν έδωσε πάλι ζωή στον γιο της χήρας δεν φαίνεται να έκραξε με δυνατή φωνή, αλλά κρατώντας το χέρι και με ήρεμη φωνή, στη μεν θυγατέρα είπε «Κοριτσάκι σήκω» (Ματθ. θ΄ 25), στον δε γιο «Σου λέω σήκω επάνω» (Λουκ. ζ΄ 14). Εδώ όμως, στον Λάζαρο φώναξε με δυνατή φωνή. Γιατί; Διότι εκείνοι είχαν πρόσφατα πεθάνει και η ψυχή τους βρισκόταν πλησίον του σώματος (διότι φωνή των πατέρων μας πείθει πως μέχρι την τρίτη ημέρα η ψυχή επισκέπτεται το σώμα της), την ψυχή όμως του Λαζάρου καλώντας την από μακρυά, έκραξε με δυνατή φωνή. Και επειδή είχε πει πριν στους Ιουδαίους «πως πλησιάζει ο καιρός, έφτασε κιόλας, που οι νεκροί θα ακούσουν τη φωνή του Υιού του Θεού, και όσοι την ακούσουν θα ζήσουν» (Ιωάν. ε΄ 25), εκπληρώνει την υπόσχεση.

Ο Ιερός Χρυσόστομος για την ανάσταση του Λαζάρου

 

ΣΑΒΒΑΤΟ ΤΟΥ ΛΑΖΑΡΟΥ [:Ιω.11,1-45]

Ο ΙΕΡΟΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΛΑΖΑΡΟΥ

    «Τῷ καιρῷ ἐκείνῳ, ἦν τις ἀσθενῶν, Λάζαρος ἀπὸ Βηθανίας, ἐκ τῆς κώμης Μαρίας, καὶ Μάρθας τῆς ἀδελφῆς αὐτῆς (:ήταν τότε κάποιος που λεγόταν Λάζαρος, ο οποίος είχε αρρωστήσει. Αυτός καταγόταν από τη Βηθανία, το χωριό της Μαρίας και της Μάρθας της αδελφής της). Ἦν δὲ Μαρία ἡ ἀλείψασα τὸν Κύριον μύρῳ, καὶ ἐκμάξασα τοὺς πόδας αὐτοῦ ταῖς θριξὶν αὐτῆς, ἧς ὁ ἀδελφὸς Λάζαρος ἠσθένει (:και ήταν η Μαρία εκείνη που αργότερα, λίγο πριν από τον θάνατο του Κυρίου, Τον άλειψε με το μύρο και σκούπισε τα πόδια Του με τα μαλλιά της. Και ο Λάζαρος που ασθενούσε, ήταν αδελφός της)» [Ιω.11,1-2].

    Πολλοί από τους ανθρώπους όταν δουν κάποιους, που είναι αρεστοί στον Θεό, να πάσχουν από κάποιο κακό(όπως για παράδειγμα να έχουν αρρωστήσει ή να πάσχουν από φτώχεια ή από κάποιο άλλο παρόμοιο) σκανδαλίζονται, μη γνωρίζοντας ότι γνώρισμα των κατεξοχήν φίλων του Θεού είναι το να πάσχουν από αυτά· και ο Λάζαρος λοιπόν ήταν ένας από τους φίλους του Χριστού και ήταν ασθενής. Αυτό λοιπόν έλεγαν και εκείνοι που στάλθηκαν: «Κύριε, ἴδε ὃν φιλεῖς ἀσθενεῖ (:Κύριε, να, ο φίλος Σου που τόσο πολύ αγαπάς είναι άρρωστος)». Αλλά ας εξετάσουμε από την αρχή την περικοπή.

Ιερού Χρυσοστόμου, Στον τετραήμερο Λάζαρο (Περί του ομοουσίου)

Ιερού Χρυσοστόμου, ΠΕΡΙ ΤΟΥ ΟΜΟΟΥΣΙΟΥ

Ομιλία Θ΄: ΣΤΟΝ ΤΕΤΡΑΗΜΕΡΟ ΛΑΖΑΡΟ

      Ο Λάζαρος σήμερα με την ανάστασή του από τους νεκρούς, μάς χαρίζει τη λύση πολλών και διαφόρων σκανδάλων. Πραγματικά δεν ξέρω πώς το ανάγνωσμα αυτό έδωσε και στους αιρετικούς λαβή και στους Ιουδαίους αφορμή για αντιλογία, όχι επειδή πραγματικά υπάρχει τέτοια αφορμή, μακριά μια τέτοια σκέψη, αλλά επειδή εκείνοι είναι κακόψυχοι. Πολλοί δηλαδή από τους αιρετικούς λένε ότι ο Υιός δεν είναι όμοιος με τον Πατέρα. Γιατί; «Διότι χρειάστηκε», λένε, «ο Χριστός να προσευχηθεί για να αναστήσει τον Λάζαρο· εάν δεν προσευχόταν δεν θα μπορούσε να αναστήσει τον Λάζαρο. Και πώς», λένε, «μπορεί να είναι όμοιος εκείνος που προσευχήθηκε με εκείνον που δέχθηκε την παράκληση; Διότι ο μεν Υιός προσεύχεται, ενώ ο Πατέρας δέχτηκε την προσευχή από εκείνον που τον παρακαλούσε». Βλασφημούν όμως αυτοί μην μπορώντας να καταλάβουν ότι η προσευχή έγινε από συγκατάβαση και εξαιτίας της πνευματικής αδυναμίας των παρευρισκομένων εκεί.

    Πες μου δηλαδή, ποιος είναι ανώτερος, εκείνος που νίβει τα πόδια, ή εκείνος του οποίου νίβει τα πόδια; Οπωσδήποτε φυσικά ανώτερος είναι εκείνος του οποίου ένιψε τα πόδια εκείνος που τα ένιψε. Αλλά ο Σωτήρας ένιψε τα πόδια του προδότη Ιούδα, διότι αυτός ήταν μαζί με τους άλλους μαθητές [Ιω.13,5: «Εἶτα βάλλει ὕδωρ εἰς τὸν νιπτῆρα, καὶ ἤρξατο νίπτειν τοὺς πόδας τῶν μαθητῶν καὶ ἐκμάσσειν τῷ λεντίῳ ᾧ ἦν διεζωσμένος (: Έπειτα ρίχνει νερό στη λεκάνη που υπήρχε εκεί για το πλύσιμο των ποδιών και άρχισε να πλένει τα πόδια των μαθητών και να τα σκουπίζει με την πετσέτα με την οποία ήταν ζωσμένος)»]. Ποιος, επομένως, είναι ανώτερος· ο προδότης Ιούδας είναι ανώτερος από τον Δεσπότη Χριστό, επειδή ο Χριστός ένιψε τα πόδια αυτού; Μακριά μια τέτοια σκέψη. Αλλά τι είναι ταπεινότερο, το να νίψει τα πόδια, ή το  να προσευχηθεί; Οπωσδήποτε βέβαια το να νίψει τα πόδια.

Ὁ δρόμος πρὸς τὴ Βηθανία καὶ τὰ Ἱεροσόλυμα

                 

Schmemann Alexander

Protopresbyter (1921-1983)

Ἡ ἕκτη καὶ τελευταία ἑβδομάδα τῆς Μεγ. Σαρακοστῆς ὀνομάζεται «Ἑβδομάδα τῶν Βαΐων». Γιὰ ἕξι μέρες πρὶν τὸ Σάββατο τοῦ Λαζάρου καὶ τὴν Κυριακὴ τῶν Βαΐων, ἡ λατρεία τῆς Ἐκκλησίας μᾶς ὠθεῖ ν’ ἀκολουθήσουμε τὸν Χριστὸ, καθὼς πρῶτος ἀναγγέλει τὸ θάνατο τοῦ φίλου Του καὶ κατόπιν ἀρχίζει τὸ ταξίδι Του στὴ Βηθανία καὶ στὴν Ἱερουσαλήμ. Τὸ θέμα καὶ ὁ τόνος αὐτῆς τῆς ἑβδομάδας δίνονται τὴν Κυριακὴ τὸ ἀπόγευμα, στὸν Ἑσπερινό:

Τὴν ἔκτην τῶν σεπτῶν Νηστειῶν Ἐβδομάδα, προθύμως ἀπαρχόμενοι, Κυρίῳ προεόρτιον ὕμνον τῶν Βαΐων ἄσωμεν πιστοί, ἐρχομένῳ ἐν δόξῃ δυνάμει Θεότητος, ἐπὶ τὴν Ἱερουσαλήμ, νεκρῶσαι τὸν θάνατον…

Στὸ κέντρο τῆς προσοχῆς εἶναι ὁ Λάζαρος – ἡ ἀρρώστεια του, ὁ θάνατός του, ὁ θρῆνος τῶν συγγενῶν του καὶ ἡ ἀντίδραση τοῦ Χριστοῦ σ’ ὅλα αὐτά.

Ἔτσι τὴ Δευτέρα ἀκοῦμε:

Σήμερον Χριστῷ, πέραν Ἰορδάνου διατρίβοντι, δηλοῦται ἡ νόσος τοῦ Λαζάρου…

Τὴν Τρίτη:

Χθὲς καὶ σήμερον ἡ νόσος ἡ τοῦ Λαζάρου…

Τὴν Τετάρτη:

Σήμερον Λάζαρος, θανῶν θάπτεται, καὶ θρῆνον ᾄδουσιν, αἱ τούτου σύγγονοι, ὡς δὲ προγνώστης καὶ Θεός, τὸ πάθος προηγόρευσας…

Τὴν Πέμπτη:

Δισημερεύει σήμερον, θανῶν ὁ Λάζαρος…

Τέλος, τὴν Παρασκευή:

Ἔρχεται ὁ Κύριος εἰς Βηθανίαν… … καὶ γάρ ἥκει ἐξαναστῆσαι ἐκ τάφου Λάζαρον…

Ἡ τελευταία ἑβδομάδα, δηλαδὴ, περνάει μὲ πνευματικὴ περισυλλογὴ πάνω στὴν ἐρχόμενη συνάντηση τοῦ Χριστοῦ μὲ τὸ θάνατο ‑ πρῶτα στὸ πρόσωπο τοῦ φίλου Του Λαζάρου, ἔπειτα στὸ θάνατο τοῦ ἴδιου τοῦ Χριστοῦ. Πλησιάζει ἡ «ὧρα τοῦ Χριστοῦ», γιὰ τὴν ὁποία τόσο συχνὰ μιλοῦσε καὶ πρὸς αὐτὴν προσανατολιζόταν ὅλη ἡ ἐπίγεια διακονία Του. Θὰ πρέπει νὰ ρωτήσουμε: ποιὰ εἶναι ἡ θέση καὶ ποιὸ τὸ νόημα αὐτῶν τῶν πνευματικῶν σκέψεων, πάνω στὴ Μεγάλη Σαρακοστή; Πῶς συνδέονται μὲ τὴν ὅλη μας προσπάθεια τῆς περιόδου αὐτῆς; Αὐτὲς οἱ ἐρωτήσεις προϋποθέτουν μία ἄλλη ἐρώτηση, μὲ τὴν ὁποία θὰ πρέπει τώρα ν’ ἀσχοληθοῦμε μὲ κάποια συντομία. Σὲ κάθε ἀνάμνηση γεγονότων ἀπὸ τὴ ζωὴ τοῦ Χριστοῦ, ἡ Ἐκκλησία πολὺ συχνὰ ‑ἂν ὄχι πάντοτε‑ μεταφέρει τὸ παρελθὸν στὸ παρόν. Ἔτσι, τὴ μέρα τῶν Χριστουγέννων, ψέλνουμε: «Σήμερον γεννᾶται ἐκ Παρθένου…», τὴν Κυριακή τῶν Βαΐων, λέμε: «Σήμερον εἰσέρχεται εἰς τὰ Ἱεροσόλυμα…», τὴ Μεγάλη Παρασκευή: «Σήμερον κρεμᾶται ἐπὶ ξύλου…». Ἡ ἐρώτηση, λοιπὸν, εἶναι: ποιὸ εἶναι τὸ νόημα αὐτῆς τῆς χρονικῆς μεταφορᾶς; Ποιὰ εἶναι ἡ σημασία αὐτοῦ τοῦ λειτουργικοῦ «σήμερον»;

Οἱ περισσότεροι ἀπὸ τοὺς ἐκκλησιαζόμενους πιθανὸν τὸ θεωροῦν αὐτὸ σὰν μία ρητορικὴ μεταφορά, σὰν ποιητικὸ «σχῆμα λόγου». Ἡ δική μας, ἡ σύγχρονη προσέγγιση τῆς λατρείας γίνεται μὲ δυὸ τρόπους: ἢ μὲ τὴ λογικὴ ἢ μὲ τὸ συναίσθημα. Ἡ λογικὴ προσέγγιση περιορίζει τὴ λειτουργικὴ τελετουργία σὲ ἰδέες. Βρίσκεται δὲ στὶς ρίζες τῆς «Δυτικίζουσας» Θεολογίας, ἡ ὁποία ἀναπτύχτηκε στὴν Ὀρθόδοξη Ἀνατολὴ, ἀφοῦ ἀπομακρύνθηκε ἀπὸ τὴν πατερικὴ ἐποχὴ, καὶ γιὰ τὴν ὁποία ἡ Θεία Λειτουργία εἶναι, στὴν καλύτερη περίπτωση, ἕνα ἀκατέργαστο ὑλικὸ γιὰ καθαροὺς διανοητικοὺς ὁρισμοὺς καὶ θεωρήματα. Ὅ,τι δὲ στὴ λατρεία δὲν μπορεῖ νὰ περιοριστεῖ σὲ μία διανοητικὴ ἀλήθεια, ἐπιγράφεται «ποίηση» – δηλαδὴ κάτι ποὺ δὲν μπορεῖ κανεὶς νὰ τὸ πάρει στὰ σοβαρά. Καὶ ἐφ’ ὅσον εἶναι ὁλοφάνερο, ὅτι τὰ γεγονότα ποὺ μνημονεύονται ἀπὸ τὴν Ἐκκλησία ἀνήκουν στὸ παρελθόν, τὸ λειτουργικὸ «σήμερον» δὲν μπορεῖ νὰ ἔχει κάποιο σοβαρὸ νόημα. Ὅσο δὲ ἀφορᾶ τὴ «συναισθηματική» προσέγγιση, αὐτὴ εἶναι τὸ ἀποτέλεσμα μίας ἀτομικιστικῆς καὶ ἐγωκεντρικῆς εὐσέβειας, ποὺ εἶναι, κατὰ πολλοὺς τρόπους, τὸ συμπλήρωμα τῆς διανοητικῆς θεολογίας. Γι’ αὐτοῦ τοῦ εἴδους τὴν εὐσέβεια, ἡ λατρεία, πάνω ἀπὸ καθετὶ ἄλλο, εἶναι ἕνα χρήσιμο πλαίσιο γιὰ προσωπικὴ προσευχή, εἶναι φόντο γιὰ ἔμπνευση, ποὺ σκοπὸς του εἶναι νὰ «θερμάνει» τὴν καρδιά μας καὶ νὰ τὴ στρέψει πρὸς τὸ Θεό. Τὸ περιεχόμενο καὶ τὸ νόημα στὶς ἀκολουθίες, στὰ λειτουργικὰ κείμενα, στὶς ἱεροτελεστίες ἔχουν, στὴν περίπτωση αὐτή, δευτερεύουσα σημασία· ὅλα τοῦτα εἶναι χρήσιμα καὶ ἱκανοποιητικὰ, μόνον ἐφ’ ὅσον μὲ βοηθοῦν νὰ προσεύχομαι! Καὶ ἔτσι τὸ λειτουργικὸ «σήμερον» σβήνει, ὅπως ἐξάλλου καὶ ὅλα τὰ ἄλλα λειτουργικὰ κείμενα, μέσα σ’ ἕνα εἶδος ξεχωριστῆς κατανυκτικῆς καὶ ἐμπνευσμένης «προσευχῆς».

Ἡ Ἔγερσις τοῦ Λαζάρου – Περιγραφή τῆς εἰκόνας

 

        

 Γκότσης Χρῆστος

Ἡ παράσταση μᾶς μεταφέρει ἔξω ἀπό τήν πόλη, σέ βράχους. Σ’ ἕναν ἀπό αὐτούς, ὅπως συνήθιζαν οἱ Ἰουδαῖοι, ἦταν λαξευμένο τό μνῆμα τοῦ Λαζάρου. Δεσπόζει κι ἐδῶ ἡ μορφή τοῦ Χριστοῦ. Βλέπουμε τή θλίψη του, ἀλλά μαντεύουμε καί τή θεότητά του. Τήν τελευταία προδίδουν, πρῶτο, ἡ μεγαλοπρεπής στάση του καί, δεύτερο, τό γεγονός ὅτι οἱ Ἰουδαῖοι (τούς βλέπουμε στή δεξιά ὁμάδα τῶν προσώπων) κοιτάζουν τό Χριστό καί ὄχι τό Λάζαρο. Τό ἕνα χέρι τοῦ Κυρίου κρατάει εἰλητό καί τό ἄλλο μέ ἐκφραστική κίνηση ἐκτείνεται πρός τό Λάζαρο. Μέ τό πρόσταγμά του ὁ Λάζαρος ἀνασταίνεται. Ἕνας νέος ἀφαιρεῖ τίς ταινίες κι ἕνας ἄλλος σηκώνει τήν πλάκα τοῦ τάφου. Ἐντυπωσιακές οἱ ἀδελφές του Λαζάρου. Προσκυνοῦν τόν Κύριο ἔχοντας στά πρόσωπα τούς χαραγμένη τήν ἄφατη λύπη τους. Ὡραία παρατηρήθηκε, πώς «ὅλοι οἱ εἰκονιζόμενοι ἀποτελοῦν, ἁπλά καί μόνο, διαφορετικές ἀποχρώσεις καί ψυχολογικές διαβαθμίσεις τοῦ ἴδιου συναισθήματος, τῆς ἴδιας ψυχολογικῆς κατάστασης — τῆς βαθειᾶς εὐλάβειας μπροστά στό γεγονός: ἀπό τήν ἤρεμη κίνηση τῶν Ἀποστόλων ὡς τό γεμάτο αὐταπάρνηση ὀδυρμό τῆς Μαρίας» (Εἰκόνες τῆς κρητικῆς τέχνης… σ. 364).

Ὁ τετραήμερος Λάζαρος

       

«Ἡ οὖν Μαρία ὡς ἦλθεν ὅπου ἦν ὁ Ἰησοῦς, ἰδοῦσα αὐτὸν ἔπεσεν αὐτοῦ εἰς τοὺς πόδας λέγουσα αὐτῷ· Κύριε, εἰ ἦς ὧδε, οὐκ ἂν ἀπέθανέ μου ὁ ἀδελφός». (: Ὅταν λοιπὸν ἡ Μαρία ἦλθεν ἐκεῖ, ποὺ ἦτο ὁ Ἰησοῦς, μόλις τὸν εἶδεν, ἔπεσεν εἰς τὰ πόδια του καὶ τοῦ εἶπε· Κύριε, ἐὰν ἤσουν ἐδῶ, δὲν θὰ μοῦ ἐπέθαινεν ὁ ἀγαπημένος ἀδελφός, διότι θὰ τὸν ἐθεράπευες).

Μὰ ὁ Κύριος εἶναι πανταχοῦ παρὼν καὶ ὅταν παραχωρεῖ μιὰ δοκιμασία γνωρίζει γιατὶ τὸ ἔκανε, διότι κάτι καλὸ θὰ βγῆ.

Ἄς ἔχουμε λοιπὸν πίστη στὸν Θεό.

Παρατηρεῖ ὁ ἱερὸς Χρυσόστομος:

«Αὐτὸ εἶναι πίστη, τὸ νὰ μὴ δίνουμε δηλαδὴ προσοχή σ’ αὐτὰ ποὺ βλέπουμε, ἔστω κι ἄν αὐτὰ ποὺ γίνονται εἶναι ἀντίθετα μὲ τὴν ὑπόσχεση, ἀλλὰ νὰ ἔχουμε ἐμπιστοσύνη στὴ δύναμη Ἐκείνου ποὺ ἔδωσε τὴν ὑπόσχεση. Ἔτσι εὐδοκίμησε ὁ Πατριάρχης Ἀβραάμ, μὲ τὸ νὰ πιστεύση δηλαδὴ στὴν ὑπόσχεση τοῦ Θεοῦ καὶ μὲ τὸ νὰ γίνη ἀνώτερος τῆς φύσεως καὶ τῶν ἀνθρώπινων λογισμῶν».

        Γιατί ἐπέτρεψε ὁ Κύριος νὰ πεθάνη ὁ Λάζαρος; Στὸ περιοδικὸ «Ὅσιος Θεόφιλος» ἀναφέρονται γιὰ τὸ θαῦμα τῆς Ἀναστάσεως τοῦ Ἁγίου Λαζάρου τὰ ἑξῆς:

«Φαντάζει πολύ παράδοξο τό ὅτι ἕνας ἄνθρωπος πέθανε καὶ ἐπανῆλθε στήν ζωή. Πῶς μπορεῖ ἡ ψυχὴ νὰ ἐπιστρέψη στὸ νεκρὸ σῶμα; Ἀλλά, ὅπως γνωρίζουμε πολὺ καλὰ ἀπὸ τὴ Γραφὴ καὶ ἀπὸ τὰ λόγια τοῦ Κυρίου μας· «τὰ ἀδύνατα παρὰ ἀνθρώποις δυνατὰ παρὰ τῷ Θεῷ ἔστιν» (Λουκ. ιη΄ 27).

Ὁ Θεὸς εἶναι κυρίαρχος ἀκόμα καὶ στὸν θάνατο καὶ τὴν ἀνάσταση τῶν νεκρῶν, πρᾶγμα ἀδιανόητο γιὰ τὰ ἀνθρώπινα δεδομένα.

Ο Ιερός Χρυσόστομος για την ανάσταση του Λαζάρου

 

ΣΑΒΒΑΤΟ ΤΟΥ ΛΑΖΑΡΟΥ [:Ιω. 11,1-45]

Ο ΙΕΡΟΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΛΑΖΑΡΟΥ

    «Τῷ καιρῷ ἐκείνῳ, ἦν τις ἀσθενῶν, Λάζαρος ἀπὸ Βηθανίας, ἐκ τῆς κώμης Μαρίας, καὶ Μάρθας τῆς ἀδελφῆς αὐτῆς (: ήταν τότε κάποιος που λεγόταν Λάζαρος, ο οποίος είχε αρρωστήσει. Αυτός καταγόταν από τη Βηθανία, το χωριό της Μαρίας και της Μάρθας της αδελφής της). Ἦν δὲ Μαρία ἡ ἀλείψασα τὸν Κύριον μύρῳ, καὶ ἐκμάξασα τοὺς πόδας αὐτοῦ ταῖς θριξὶν αὐτῆς, ἧς ὁ ἀδελφὸς Λάζαρος ἠσθένει (: και ήταν η Μαρία εκείνη που αργότερα, λίγο πριν από τον θάνατο του Κυρίου, Τον άλειψε με το μύρο και σκούπισε τα πόδια Του με τα μαλλιά της. Και ο Λάζαρος που ασθενούσε, ήταν αδελφός της)» [Ιω. 11,1-2].

    Πολλοί από τους ανθρώπους όταν δουν κάποιους, που είναι αρεστοί στον Θεό, να πάσχουν από κάποιο κακό(όπως για παράδειγμα να έχουν αρρωστήσει ή να πάσχουν από φτώχεια ή από κάποιο άλλο παρόμοιο) σκανδαλίζονται, μη γνωρίζοντας ότι γνώρισμα των κατεξοχήν φίλων του Θεού είναι το να πάσχουν από αυτά· και ο Λάζαρος λοιπόν ήταν ένας από τους φίλους του Χριστού και ήταν ασθενής. Αυτό λοιπόν έλεγαν και εκείνοι που στάλθηκαν: «Κύριε, ἴδε ὃν φιλεῖς ἀσθενεῖ (: Κύριε, να, ο φίλος Σου που τόσο πολύ αγαπάς είναι άρρωστος)». Αλλά ας εξετάσουμε από την αρχή την περικοπή.

Ιερού Χρυσοστόμου, Στον τετραήμερο Λάζαρο (Περί του ομοουσίου)

 

Ιερού Χρυσοστόμου, ΠΕΡΙ ΤΟΥ ΟΜΟΟΥΣΙΟΥ

Ομιλία Θ΄:ΣΤΟΝ ΤΕΤΡΑΗΜΕΡΟ ΛΑΖΑΡΟ

      Ο Λάζαρος σήμερα με την ανάστασή του από τους νεκρούς, μάς χαρίζει τη λύση πολλών και διαφόρων σκανδάλων. Πραγματικά δεν ξέρω πώς το ανάγνωσμα αυτό έδωσε και στους αιρετικούς λαβή και στους Ιουδαίους αφορμή για αντιλογία, όχι επειδή πραγματικά υπάρχει τέτοια αφορμή, μακριά μια τέτοια σκέψη, αλλά επειδή εκείνοι είναι κακόψυχοι. Πολλοί δηλαδή από τους αιρετικούς λένε ότι ο Υιός δεν είναι όμοιος με τον Πατέρα. Γιατί; «Διότι χρειάστηκε», λένε, «ο Χριστός να προσευχηθεί για να αναστήσει τον Λάζαρο· εάν δεν προσευχόταν δεν θα μπορούσε να αναστήσει τον Λάζαρο. Και πώς», λένε, «μπορεί να είναι όμοιος εκείνος που προσευχήθηκε με εκείνον που δέχθηκε την παράκληση; Διότι ο μεν Υιός προσεύχεται, ενώ ο Πατέρας δέχτηκε την προσευχή από εκείνον που τον παρακαλούσε». Βλασφημούν όμως αυτοί μην μπορώντας να καταλάβουν ότι η προσευχή έγινε από συγκατάβαση και εξαιτίας της πνευματικής αδυναμίας των παρευρισκομένων εκεί.

    Πες μου δηλαδή, ποιος είναι ανώτερος, εκείνος που νίβει τα πόδια, ή εκείνος του οποίου νίβει τα πόδια; Οπωσδήποτε φυσικά ανώτερος είναι εκείνος του οποίου ένιψε τα πόδια εκείνος που τα ένιψε. Αλλά ο Σωτήρας ένιψε τα πόδια του προδότη Ιούδα, διότι αυτός ήταν μαζί με τους άλλους μαθητές [Ιω.13,5: «Εἶτα βάλλει ὕδωρ εἰς τὸν νιπτῆρα, καὶ ἤρξατο νίπτειν τοὺς πόδας τῶν μαθητῶν καὶ ἐκμάσσειν τῷ λεντίῳ ᾧ ἦν διεζωσμένος(: Έπειτα ρίχνει νερό στη λεκάνη που υπήρχε εκεί για το πλύσιμο των ποδιών και άρχισε να πλένει τα πόδια των μαθητών και να τα σκουπίζει με την πετσέτα με την οποία ήταν ζωσμένος)»]. Ποιος, επομένως, είναι ανώτερος· ο προδότης Ιούδας είναι ανώτερος από τον Δεσπότη Χριστό, επειδή ο Χριστός ένιψε τα πόδια αυτού; Μακριά μια τέτοια σκέψη. Αλλά τι είναι ταπεινότερο, το να νίψει τα πόδια, ή το  να προσευχηθεί; Οπωσδήποτε βέβαια το να νίψει τα πόδια.

Ο Ιερός Χρυσόστομος για την ανάσταση του Λαζάρου

                                      

ΣΑΒΒΑΤΟ ΤΟΥ ΛΑΖΑΡΟΥ [:Ιω.11,1-45]

Ο ΙΕΡΟΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΛΑΖΑΡΟΥ

    «Τῷ καιρῷ ἐκείνῳ, ἦν τις ἀσθενῶν, Λάζαρος ἀπὸ Βηθανίας, ἐκ τῆς κώμης Μαρίας, καὶ Μάρθας τῆς ἀδελφῆς αὐτῆς(:ήταν τότε κάποιος που λεγόταν Λάζαρος, ο οποίος είχε αρρωστήσει. Αυτός καταγόταν από τη Βηθανία, το χωριό της Μαρίας και της Μάρθας της αδελφής της). Ἦν δὲ Μαρία ἡ ἀλείψασα τὸν Κύριον μύρῳ, καὶ ἐκμάξασα τοὺς πόδας αὐτοῦ ταῖς θριξὶν αὐτῆς, ἧς ὁ ἀδελφὸς Λάζαρος ἠσθένει(:και ήταν η Μαρία εκείνη που αργότερα, λίγο πριν από τον θάνατο του Κυρίου, Τον άλειψε με το μύρο και σκούπισε τα πόδια Του με τα μαλλιά της. Και ο Λάζαρος που ασθενούσε, ήταν αδελφός της)»[Ιω.11,1-2].

    Πολλοί από τους ανθρώπους όταν δουν κάποιους, που είναι αρεστοί στον Θεό, να πάσχουν από κάποιο κακό(όπως για παράδειγμα να έχουν αρρωστήσει ή να πάσχουν από φτώχεια ή από κάποιο άλλο παρόμοιο) σκανδαλίζονται, μη γνωρίζοντας ότι γνώρισμα των κατεξοχήν φίλων του Θεού είναι το να πάσχουν από αυτά· και ο Λάζαρος λοιπόν ήταν ένας από τους φίλους του Χριστού και ήταν ασθενής. Αυτό λοιπόν έλεγαν και εκείνοι που στάλθηκαν: «Κύριε, ἴδε ὃν φιλεῖς ἀσθενεῖ (:Κύριε, να, ο φίλος Σου που τόσο πολύ αγαπάς είναι άρρωστος)». Αλλά ας εξετάσουμε από την αρχή την περικοπή.

    «Τῷ καιρῷ ἐκείνῳ, ἦν τις ἀσθενῶν, Λάζαρος ἀπὸ Βηθανίας(:ήταν τότε κάποιος που λεγόταν Λάζαρος, ο οποίος είχε αρρωστήσει. Αυτός καταγόταν από τη Βηθανία)». Δεν ανέφερε έτσι απλά και τυχαία από πού καταγόταν ο Λάζαρος, αλλά για κάποια αιτία, την οποία θα αναφέρει στη συνέχεια· τώρα ας εξετάσουμε το παρόν χωρίο. Και τις αδελφές του μάς τις αναφέρει προς μεγάλη ωφέλεια, και ακόμη, αυτό που επιπλέον είχε η Μαρία, προσθέτοντας και λέγοντας: «Ἦν δὲ Μαρία ἡ ἀλείψασα τὸν Κύριον μύρῳ, καὶ ἐκμάξασα τοὺς πόδας αὐτοῦ ταῖς θριξὶν αὐτῆς, ἧς ὁ ἀδελφὸς Λάζαρος ἠσθένει(:η Μαρία πάλι ήταν εκείνη που αργότερα, λίγο πριν από τον θάνατο του Κυρίου, Τον άλειψε με το μύρο και σκούπισε τα πόδια Του με τα μαλλιά της. Και ο Λάζαρος που αρρώστησε ήταν αδελφός της)».

Σάββατο του Λαζάρου: Στιχηρά αίνων Aνάστασις και ζωή