π. Αθανάσιος Μυτιληναίος, Eορτή της Μεσοπεντηκοστής – Η Ενυπόστατος Σοφία του Θεού.

«Προσοχή, προσοχή! Δεν θα υπήρχε μεγαλύτερη αμαρτία από του να δεχθώ τον Οικουμενισμόν. Ο μακαριστός πατήρ Ιουστίνος Πόποβιτς έλεγε ότι είναι η μεγαλύτερη αίρεσις όλων των αιώνων και όλων των εποχών… Είναι η παγκοσμιοποίησις, όχι των οικονομικών που έχουμε τώρα αυτήν την στιγμή, αλλά η παγκοσμιοποίηση της θρησκείας! Είναι η μεγαλύτερη αμαρτία· διότι είναι το ανακάτεμα, το μάζεμα όλων των θρησκειών».

 

ΕΟΡΤΗ ΤΗΣ ΜΕΣΟΠΕΝΤΗΚΟΣΤΗΣ [:Ιω.7,37-52 και 8,12]

 Απομαγνητοφωνημένη ομιλία μακαριστού γέροντος Αθανασίου Μυτιληναίου με θέμα:

«Η ΕΝΥΠΟΣΤΑΤΟΣ ΣΟΦΙΑ ΤΟΥ ΘΕΟΥ»

                      [εκφωνήθηκε στην Ιερά Μονή Κομνηνείου Λαρίσης στις 24-5-2000]  

        Αγαπητοί μου, καλώς ήρθατε. Χαιρόμαστε που ήρθατε και θα θέλαμε λίγα λόγια να σας πούμε· όπως συνηθίζουμε εις τους εκδρομείς μας και προσκυνητάς μας. Αλλά μη λογαριάσετε ότι αυτά που θα πούμε ότι θα είναι μία ομιλία. Όχι. Αλλά θα είναι ένα μάθημα. Ένα μάθημα στο οποίον και εγώ και εσείς οφείλομε να μαθητεύσουμε. Γι'αυτό θα δείξετε πολλή υπομονή σε ό,τι ακούσετε. Γιατί είναι εκτάκτως ενδιαφέροντα αυτά που θα σας πω. Ξαναλέγω, πρέπει να μαθητεύσουμε.

      Είναι γνωστό, αγαπητοί μου, ότι σήμερα εορτάζουμε την Μεσοπεντηκοστή. Δηλαδή, μία εορτή που γιορτάζεται 25 ημέρες μετά το Πάσχα και 25 ημέρες πριν από την κυριώνυμη εορτή της Πεντηκοστής. Και λογαριάζεται αυτή η εορτή δεσποτική· δηλαδή αναφέρεται εις τον Δεσπότην Κύριον Ιησούν Χριστόν. Βλέπουμε τις εορτές, να έχουμε τις εορτές των αγίων, τις εορτές της Θεοτόκου και τις εορτές του Δεσπότου Χριστού. Εκείνες, λοιπόν, οι γιορτές που αναφέρονται εις τον Χριστόν λέγονται «δεσποτικές εορτές». Και μάλιστα, η σημερινή δεσποτική εορτή αναφέρεται –σε ποιον άραγε;- εις την Ενυπόστατον Σοφίαν του Θεού. Να εξηγήσω, όμως, από την αρχή, γιατί αυτό θα αποτελεί το κύριο θέμα μας, το οποίο πρέπει να μάθομε και πρέπει να επικρατεί στη ζωή μας.

