Σχετικὰ μὲ τὸ θέμα τῶν ἀφορισμῶν

Σχολιασμὸς στὸ ἐπίκαιρο θέμα τῶν ἀφορισμῶν μὲ ἀποσπάσματα ἀπὸ τὴν σχετικὴ μελέτη τοῦ ἀειμνήστου θεολόγου Παναγιώτη Σημάτη:

"ΚΑΤΑΣΤΡΑΤΗΓΗΣΗ Ι. ΚΑΝΟΝΩΝ ΑΠΟ ΕΠΙΣΚΟΠΟΥΣ Η ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΠΑΡΑΝΟΜΟΥ ΑΦΟΡΙΣΜΟΥ ΑΠΟ ΤΟΝ ΚΑΛΑΒΡΥΤΩΝ ΑΜΒΡΟΣΙΟ ΚΑΙ Η …ΣΙΩΠΗ ΤΗΣ Ι. ΣΥΝΟΔΟΥ"

(τὸ κείμενο τῆς μελέτης μὲ μαῦρο ὁ σχολιασμὸς μὲ μπλέ).

Ἀρκετὸς λόγος γίνεται τὸν τελευταῖο καιρὸ γιὰ τὸν ἀφορισμὸ πολιτικῶν προσώπων ἀπὸ ἱερεῖς καὶ ἐπισκόπους ἐξαἰτίας τῆς ψήφισης τοῦ νόμου ἀναγνώρισης τῆς σχέσης ὁμοφυλοφίλων ὡς "γάμο". Τὸ παράξενο στὴν ὑπόθεση εἶναι ὅτι ἄνθρωποι ποὺ σιώπησαν στὸ Κολυμπάρι καὶ σὲ ὅλα τὰ προδοτικὰ ἔγγραφα ποὺ ὑπέγραψαν οἱ Οἰκουμενιστὲς ἀκυρώνοντας τὴν ὀρθόδοξη διδασκαλία, ἄνθρωποι ποὺ ἀρνήθηκαν νὰ ἀγωνιστοῦν γιὰ τὴν σύγκλιση συνόδου ποὺ θὰ καταδίκαζε ὄχι τοὺς αἱρετικοὺς ἀλλὰ τούς (κατὰ τοὺς Ἁγίους) παναιρετικοὺς, ἄνθρωποι ποὺ κοινωνοῦσαν μὲ οἰκουμενιστὲς ὑβριστὲς τῶν Ἁγίων Πατέρων (π.χ. πατρ. Βαρθολομαῖος) μὲ νεοαρειανούς (π.χ. + Περγάμου Ζηζιούλας), μὲ μεταπατερικοὺς φιλενωτικοὺς (π.χ. Βόλου, Σύρου, Μεσσηνίας κλπ.), ἄνθρωποι ποὺ σιώπησαν καὶ δὲν ἔπραξαν τίποτα στὸν νόμο συμβίωσης, στὸν ἀντιρατσιστικὸ νόμο, στὰ μαθήματα θρησκευτικῶν στὰ σχολεῖα γιὰ ἔμφυλες ταυτότητες καὶ ἄρα εὐθύνονται τρομερὰ γιὰ τὸ σημερινὸ αἶσχος, πιστοὶ που συνεχίζουν νὰ κοινωνοῦν ἀδιάκριτα μὲ ὅλους τοὺς παραπάνω καὶ ἀγνόησαν μέχρι τώρα τοὺς ἱ. κανόνες, τώρα ἐμφανίζονται μὲ ἄκρως ζηλωτικὸ πνεῦμα καὶ ἐπιβάλλουν ἢ ἀπαιτοῦν τὸν ἀφορισμὸ τῶν πολιτικῶν προσώπων. Μὲ τὸ ἄρθρο αὐτὸ θὰ ὑπερασπίσουμε τὴν στάση π.χ. τοῦ Κυθήρων (παρότι πολλὲς φορὲς τοῦ ἔχουμε ἀσκήσει κριτική) ποὺ δὲν προέβη σὲ  ἀντιδράσεις ἐντυπώσεων. Ἔτσι ἐμφανίζεται πάλι μὲ εὐθύνη τῶν Ἐπισκόπων μία Ἐκκλησία τελοῦσα σὲ τελεία σύγχυση, ὅπου ὁ ἕνας Ἐπίσκοπος ἀφορίζει, ὁ ἄλλος καταδικάζει τὸν ἀφορισμό, ὁ ἄλλος σιγεῖ, ὁ ἔνας κοινωνεῖ τὸν ἀφορισμένο, ὁ ἄλλος δὲν τὸν δέχεται, ἀφορίζουν τοὺς πολιτικοὺς γιὰ αἵρεση (βλ. γνωμάτευση Κυριαζόπουλου), ἀλλὰ τοὺς ἐπισκόπους ποὺ αἱρετίζουν ἀμετανόητα τοὺς μνημονεύουν ὡς ὀρθοτομοῦντες κλπ. 

