"Με φώτισες, ώ φως του κόσμου!
Με φώτισες και Σε είδα.
Σε είδα και Σε αγάπησα.
Κανείς δεν Σε αγαπά,
παρά μόνο όποιος Σε δεί.
Κανείς δεν Σε βλέπει,
παρά μόνο όποιος Σε αγαπήσει.
Αργά Σε αγάπησα,
ομορφιά αρχαία,
αλλά και τόσο νέα.
Αργά Σε αγάπησα.
Και αλλοίμονο στα χρόνια εκείνα,
που εγώ ο ταλαίπωρος δεν σε αγαπούσα!
ΆΓΙΟΣ ΑΥΓΟΥΣΤΙΝΟΣ
Επίσκοπος Ιππώνος,
Ο Υιός των δακρύων.
Με τον π. Χριστόφορο Χρόνη, επίκουρο καθηγητή Ηθικής και Ποιμαντικής της Θεολογικής σχολής του Ε.Κ.Π.Α.
Τὸ θέμα ποὺ μοῦ ζητήθηκε νὰ ἀναπτύξω εἶναι: «ἡ δύναμη τῆς προσευχῆς στὴ ζωή μας». Εἶναι ἕνα θέμα πάρα πολὺ πλούσιο σὲ προβληματισμοὺς ποὺ ἔχουν ἄμεση σχέση μὲ τὴν πραγματοποίηση τῆς κατ’ ἐξοχὴν αὐτῆς πνευματικῆς λειτουργίας ποὺ λέγεται προσευχή.
Ἂν ἀναζητήσει κανεὶς ἕνα διάγραμμα αὐτοῦ τοῦ θέματος, θὰ δεῖ ὅτι πραγματικὰ δὲν μπορεῖ νὰ ξέρη ἀπὸ ποῦ πρέπει ν’ ἀρχίσει καὶ ποῦ πρέπει νὰ τελειώσει. Κι αὐτὸ γιατί, ὅπως καταλαβαίνουμε, ἡ προσευχὴ δὲν εἶναι μιὰ διδακτικὴ ἑνότητα, δὲν εἶναι ἕνα μάθημα ποὺ μπορεῖ κανεὶς νὰ διδάξει σὲ ὁρισμένη ὥρα. Δὲν εἶναι προσδιορισμένο θεωρητικὰ αὐτὸ τὸ βιωματικὸ πνευματικὸ γεγονός.
Ὅταν κανεὶς μιλᾷ γιὰ τὴν προσευχή, καταλαβαίνει ὅτι μιλάει γιὰ ἕνα μυστήριο. Γιατί, ὅπως ξέρουμε, ἡ προσευχὴ εἶναι, στὴν ἁπλούστερη διατύπωσή της, ἡ σχέση τοῦ ἀνθρώπου μὲ τὸν Θεό, ἢ τοὐλάχιστον μιὰ βασικὴ μορφὴ τῆς σχέσεως τοῦ ἀνθρώπου μὲ τὸν Θεό. Καὶ ἀσφαλῶς ὅ,τι προσεγγίζει τὸν Θεὸ δὲν εἶναι εὔκολο νὰ μελετηθεῖ καὶ νὰ προσδιοριστεῖ. Γι’ αὐτὸ ὁμολογῶ, ὅτι κι ἐγὼ δὲν μπόρεσα πολὺ εὔκολα νὰ καταλάβω τί θὰ ἔπρεπε νὰ πῶ. Κατέληξα ὅμως στὸ συμπέρασμα, ὅτι μᾶλλον πρέπει κανεὶς νὰ ἀντιμετωπίσει ἕνα βασικὸ θέμα μέσα στὸ ὅλο πρόβλημα τῆς δυνάμεως τῆς προσευχῆς, ποὺ εἶναι οἱ ὅροι ὑπὸ τοὺς ὁποίους ἡ προσευχὴ ἀποβαίνει ἕνα δυναμικὸ στοιχεῖο τῆς ζωῆς τοῦ ἀνθρώπου.
Νομίζω ὅτι ἄμεσα δὲν θὰ ἐνδιέφερε τὸ νὰ μάθει κανεὶς τί εἶναι ἡ δύναμη τῆς προσευχῆς ἢ πῶς ἐκδηλώνεται. Αὐτὸ θὰ μποροῦσε νὰ ἀποτελέσει ἀντικείμενο ἑνὸς κατηχητικοῦ μαθήματος. Ἴσως περισσότερο βασικὸ εἶναι νὰ σταματήσει κανεὶς σ’ αὐτὸ τὸ ἰδιαίτερο πρόβλημα καὶ νὰ διερωτηθεῖ ὑπὸ ποιούς ἀκριβῶς ὅρους, βάσει ποιῶν προϋποθέσεων, ἡ προσευχή μᾶς δίνει δύναμη, γίνεται πηγὴ δυνάμεως.
Γιατί εἶναι ἀλήθεια ὅτι, ὅταν ὁ ἄνθρωπος μιλᾶ γιὰ προσευχὴ ἢ ὅταν προσεύχεται -γιὰ νὰ πᾶμε ἀμέσως στὸ πρόβλημα- , περιμένει νὰ δεῖ τὰ ἀποτελέσματα αὐτῆς τῆς πνευματικῆς του λειτουργίας· ἡ σκέψη του εἶναι πάντα προσανατολισμένη στὸ ἀποτέλεσμα, στὴν δύναμη τῆς προσευχῆς. Γι’ αὐτὸ νομίζω, πιὸ εὔκολα κανεὶς ἀνάγεται στὴν ἔννοια τῆς δυνάμεως τῆς προσευχῆς, παρὰ στὶς προϋποθέσεις ποὺ μποροῦν νὰ ἐξασφαλίσουν, σύμφωνα μὲ τὰ ἀνθρώπινα πάντοτε κριτήρια, τὴν δύναμη τῆς προσευχῆς.
Θὰ ἤθελα λοιπὸν νὰ ὑπογραμμίσω μερικοὺς ἀπὸ τοὺς ὅρους, ποὺ μποροῦν, κατὰ τεκμήριο ἴσως καὶ σύμφωνα – ὅπως εἴπαμε – μὲ τὰ ἀνθρώπινα κριτήρια, νὰ μᾶς δώσουν τὴν ἐντύπωση ὅτι ἡ προσευχὴ μπορεῖ πραγματικὰ νὰ ἐκφρασθεῖ σὰν μιὰ δυναμικὴ λειτουργία τῆς προσωπικότητας, μπορεῖ νὰ ἀποτελέσει πηγὴ δυνάμεως.
Μιὰ πρώτη βασικὴ προϋπόθεση εἶναι το πῶς ἀντιλαμβάνεται κανεὶς τὴν προσευχή. Τί ἐννοεῖ ὅταν λέει προσευχή, ἢ καλύτερα πῶς συλλαμβάνει ὑπαρξιακὰ καὶ πῶς αἰσθάνεται τὴν προσευχή;
Τί εἶναι ὅμως προσευχή; Εἶναι ἕνα βασικὸ ἐρώτημα ποὺ μπορεῖ σὰν ἀπάντηση νὰ μᾶς δώσει τὸν πρῶτο ὅρο ποὺ εἶναι ἀπαραίτητος γιὰ νὰ ἀποβεῖ ἡ προσευχὴ πηγὴ δυνάμεως.