      Είναι γνωστό ότι ο Θεός είναι Τριαδικός. Ο Πατήρ, ο Υιός και το Πνεύμα το Άγιον. Τρία πρόσωπα. Αλλά είναι μία η ουσία. Και συνεπώς, ένας Θεός. Ο Πατήρ γεννά τον Υιόν. Ο Υιός γεννάται από τον Πατέρα. Όταν λέμε όμως «γεννά ο Πατήρ» και «γεννάται ο Υιός», μην πηγαίνει το μυαλό σας, όπως λένε οι Πατέρες, εις όλην εκείνην την διαδικασίαν μιας γέννας, όπως συμβαίνει εις τους ανθρώπους. Αλλά, απλούστατα, σημαίνει όπως το γεννώμενον είναι εκ της ουσίας του πατρός και της μητρός –συνεπώς είναι ομοούσιον- θέλει να εκφράσει ότι ο Υιός είναι ομοούσιος με τον Πατέρα. Επειδή δε η Γραφή ομιλεί περί Γεννήσεως, ότι γεννάει ο Πατήρ τον Υιόν, τίποτ’ άλλο δεν ξέρομε. Είναι ένα βαθύ, βαθύτατον μυστήριον. 

     Το Πνεύμα το Άγιον εκπορεύεται εκ του Πατρός. Δεν ξέρουμε τι σημαίνει αυτό. Λέμε μόνο την λέξη, και μόνο που θα πούμε την λέξη, αποτελεί δοξολογία εις τον Άγιον Τριαδικόν Θεόν. Αν πούμε κάτι άλλο, τότε δεν θα είναι παρά βλασφημία. Είναι ακριβώς οι βλασφημίες των αιρετικών. Το Πνεύμα το Άγιον, λοιπόν, εκπορεύεται εκ του Πατρός, αποστέλλεται από τον Υιόν. Και από τον Πατέρα αποστέλλεται, αλλά και από τον Υιόν αποστέλλεται.

Μεσοπεντηκοστή

 

Φουντούλης Ἰωάννης

Σὲ λίγους πιστοὺς εἶναι γνωστὴ ἡ ἑορτή, μὲ τὴν ὁποία θὰ ἀσχοληθοῦμε τώρα. Ἐκτὸς ἀπὸ τοὺς ἱερεῖς καὶ μερικοὺς ἄλλους χριστιανούς, ποὺ ἔχουν ἕνα στενότερο σύνδεσμο μὲ τὴν Ἐκκλησία μας, οἱ περισσότεροι δὲν γνωρίζουν κἄν τὴν ὕπαρξί της. Λίγοι εἶναι ἐκεῖνοι ποὺ ἐκκλησιάζονται κατ’ αὐτὴ καὶ οἱ περισσότεροι δὲν ὑποπτεύονται κἄν ὅτι τὴν Τετάρτη μετὰ τὴν Κυριακή τοῦ Παραλύτου πανηγυρίζει ἡ Ἐκκλησία μία μεγάλη δεσποτικὴ ἑορτή, τὴν ἑορτὴ τῆς Μεσοπεντηκοστῆς.