Μάλιστα ἕνας κύριος ὑπαίτιος ὅλων αὐτῶν ποὺ ζοῦμε, ὁ Αμερικῆς Ἐλπιδοφόρος κυκλοφορεῖ ἐλεύθερα, μνημονεύεται καὶ γίνεται δεκτὸς (ἔστω καὶ ἀνεπίσημα) στὸ Ἅγιον Ὄρος, ὅταν οἱ ἁπλοὶ βουλευτὲς τιμωροῦνται καὶ δὲν τοὺς ἐπιτρέπεται ἡ εἴσοδος στὶς Μονὲς καὶ στοὺς Ναούς.

Δὲν ὑπάρχει ἴσως καλύτερος ἀναλυτὴς τοῦ θέματος τοῦ ἀφορισμοῦ ἀπὸ τὸν ἀείμνηστο θεολόγο Παναγιώτη Σημάτη, ὁ ὁποῖος ἀφορίστηκε ἀδίκως καὶ παρανόμως ἀπὸ τὸν Καλαβρύτων Ἀμβρόσιο (ποὺ ἀφορίζει λαϊστὶ μὲ τὸ κιλὸ καὶ μέχρι τοὺς Κανόνες διαστρέβλωσε γιὰ νὰ δικαιολογήσει τὸν ἀφορισμὸ τοῦ κ. Σημάτη) καὶ γι' αὐτὸ συνέγραψε τὴν παρακάτω μελέτη, ὥστε νὰ μὴ ὑποφέρουν ἄλλοι, αὐτὰ ποὺ ὑπέφερε αὐτὸς ἀπὸ τὸν ἀφορισμὸ παρωδία ποὺ ὑπέστη καὶ τὶς κοινωνικὲς του ἐπιπτώσεις. Ἐδῶ θὰ παρουσιάσουμε ἀποσπάσματα τῆς μελέτης αὐτῆς (μὲ μαῦρο χρῶμα) θίγοντας διάφορα θέματα ποὺ συζητιοῦνται καὶ σήμερα καὶ ἔτσι νὰ συμβάλουμε στὴν ἐπικράτηση τῆς ἐκκλησιαστικῆς διδασκαλίας καὶ ὄχι στὴν διαστρέβλωσή της. Ὁ ἑκάστοτε σχολιασμὸς θὰ ἐμφανιστεῖ μὲ μπλέ. 

Ἀδαμάντιος Τσακίρογλου

Ὁ σκοπὸς τῶν ἐπιτιμίων καὶ τοῦ ἀφορισμοῦ.

Γιὰ τὴν Ἐκκλησία Ἀνάθεμα καὶ Ἀφορισμὸς ἦταν καὶ εἶναι μιὰ ὀδυνηρὴ διαδικασία ἀγάπης πρὸς τὴν Ἀλήθεια, τὸ Θεὸ καὶ τὸν ἄνθρωπο. Μιὰ διαδικασία διαφυλάξεως τῆς πίστεως, περιφρουρήσεως τῆς θεραπευτικῆς καὶ σωτηριώδους διδασκαλίας τῆς Ἐκκλησίας γιὰ τὰ μέλη της, ποὺ ἐπιβάλλεται ἀκριβῶς πρὸς τὸ μέλος της ἐκεῖνο ποὺ ἀμφισβητεῖ ἢ συνειδητὰ διαστρέφει αὐτὴν τὴ διδασκαλία ζωῆς. Ἕνα ἀμυντικὸ ὄπλο. Μιὰ διαδικασία Ἀγάπης ⁴⁵, ἀφοῦ ὁ ἐπιβάλλων τὸν ἀφορισμό, ἐξαντλεῖ ὅλα τὰ μέσα ἐπιεικείας ποὺ τοῦ προσφέρουν οἱ ἱ. Κανόνες καὶ ἐπικαλεῖται περίπτωση κάθε μέτρο ἐκκλησιαστικῆς Οἰκονομίας, πρὶν φτάσει στὸ ἔσχατο μέτρο τοῦ ἀφορισμοῦ, «πάσχει καὶ ὀδυνᾶται καὶ ἐπιζητεῖ τὴν σωτηρίαν τοῦ πεπτωκότος διὰ τοῦ ἐσχάτου τούτου ὀδυνηροῦ μέσου»⁴⁶.«Ὁ χαρακτήρας τῶν ἐπιτιμίων εἶναι προληπτικὸς ἢ κατασταλτικός, παιδαγωγικὸς γιὰ τὰ μέλη τῆς ἐκκλησίας, ὑποβοηθητικὸς γιὰ τοὺς ποιμένες τῆς Ἐκκλησίας κατὰ τὴν ἐπιτέλεση τοῦ πνευματικοῦ τους ἔργου καὶ οὐδέποτε δικανικὸς ἢ ἐκδικητικός»⁴⁷... Ὁ Εὐγένιος Βούλγαρης λέγει πὼς «οἱ πνευματικὲς ποινὲς ἀποτελοῦν τὸ ἠπιότερο μέτρο ἔναντι τῆς κακοδοξίας· πάντως καὶ στὶς περιπτώσεις αὐτὲς ἐπιβάλλονται, τότε μόνον, ἀφοῦ ἐξαντληθεῖ κάθε ἄλλο μέτρο· καὶ τότε μόνον, ὅταν ὑπάρχει σοβαρὸς κίνδυνος νὰ παρασυρθοῦν καὶ οἱ ὀρθοφρονοῦντες»⁴⁹.

Ἐδῶ (ὑποσημείωση 49) βλέπουμε ὅτι μικρὸ ἀφορισμὸ ἐκτὸς ἐξομολογήσεως σὲ δημόσια πρόσωπα ἐπιβάλλεται μόνο ἀπὸ Μητροπολίτη καὶ ὄχι ἀπὸ ἱερέα. Καὶ μάλιστα παράλληλα συμβαίνει τὸ ἑξῆς παράδοξο. Ὁ ἱερέας ἀναθεματίζει αὐτοὺς ποὺ ἡ Σύνοδος τῆς Ἐκκλησίας δέχεται ὡς μέλη Της. Ὅλα αὐτὰ ὄχι μόνο δὲν ξεκαθαρίζουν ἀλλὰ προκαλοῦν σύγχυση καὶ διχόνοια στὸ ποίμνιο.

«Πολλοὶ Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας, ἀνάμεσα στοὺς ὁποίους καὶ ὁ Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος, εἶναι σαφῶς τοποθετημένοι ἐναντίον τοῦ ἀναθέματος»⁵³, ἔχοντες συνειδητοποιήσει τὶς δυσμενεῖς ἐπιπτώσεις ποὺ ὑφίσταται ὁ ἀφορισμένος, ὅπως φαίνεται στὰ παρακάτω:... «Εἰπὲ γάρ μοι, τί ἐστι τοῦτο, ὃ λέγεις ἀνάθεμα; Ὅρα ὃ λέγεις, ἐπίστασαι τί φής, ἔγνως τούτου δύναμιν;». Καὶ προσθέτει: «Τί οὖν ἐστιν ὃ λέγεις, τὸ ἀνάθεμα, ἀλλ΄ ὅτι ἀνατιθέσθω οὗτος τῷ διαβόλῳ, καὶ μηκέτι χώραν σωτηρίας ἐχέτω, γενέσθω ἀλλότριος ἀπὸ τοῦ Χριστοῦ; Καὶ τίς εἶ σύ; Ταῦτα τῆς ἐξουσίας καὶ τῆς μεγάλης δυνάμεως (τοῦ Θεοῦ)»⁵⁵...

Σύμφωνα μὲ τὰ παραπάνω ὁ ἀφορισμὸς δὲν εἶναι μιὰ αὐθαίρετη, ἐτσιθελικὴ καὶ ἐκδικητικὴ ἐνέργεια κάποιου μητροπολίτη, ἀλλὰ εἶναι μιὰ διαδικασία ποὺ ἐνεργοποιεῖται κάτω ἀπὸ προϋποθέσεις καὶ αὐστηρὲς δεσμεύσεις τῶν ἐπισκόπων ποὺ τὸν ἐπιβάλλουν, γιὰ συγκεκριμένα καὶ προβλεπόμενα ἀπὸ τοὺς ἱ. Κανόνες παραπτώματα μὲ σκοπὸ τὴ διόρθωση, τὴ θεραπεία. Καὶ ρύθμισαν κατὰ τέτοιο τρόπο νομοθετικὰ οἱ Ἅγ. Πατέρες τὸ θέμα, ἐπειδὴ εἶχαν διαπιστώσει πὼς πολλὲς φορὲς ἦταν δυνατὸν νὰ ὑπεισέλθει καὶ νὰ ἐπηρεάσει τὴν κρίση τοῦ ἐπισκόπου ὁ ἀνθρώπινος παράγων, καὶ νὰ τὸν ἐμποδίσει νὰ κρίνει μὲ πνεῦμα Θεοῦ⁵⁹. Ἔτσι ἔδωσαν μεγάλη σημασία στὸ θέμα τοῦ ἀφορισμοῦ καὶ διατύπωσαν Κανόνες καὶ ὥρισαν οἱ κρίνοντες (ὁ ἐπίσκοπος ἢ ἡ Σύνοδος) νὰ κρίνουν νηφάλια καὶ ἀνεπηρέαστα, μὲ δικαιοσύνη καὶ ἀγάπη, νὰ λαμβάνουν ὑπ’ ὄψιν ὅλες τὶς πτυχὲς τοῦ θέματος καὶ νὰ εἶναι καλοὶ γνῶστες τῆς ὑποθέσεως⁶⁰. Μόνο ὅταν τηροῦνται αὐτὲς οἱ προϋποθέσεις, θεωρεῖται δίκαιος, ἔγκυρος καὶ κανονικὸς ὁ Ἀφορισμὸς καὶ ἐξυπηρετεῖ τὸν πνευματικὸ σκοπὸ γιὰ τὸν ὁποῖο θεσπίστηκε.

Διαφορετικὰ εἶναι ἄκυρος...

Ἐδῶ γεννιέται τὸ ἐρώτημα: Ποῦ τηρήθηκαν οἱ προϋποθέσεις ἀφορισμοῦ; Ποῦ φαίνεται σὲ ὅσους ἀφόρισαν ἡ ἀγάπη στὸ ἀφορισμένο; Ποῦ ὑπάρχει ἡ δικαιοσύνη, ὅταν αὐτοὶ ποῦ κανονικῶς θὰ ἔπρεπε νὰ εἶχαν ἀφοριστεῖ, συνεχίζουν νὰ αἱρετίζουν ἀνεμπόδιστα καὶ ἀπροκάλυπτα; Ὑπῆρξαν πιέσεις ποὺ ὁδήγησαν στὸν ἀφορισμό, πράγμα ποὺ δὲν ἐπιτρέπεται;

Προϋποθέσεις ἐπιβολῆς καὶ ἄρσεως τοῦ ἀφορισμοῦ.

Ἐπειδὴ ἀκριβῶς οἱ συνέπειες τοῦ ἀφορισμοῦ εἶναι φοβερές, κυρίως πνευματικά, ἀλλὰ καὶ κοινωνικά, ἡ πολιτεία σὲ συνεργασία μὲ τὴν Ἐκκλησία ἔχει προβλέψει, γιὰ τὸν περιορισμὸ τῆς καταχρήσεως τοῦ ἐκκλησιαστικοῦ αὐτοῦ μέτρου, νὰ ἀφαιρέσει ἀπὸ τὸν κάθε Μητροπολίτη τὴ δυνατότητα νὰ ἀφορίζει ἀπὸ μόνος του. Ἔτσι σήμερα τὰ τοῦ Ἀφορισμοῦ ρυθμίζονται μὲ «τὸ ἄρθρο 4 περ. θ΄ Κ.Χ. Ἀποκλειστικὴ ἁρμοδιότητα γιὰ τὴν ἐπιβολὴ τῆς ποινῆς ἔχει ἡ Ι.Σ.Ι. καὶ ἡ σχετικὴ ἀπόφαση πρέπει νὰ ληφθεῖ μὲ τὴν αὐξημένη πλειοψηφία τῶν 2/3 ὅλου τοῦ ἀριθμοῦ τῶν μελῶν της…, ἡ διάταξη ἀναφέρεται ἁπλῶς στὸν ἀφορισμό, χωρὶς εἰδικότερο προσδιορισμό, ἀλλὰ ἀπὸ τὴ σύγκριση μὲ τοὺς παλαιότερους Κ.Χ., …προκύπτει σαφῶς ὅτι ἐδῶ ἐννοεῖται ὁ μεγάλος ἢ ὁ προσωπικός»⁷³.

Ἄρα μεγάλο ἀφορισμὸ μπορεῖ νὰ ἐπιβάλλει μόνο ἡ Ἱ. Σύνοδος καὶ μάλιστα μόνο μὲ αὐξημένη πλειοψηφία καὶ ὄχι ἕνα μητροπολίτης ἢ ἕνας ἱερέας μόνος του. Ὅσοι παρόλα αὐτὰ τὸ κάνουν ἐπιβάλλουν μικρὸ ἀφορισμό, ποὺ ὅμως ἐπιτρέπεται γιὰ μέλη τοῦ ποιμνίου καὶ ὄχι μέλη ἄλλων ἐπισκοπῶν.

Ὁ ἐπίσκοπος πάντως «διατηρώντας τὴ δικαστική του ἐξουσία… μπορεῖ νὰ ἐπιβάλλει (μικρό) ἀφορισμό, ἄσχετα ἀπὸ τὸ μυστήριο τῆς μετανοίας, σὲ μέλη τοῦ ποιμνίου του ποὺ ὑπέπεσαν σὲ παραπτώματα, ἀφοῦ προηγουμένως τὰ καλέσει νὰ “ἀπολογηθοῦν”…»⁷⁴...

Οἱ ἱ. Κανόνες προβλέπουν, πὼς πρέπει «πρὸ πάσης κρίσεως καὶ κατακρίσεως νὰ προηγοῦνται» συγκεκριμένες διαδικαστικὲς ἐνέργειες⁷⁸.

Σύμφωνα μὲ τὴν κωδικοποίηση αὐτῶν τῶν ἐνεργειῶν ἀπὸ τὸν Γεωργαντζῆ, (ποὺ ἔλαβε ὑπ’ ὄψιν τοὺς 31, 74 Ἀπ. Κανόνες, τὸν 5 Ἀντιοχείας καὶ 27 Καρθαγένης), πρὶν τὴν ἐπιβολὴ τοῦ ἀφορισμοῦ ἔπρεπε νὰ προηγεῖται: «1) ἡ ἐν ἀγάπῃ παραίνεση πρὸς διόρθωση τοῦ ἐγκαλουμένου. Ἐφ’ ὅσον ὅμως ὁ κατηγορούμενος ἐπιμένει στὶς ἀπόψεις του…, τότε 2) θὰ πρέπει μὲ “κλητήριο” γράμμα νὰ προσκαλεῖται μπροστὰ σὲ ἐκκλησιαστικὸ δικαστήριο γιὰ νὰ δώσει ἐξηγήσεις… Ἐὰν περιφρονήσει τὴν πρόσκληση αὐτή, νὰ τοῦ γίνει (μετὰ ἕνα μῆνα “ἀφ’ ἧς ἡμέρας φανείη τὰ γράμματα δεξάμενος” δεύτερο γράμμα…καὶ τρίτο.

Συνολικὰ πρέπει ἡ κρίνουσα ἀρχὴ νὰ ἀναμείνει τὸ ὀλιγώτερο τρεῖς μῆνες τὴν ἐνώπιον τοῦ συνοδικοῦ δικαστηρίου ἐξήγηση τοῦ ἐγκαλουμένου, πρὶν προέλθη στὴν ἐπιβολὴ τοῦ ἐπιτιμίου... Ἐὰν δὲ ἀγνοήσει ἢ περιφρονήσει ἐπὶ ἕνα μῆνα καὶ τὸ τρίτο αὐτὸ γράμμα, …τότε νὰ κατακρίνεται ἐρήμην καὶ μονομερῶς “ὅπως μὴ δόξη κερδαίνειν φυγοδικῶν”»⁷⁹...

Ὅταν ὅμως, ὅλες αὐτὲς οἱ ἐνέργειες, ποὺ διασφαλίζουν τὴ δίκαιη ἐπιβολή του, καταστρατηγοῦνται, μιλᾶμε πιὰ γιὰ παρωδία ἐπιβολῆς ἀφορισμοῦ.

Καὶ ὄχι μόνο αὐτό... ὑπάρχει Ἐγκύκλιος τῆς Ἱ. Συνόδου ποὺ ἀπαγορεύει τὴν ἐκτὸς τοῦ ἱ. Ναοῦ δημοσίευση τοῦ Ἀφορισμοῦ!⁸⁰

Τὰ συμπεράσματα ἀπὸ αὐτὰ ποὺ διαβάζουμε εἶναι πολλά. α) Ὁ ἐπίσκοπος μπορεῖ νὰ ἐπιβάλλει μικρὸ ἀφορισμὸ μόνο σὲ μέλος τοῦ ποιμνίου του καὶ ἀφοῦ πρῶτα τὸ καλέσει σὲ ἀπολογία μὲ προκαθορισμένη ἀπὸ τοὺς Κανόνες διαδικασία. Ἐρωτοῦμε: Αὐτοὶ ποὺ ἀφόρισαν μὴ μέλη τοῦ ποιμνίου τους, πῶς τὸ ἔπραξαν; Κι ἂν ὑποθέσουμε ὅτι ἔπραξαν σωστὰ ἢ ὅτι τὸ ἐπέβαλλαν σὲ μέλη τοῦ ποιμνίου τους, πότε τοὺς κάλεσαν σὲ ἀπολογία μὲ τὴν ὁρισμένη διαδικασία; Καὶ τὸ ἀπίστευτο γεγονὸς ποὺ δείχνει πόσο οἱ ποιμένες εἶναι ἐξαρτημένοι ἀπὸ τὰ ΜΜΕ: γιατὶ δὲν περιορίστηκαν νὰ διαβάσουν τὸν ἀφορισμὸ στοὺς ἱ. ναοὺς καὶ ἔσπευσαν νὰ τὸν δημοσιεύσουν, ἐνῶ αὐτὸ ἀπαγορεύεται; Μήπως γιατὶ ὅλα εἶναι προϊόντα φροντίδος τοῦ δημοσίου μιντιακοῦ προφὶλ καὶ δὲν ἔχουν σχέση μὲ τὴν Ἐκκλησία καὶ τὴν δικαιοσύνη Της; Τόσο αὐστηροὶ στοὺς πράγματι βλάσφημους πολιτικοὺς ἀλλὰ τόσο ἐλαστικοὶ στοὺς αἱρετικοὺς ἐπισκόπους;

ΝΟΜΙΜΟΣ ΚΑΙ ΠΑΡΑΝΟΜΟΣ ΑΦΟΡΙΣΜΟΣ

Μετὰ ἀπὸ αὐτὰ ἐπιβάλλεται νὰ ἐξετάσουμε:

α) πότε ὁ ἀφορισμὸς εἶναι εὔλογος, δηλ. νόμιμος καὶ δίκαιος

β) καὶ πότε ἄδικος, ἄκυρος ἢ παράνομος, δηλ. ἄλογος.

Α) Ὁ εὔλογος (νόμιμος) ἀφορισμὸς εἶναι πράξη ποὺ ἐπιβεβαιώνει τὴν ἀποκοπὴ καὶ ἠθελημένη ἀπομάκρυνση τοῦ πιστοῦ ἀπὸ τὴν ζωὴν τῆς Ἐκκλησίας. Ἡ ἀπομάκρυνση αὐτὴ ἔχει ἤδη συντελεστεῖ, ὅπως ἀποδεικνύουν οἱ λόγοι καὶ οἱ πράξεις τοῦ συγκεκριμένου πιστοῦ καὶ ἐν συνεχείᾳ ἀφορισθέντος. Ὁ ρόλος τοῦ Ἐπισκόπου ἢ Συνόδου Ἐπισκόπων ποὺ ἐπιβάλλουν τὸν ἀφορισμό, εἶναι ὄχι μόνο νὰ διαπιστώσει τὶς λανθασμένες ἀπόψεις τοῦ χριστιανοῦ αὐτοῦ, (ποὺ εἶναι ἐπικίνδυνες γιὰ τὴν σωτηρία τοῦ ἴδιου καὶ ὅσων ἐπηρεάζει), ἀλλὰ νὰ προσπαθήσει μὲ ὅποιο τρόπο μπορέσει νὰ τὸν ἐπαναφέρει στὴν ὀρθὴ καὶ σώζουσα πίστη. Σὲ περίπτωση ποὺ αὐτὸ προσκρούει στὴν πείσμονα ἄρνησή του, ἡ ἐκφώνηση τοῦ ἀφορισμοῦ ἀποτελεῖ μονόδρομο, ἀφοῦ ἡ ἀποκοπὴ ἀπὸ τὸ σῶμα τῆς Ἐκκλησίας εἶναι δεδομένη καὶ ἡ ἀνακοίνωση- γνωστοποίησή του, διασφαλίζει τοὺς ἄλλους πιστούς, εἶναι δυνατὸν δὲ νὰ συμβάλλει στὴν συνειδητοποίηση καὶ ἀπὸ τὸν ἴδιο τοῦ βαράθρου στὸ ὁποῖο πίπτει καὶ ἀκόμα, εἶναι μιὰ πράξη “ντομπροσύνης” καὶ σοβαρότητος, ἀφοῦ δι’ αὐτοῦ τοῦ τρόπου ἡ Ἐκκλησία διαμηνύει πρὸς αὐτὸν καὶ πρὸς πάντας, ὅτι δὲν ἔχει διάθεση νὰ «παίζει» μὲ τὰ τίμια τῆς Πίστεως, δὲν ἐπιτρέπει τὴν ἀλλοίωση τῶν Ἐντολῶν. Θέτει καθένα ἐνώπιον τῶν εὐθυνῶν, τῆς ἐλευθέρας ἐπιλογῆς, ἢ νὰ δέχεται ὁλόκληρη τὴ διδασκαλία τοῦ Χριστοῦ, τὸν ὅλο Χριστὸ ἢ νὰ τὸν ἀπορρίπτει.

Τὴν ἐξουσία νὰ ἀφορίζουν καὶ νὰ ἀναθεματίζουν «ἔλαβον μόνον οἱ Ἀπόστολοι, καὶ οἱ κατὰ πᾶσαν ἀκρίβειαν γενόμενοι τῶν Ἀποστόλων διάδοχοι, οἱ πλήρεις ὄντες χάριτος καὶ δυνάμεως». Οἱ Πατέρες τῆς ἐν Γάγγρᾳ Συνόδου «ἀνεθεμάτισαν εἰς τὰς πράξεις αὐτῶν τοὺς αἱρετικούς, ὡς τὴν αὐτὴν ἐξουσίαν ἔχοντες»⁸⁸. Οἱ ἅγιοι Πατέρες ὅμως, ἦσαν φειδωλοὶ στοὺς ἀναθεματισμούς. Διαβάζουμε στὸ ΠΗΔΑΛΙΟ τοῦ ἁγ. Νικοδήμου: Ὁ ἅγ. Ἰω. ὁ Χρυσόστομος σ’ ἕνα του λόγο λέγει, «ὅτι πρέπει νὰ ἀναθεματίζωμεν τὰ αἱρετικὰ δόγματα, καὶ νὰ τὰ ἐλέγχωμεν, ἀγκαλὰ καὶ τοὺς ἀνθρώπους, τοὺς αἱρετικοὺς δηλ. πρέπει, λέγει, νὰ τοὺς λυπούμεθα· ὁ δὲ ἅγιος Βαρσανούφιος προσθέτει, ὅτι ὄχι μόνον τοὺς αἱρετικούς, ