’Επειδή συχνά κατηγορούμαστε συκοφαντικά ὡς ἐπισκοπομάχοι, παρουσιάζουμε κάποια χωρία πού δείχνουν πότε οἱ ἐπίσκοποι εἶναι πράγματι κεφαλή τῆς Ἐκκλησίας καί ποιές προϋποθέσεις πρέπει νά πληροῦν.
Πρῶτα ἕνα μικρὸ ἀπόσπασμα ἀπό ἕνα κείμενο τοῦ ἁγιορείτου Ἱερομονάχου Λουκᾶ Γρηγοριάτου, μὲ τίτλο «Τα Πρεσβεία Τιμής και η ενότης της Εκκλησίας κατά την πρώτη χιλιετία»:
«γ) Ἡ ἔννοια τῆς «κεφαλῆς». Ὁ λδ’ ἀποστολικός Κανών λέγει: «Τούς ἐπισκόπους ἑκάστου ἔθνους εἰδέναι χρή τόν ἐν αὐτοῖς πρῶτον, καί ἡγεῖσθαι αὐτόν ὡς κεφαλήν». Ὁ ἅγιος Νικόδημος ὁ Ἁγιορείτης ἑρμηνεύων τόν Κανόνα γράφει: «καί νά νομίζωσιν αὐτόν ὡς κεφαλήν ἰδικήν των».
Ὑπό τήν ἔννοια αὐτή οὐδείς «πρῶτος» νοεῖται κεφαλή τῆς Ἐκκλησίας, ἀλλά καθένας ἐκ τῶν «πρώτων» εἶναι κεφαλή τῆς δικῆς του ἐπαρχίας καί ὅλοι πρός ἀλλήλους ἴσαι «κεφαλαί». Σχετικῶς γράφει καί ὁ Δοσίθεος Ἱεροσολύμων: «πολλαί αἱ μείζους παροικίαι, πολλαί αἱ Ἐκκλησίαι, πολλοί οἱ ἐν τῇ Ἐκκλησίᾳ Ἡγεμόνες, καί Πρόεδροι, καί Ἄρχοντες, οὐδείς δέ ἐστιν ἐν αὐτοῖς Ἡγεμών τῶν Ἡγεμόνων, ἤ Πρόεδρος τῶν Προέδρων, ἤ Ἄρχων τῶν Ἀρχόντων· ὥστε ἐκ τούτων τῶν Ἀρχόντων καί Ἡγεμόνων καί Προέδρων εἷς ἐστι καί ὁ Ρώμης, ἰσότιμός τε καί ἰσοδύναμος, καί οὐδέν πλέον». Ὑπό τήν ἔννοια αὐτή ἡ Καθολική Ἐκκλησία ἔχει μία καί μοναδική Κεφαλή, τόν Χριστό, ὅπως λέγει κατηγορηματικά ὁ ἀπόστολος Παῦλος: «καί αὐτόν ἔδωκε κεφαλήν ὑπέρ πάντα τῇ Ἐκκλησίᾳ» (Ἐφ. 1, 22). Κεφαλή στήν Ἐκκλησία δέν μπορεῖ νά εἶναι ἕνας ἄνθρωπος.
Αὐτονόητο πάντως εἶναι ὅτι ἡ Ἐκκλησία ἀπονέμει πρεσβεῖα τιμῆς στόν «πρῶτο» μιᾶς ἐπαρχίας, ἐφ’ ὅσον καί ἐνόσῳ τοῦ ἀναγνωρίζει τήν Ὀρθοδοξία στήν Πίστι. Ὅλοι οἱ ἐπίσκοποι, κατά τόν ἅγιο Ἰγνάτιο τόν Θεοφόρο, καί ἑπομένως καί ὁ «πρῶτος», πρέπει νά εἶναι «ἐν Ἰησοῦ Χριστοῦ γνώμῃ». Ἡ ἀδιάκοπη διαδοχή τῆς χειροτονίας δέν ἀρκεῖ γιά νά βεβαιώσῃ τήν ἀποστολική διαδοχή καί ἑπομένως τήν γνησιότητα τῆς προεδρίας στήν Ἐκκλησία. «Τό μέν γάρ ὁμόγνωμον, καί ὁμόθρονον· τό δέ ἀντίδοξον, καί ἀντίθρονον. Καί ἡ μέν προσηγορίαν, ἡ δέ ἀλήθειαν ἔχει διαδοχῆς. Οὐ γὰρ ὁ βιασάμενος, ἀλλ᾽ ὁ βιασθεὶς διάδοχος· οὐδὲ ὁ παρανομήσας, ἀλλ᾽ ὁ προβληθεὶς ἐννόμως· οὐδὲ ὁ τἀναντία δοξάζων, ἀλλ᾽ ὁ τῆς αὐτῆς πίστεως», λέγει σχετικῶς ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Θεολόγος. Ὑπό τήν ἔννοια αὐτή ἡ Ἐκκλησία δέν ἀναγνωρίζει στόν ἐπίσκοπο τῆς Ρώμης πρεσβεῖα τιμῆς, ἀφ’ ὅτου ἐξέπεσε ἀπό τήν Ὀρθόδοξο Καθολική καί Ἀποστολική Πίστι».
Μικρὰ ἀποσπάσματα πατερικῶν κειμένων ποὺ προσαγορεύουν ὡς «κεφαλὴ»τὸν Ἐπίσκοπο ἀλλά δείχνουν καί ποιές προϋποθέσεις πρέπει νά πληρεῖ.
Ο EΠΙΣΚΟΠΟΣ ΩΣ ΟΡΑΤΗ ΚΕΦΑΛΗ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ
1. «Κύριε ὁ Θεός ἡμῶν ὁ διά τό μή δύνασθαι τήν ἀνθρώπου φύσιν τήν τῆς θεότητος ὑπενεγκεῖν οὐσίαν, τῇ σῇ οἰκονομίαν ὁμοιοπαθεῖς ἡμῖν διδασκάλους καταστήσας, τόν σόν ὑπέχοντας θρόνον, εἰς τό ἀναφέρειν σοι θυσίαν, καί προσφοράν ὑπέρ παντός τοῦ λαοῦ σου∙ σύ Χριστέ καί τοῦτον τόν ἀναδειχθέντα οἰκονόμον τῆς Ἀρχιερατικῆς χάριτος, ποίησον γενέσθαι μιμητήν σοῦ τοῦ ἀληθινοῦ Ποιμένος, τιθέντα τήν ψυχήν αὐτοῦ ὑπέρ τῶν προβάτων σου...» (Εὐχή ἐπί χειροτονία Ἐπισκόπου–Μέγα Εὐχολόγιον).
2. «Διά τοῦτο οὖν ὦ ἐπίσκοπε, σπούδαζε καθαρός εἶναι τοῖς ἔργοις, γνωρίζων τόν τόπον σου καί τήν ἀξίαν, ὡς θεοῦ τύπον ἔχων ἐν ἀνθρώποις τῷ πάντων ἄρχειν ἀνθρώπων, ἱερέων, βασιλέων ἀρχόντων, πατέρων, υἱῶν, διδασκάλων καί πάντων ὁμοῦ τῶν ὑπηκόων...» (Ἀποστολ. Διαταγαί Β, 11 ΒΕΠΕΣ 2,18,19).
3. «Τόν μέντοι ποιμένα τόν ἀγαθόν ὁ λαϊκός τιμάτω, ἀγαπάτω, φοβείσθω ὡς πατέρα, ὡς κύριον, ὡς δεσπότην, ὡς ἀρχιερέα θεοῦ, ὡς διδασκάλου εὐσεβείας∙ ὁ γάρ αὐτοῦ ἀκούων Χριστοῦ ἀκούει καί ὁ αὐτόν ἀθετῶν Χριστόν ἀθετεῖ....» (Ἀποστολ. Διαταγαί, ΒΕΠΕΣ 2,25,31).
4. «Οὗτοι γάρ εἰσιν ὑμῶν οἱ ἀρχιερεῖς∙ οἱ δέ ἱερεῖς.... ὁ δέ τούτων πάντων ἀνώτερος ὁ ἀρχιερεύς ἐστίν, ὁ ἐπίσκοπος. Οὗτος λόγου διάκονος, γνώσεως φύλαξ, μεσίτης θεοῦ καί ὑμῶν ἐν ταῖς πρός αὐτόν λατρείαις∙ οὗτος διδάσκαλος εὐσεβείας, οὗτος μετά θεόν πατήρ ὑμῶν, «δι’ ὕδατος καί πνεύματος ἀναγεννήσας» ὑμᾶς εἰς υἱοθεσίαν∙ οὗτος ἄρχων καί ἡγούμενος ὑμῶν, οὗτος ὑμῶς βασιλεύς καί δυνάστης, οὗτος ὑμῶν ἐπίγειος θεός μετά θεόν, ὅς ὁφείλει τῆς παρ’ ὑμῶν τιμῆς ἀπολαύειν... ὁ γάρ ἐπίσκοπος προκαθιζέσθω ὑμῶν ὡς θεοῦ ἀξίᾳ τετιμημένος, ᾗ κρατεῖ τοῦ κλήρου καί τοῦ λαοῦ παντός ἄρχει» (Ἀποστολ. Διαταγαί, ΒΕΠΕΣ 2,35,9).
5. «Τίμα μέν τόν θεόν, ὡς αἴτιον τῶν ὅλων καί Κύριον∙ ἐπίσκοπον δέ, ὡς ἀρχιερέα, Θεοῦ εἰκόνα φοροῦντα∙ κατά μέν τό ἄρχειν, Θεοῦ, κατά δέ τό ἱερατεύειν, Χριστοῦ. Καί μετά τοῦτον, τιμᾶν χρή τόν βασιλέα. Οὔτε γάρ Θεοῦ τις κρείττων, ἤ παραπλήσιος ἐν πᾶσιν τοῖς οὖσιν∙ οὔτε δέ ἐν Ἐκκλησίᾳ ἐπισκόπου τι μεῖζον, ἱερωμένου Θεῷ, ὑπέρ τῆς τοῦ κόσμου παντός σωτηρίας...» (Ἰγνάτιος Θεοφόρος πρός Σμυρναίους, ΒΕΠΕΣ 2,315, 17).
6. «...ἐν ὁμονοίᾳ σπουδάσατε πάντα πράσσειν, προκαθημένου τοῦ ἐπισκόπου εἰς τύπον θεοῦ καί τῶν πρεσβυτέρων εἰς τύπον συνεδρίου τῶν ἀποστόλων...» (Ἰγνάτιος Θεοφόρος, ΒΕΠΕΣ 2,269,31).
7. Λύχνος δέ τῆς Ἐκκλησίας ἐπίσκοπος, ὅ δῆλον ὑμῖν κἄν αὐτοί μή γράφομεν. Ἀνάγκη τοίνυν, ὥσπερ ἐκείνου καθαρῶς μέν ἔχοντος ὀρθῶς ἄγεσθαι καί τό σῶμα, μή καθαροῦ δέ τυγχάνοντος οὐκ ὀρθῶς∙ οὕτω δή καί τῷ προστάτῃ τῆς Ἐκκλησίας, ὁποτέρας ἄν ἔχῃ πάντως ἤ συνδιακινδυνεύειν ἤ συνδιασώζεσθαι. Πάσης μέν οὖν Ἐκκλησίας φροντιστέον ὡς Χριστοῦ σώματος...» (Γρηγ. Θεολ. ΕΠΕ 7, 80, 24).
8. «Ὥστε ἀκριβοῦς ζωῆς ὑμῖν χρεία, ἀναπληρούσης τό ἐλλιπές τῆς ὑποπτώσεως, ἥν περιέπεσεν ὁ προκαθηγησάμενος ὑμῶν καί δι’ αὐτοῦ πάντες ὑμεῖς τῇ ἐκείνου παραδοχῇ οἵα γάρ ἡ κεφαλή τοιοῦτον καί τό ὅλον σῶμα» (Θεοδ. Στουδ. Ἐπιστ. Φατ. 512, 761, 19).
9. «Ἐπειδή δέ οἷον τό ἄρχον καί τό ἀρχόμενον παρακαλῶ οἱ εἰς κεφαλήν καί κανόνα τοῖς ἄλλοις κείμενοι, ὁσίως καί δικαίως καί εὐσεβῶς ζήσωμεν, δ’ ἑαυτῶν τούς ἄλλους εἰς ὀρθοτομίαν καί λόγου καί βίου εὐθύνονται» (Θεοδ. Στουδ. Μικρ. Κατήχησις 19).
Ὅπως βλέπουμε, ὅλα αὐτά βεβαίως ἰσχύουν, ὅταν ὁ Ἐπίσκοπος εἶναι ύει νά εἰς τύπον θεοῦ, εἰς τύπον θεοῦ καί μή
ὡς
εἰς τύπον θεοῦ, μιμητής τοῦ ἀληθινοῦ Ποιμένος,
τοῦ Χριστο
ῦ,
εὐσεβής, δίκαιος, καθαρός καί προπάντων Ὀρθόδοξος «ὀρθοτομῶν τῷ Λόγῳ τῆς ἀληθείας», καί δέν ἰσχύουν ὅταν αὐτός πα
εἶναι
μιμητής τοῦ ἀληθινοῦ Ποιμένος,
τοῦ Χριστο
ῦ, καί γίνεται
βλάσφημος, ἄδικος, ἀσύδοτος καί προπάντων αἱρετικός καί κηρύσσει δημοσίως καί ἐπ’ Ἐκκλησίας τήν αἵρεσι διά λόγου καί ἔργου ἤ Συνοδικῶς (βλ. Κολυμπάρι). Αἱρετικός καί ἀσεβής Ἐπίσκοπος μή
μιμητής τοῦ ἀληθινοῦ Ποιμένος,
τοῦ Χριστο
ῦ,
δέν γίνεται νά ἰσχύει ὡς κεφαλή, διότι τότε καί τό ὅλον σῶμα γίνεται ὡς ἡ κεφαλή του
.