Καὶ ὅμως κάποτε ἡ ἑορτὴ τῆς Μεσοπεντηκοστῆς ἦταν ἡ μεγάλη ἑορτὴ τῆς Μεγάλης Ἐκκλησίας τῆς Κωνσταντινουπόλεως καὶ συνέτρεχαν κατ’ αὐτὴ στὸν μεγάλο ναὸ πλήθη λαοῦ. Δὲν ἔχει κανεὶς παρὰ νὰ ἀνοίξη τὴν Ἔκθεσι τῆς Βασιλείου Τάξεως (1) τοῦ Κωνσταντίνου Πορφυρογεννήτου γιὰ νὰ ἰδῆ τὸ ἐπίσημο τυπικό τοῦ ἑορτασμοῦ, ὅπως ἐτελεῖτο μέχρι τὴν Μεσοπεντηκοστὴ τοῦ ἔτους 903 στὸν ναὸ τοῦ ἁγίου Μωκίου στὴν Κωνσταντινούπολι, μέχρι δηλαδὴ τὴν ἡμέρα ποὺ ἔγινε ἡ ἀπόπειρα κατὰ τῆς ζωῆς τοῦ αὐτοκράτορος Λέοντος ς΄ τοῦ Σοφοῦ (11 Μαΐου 903) . Ἐκεῖ ὑπάρχει μία λεπτομερὴς περιγραφὴ τοῦ λαμπροῦ πανηγυρισμοῦ, ποὺ καταλαμβάνει ὁλόκληρες σελίδες καὶ καθορίζει μὲ τὴν γνωστὴ παράξενη βυζαντινὴ ὁρολογία, πῶς ὁ αὐτοκράτωρ τὸ πρωὶ τῆς ἑορτῆς μὲ τὰ ἐπίσημα βασιλικά του ἐνδύματα καὶ τὴν συνοδεία του ξεκινοῦσε ἀπὸ τὸ ἱερὸ παλάτιο γιὰ νὰ μεταβῆ στὸν ναὸ τοῦ ἁγίου Μωκίου, ὅπου θὰ ἐτελεῖτο ἡ θεία λειτουργία. Σὲ λίγο ἔφθανε ἡ λιτανεία μὲ ἐπὶ κεφαλῆς τὸν πατριάρχη, καὶ βασιλεὺς καὶ πατριάρχης εἰσήρχοντο ἐπισήμως στὸν ναό. Ἡ θεία λειτουργία ἐτελεῖτο μὲ τὴν συνήθη στὶς μεγάλες ἑορτὲς βυζαντινὴ μεγαλοπρέπεια. Μετὰ ἀπὸ αὐτὴν ὁ αὐτοκράτωρ παρέθετε πρόγευμα, στὸ ὁποῖο παρεκάθητο καὶ ὁ πατριάρχης. Καὶ πάλι ὁ βασιλεὺς ὑπὸ τὶς ἐπευφημίες τοῦ πλήθους «Εἰς πολλοὺς καὶ ἀγαθοὺς χρόνους ὁ Θεὸς ἀγάγοι τὴν βασιλείαν ὑμῶν» καὶ μὲ πολλοὺς ἐνδιαμέσους σταθμοὺς ἐπέστρεφε στὸ ἱερὸ παλάτιο.

Eορτή της Μεσοπεντηκοστής – Υπομνηματισμός της Ευαγγελικής περικοπής από τον Ιερό Χρυσόστομο

ΕΟΡΤΗ ΤΗΣ ΜΕΣΟΠΕΝΤΗΚΟΣΤΗΣ [: Ιω. 7,37-52 και 8,12]

YΠΟΜΝΗΜΑΤΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΕΥΑΓΓΕΛΙΚΗΣ ΠΕΡΙΚΟΠΗΣ

ΑΠΟ ΤΟΝ ΙΕΡΟ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟ

     «Ἐν δὲ τῇ ἐσχάτῃ ἡμέρᾳ τῇ μεγάλῃ τῆς ἑορτῆς εἱστήκει ὁ Ἰησοῦς καὶ ἔκραξε λέγων· ἐάν τις διψᾷ, ἐρχέσθω πρός με καὶ πινέτω. ὁ πιστεύων εἰς ἐμέ, καθὼς εἶπεν ἡ γραφή, ποταμοὶ ἐκ τῆς κοιλίας αὐτοῦ ῥεύσουσιν ὕδατος ζῶντος 

(: Κατά την τελευταία και επισημότερη από τις άλλες ημέρες της εορτής [της Σκηνοπηγίας] στάθηκε όρθιος ο Ιησούς και με δυνατή φωνή είπε: ‘’Εάν κανείς αισθάνεται πόθο και δίψα, όχι για αγαθά υλικά και φθαρτά, αλλά για πνευματικά και αιώνια, για την εσωτερική γαλήνη και τη μακαριότητα της θείας ζωής, ας έλθει κοντά Μου μέσω της πίστεως και ας πίνει την αλήθεια που προσφέρω, για να ικανοποιηθούν έτσι οι πλέον μύχιοι και ευγενείς πόθοι του. Εκείνος που πιστεύει σε Εμένα,  σύμφωνα με τους λόγους της Γραφής, θα γίνει αστείρευτη πνευματική πηγή· και από την καρδιά και τα βάθη της ψυχής του θα αναβλύζουν ποταμοί από ολόδροσο τρεχούμενο νερό, για να ξεδιψά όχι μόνο ο ίδιος, αλλά και όλοι όσοι έρχονται σε επικοινωνία με αυτόν’’)» [: Ιω.7 , 37-38].

     Εκείνοι οι οποίοι προσέρχονται για να ακούσουν το θείο κήρυγμα και είναι προσεκτικοί στα θέματα της πίστης, πρέπει να επιδεικνύουν τον έντονο πόθο όσων διψούν για να ξεδιψάσουν και ανάλογη επιθυμία να ανάπτουν μέσα τους, διότι έτσι θα μπορέσουν να συγκρατήσουν με ασφάλεια όσα λέγονται. Άλλωστε και οι διψασμένοι, όταν πάρουν στα χέρια τους ένα ποτήρι με νερό, το πίνουν με μεγάλη προθυμία και τότε πια σβήνουν τη δίψα τους και ησυχάζουν.

     Κατά όμοιο, λοιπόν, τρόπο και οι ακροατές των θείων λόγων, εάν τους ακούνε και τους δέχονται με πραγματική δίψα, δεν θα κουραστούν ποτέ , μέχρις ότου μάθουν τα πάντα. Για το ότι πρέπει συνεχώς να διψάμε και να πεινάμε για τα πνευματικά λέγει ο Κύριος: «Μακάριοι οἱ πεινῶντες καὶ διψῶντες τὴν δικαιοσύνην, ὅτι αὐτοὶ χορτασθήσονται (:Μακάριοι είναι εκείνοι οι οποίοι με σφοδρό εσωτερικό πόθο σαν πεινασμένοι και διψασμένοι επιθυμούν τη δικαιοσύνη και την τελειότητα, διότι αυτοί θα χορτάσουν καθώς θα ικανοποιηθούν πλήρως οι πόθοι τους)» [Ματθ. 5,6]. Και εδώ λέγει ο Χριστός: «Ἐάν τις διψᾷ, ἐρχέσθω πρός με καὶ πινέτω». Οι λόγοι αυτοί έχουν την ακόλουθη σημασία:«Κανέναν δεν προσελκύω αναγκαστικά και με τη βία, αλλά εάν κανείς έχει μεγάλη προθυμία, εάν φλέγεται από τον πόθο για τα αιώνια αγαθά, αυτόν προσκαλώ Εγώ». 

Τι εορτάζουμε στην εορτή της Μεσοπεντηκοστής

Την Τετάρτη μετά την Κυριακή του Παραλύτου πανηγυρίζει η Εκκλησία μία Δεσποτική Εορτή, της Μεσοπεντηκοστής. Τα βυζαντινά χρόνια, η Εορτή αυτή ήταν η Εορτή της Μεγάλης Εκκλησίας της Κωνσταντινουπόλεως και συνέτρεχαν στο Ναό πλήθη λαού. Ας ανοίξει κάποιος την «Έκθεση της Βασιλείου Τάξεως» του Κωνσταντίνου Πορφυρογεννήτου για να δει το επίσημο του εορτασμού, όπως ετελείτο μέχρι του έτους 903 μ.Χ. στον Ναό του Αγ. Μωκίου στην Κωνσταντινούπολη, μέχρι την ημέρα που έγινε η απόπειρα κατά της ζωής του Αυτοκράτορα Λέοντα ΣΤ’ του Σοφού (11 Μαΐου 903 μ.Χ.).

Εκεί υπάρχει μία περιγραφή του λαμπρού πανηγυρισμού, που καταλαμβάνει σελίδες και καθορίζει με την γνωστή βυζαντινή ορολογία, πως ο Αυτοκράτωρ το πρωί της Εορτής με τα επίσημα βασιλικά του ενδύματα και την συνοδεία του ξεκινούσε από το παλάτι για να μεταβεί στον Ναό του Αγ. Μωκίου, όπου θα ετελείτο η Θ. Λειτουργία.

Σε λίγο έφθανε η λιτανεία με επί κεφαλής τον Πατριάρχη, και ο Βασιλεύς και Πατριάρχης εισήρχοντο επισήμως στον Ναό. Η Θ. Λειτουργία ετελείτο με την συνήθη βυζαντινή μεγαλοπρέπεια. Μετά από αυτήν ο Αυτοκράτωρ παρέθετε πρόγευμα, στο οποίο έπαιρνε μέρος και ο Πατριάρχης. Και ο Αυτοκράτωρ υπό τις επευφημίες του πλήθους «Εἰς πολλούς καί ἀγαθούς χρόνους ὁ Θεός ἀγάγει τήν βασιλείαν ὑμῶν» και με ενδιαμέσους σταθμούς επέστρεφε στο παλάτι. Στο Πεντηκοστάριο, βλέπει κανείς τα ίχνη της παλαιάς λαμπρότητας της Εορτής. Παρουσιάζεται μία μεγάλη Δεσποτική Εορτή, με εκλεκτά τροπάρια, διπλούς κανόνες, έργα των μεγάλων υμνογράφων, Θεοφάνους και Ανδρέου Κρήτης, Αναγνώσματα και την επίδρασή στις προ και μετά από την Εορτή Κυριακές και με την παράταση του εορτασμού της επί 8 ημέρες κατά τον τύπο των Μεγάλων εορτών του εκκλησιαστικού έτους. 

Ποιο όμως είναι το θέμα της εορτής αυτής; Το θέμα της είναι εορτολογικό και θεωρητικό.

Η Μεσοπεντηκοστή

            

 +Ιωάννης Φουντούλης

Σε λίγους πιστούς είναι γνωστή η εορτή, αυτή. Εκτός από τους ιερείς και μερικούς άλλους χριστιανούς, που έχουν ένα στενότερο σύνδεσμο με την Εκκλησία μας, οι περισσότεροι δεν γνωρίζουν καν την ύπαρξή της.

Λίγοι είναι εκείνοι που εκκλησιάζονται κατ’ αύτη και οι περισσότεροι δεν υποπτεύονται καν, ότι την Τετάρτη μετά την Κυριακή του Παραλύτου πανηγυρίζει η Εκκλησία μία μεγάλη δεσποτική εορτή, την εορτή της Μεσοπεντηκοστής.

Και όμως κάποτε αυτή η εορτή ήταν η μεγάλη εορτή της Μεγάλης Εκκλησίας της Κωνσταντινουπόλεως και συνέτρεχαν κατ’ αυτή στον μεγάλο ναό πλήθη λαού.

Δεν έχει κανείς παρά να ανοίξει την Έκθεση της Βασιλείου Τάξεως του Κωνσταντίνου Πορφυρογέννητου για να δει το επίσημο τυπικό του εορτασμού, όπως ετελείτο μέχρι την Μεσοπεντηκοστή του έτους 903 στον ναό του αγίου Μωκίου στην Κωνσταντινούπολη μέχρι δηλαδή την ημέρα που έγινε η απόπειρα κατά της ζωής του αυτοκράτορα Λέοντος ς’ του Σοφού (11 Μαΐου 903).

Εκεί υπάρχει μία λεπτομερής περιγραφή του λαμπρού πανηγυρισμού, που καταλαμβάνει ολόκληρες σελίδες και καθορίζει με την γνωστή παράξενη βυζαντινή ορολογία, πως ο αυτοκράτορας το πρωί της εορτής με τα επίσημα βασιλικά του ενδύματα και την συνοδεία του ξεκινούσε από το ιερό παλάτι για να μεταβεί στον ναό του αγίου Μω­κίου. όπου θα ετελείτο η θεία λειτουργία.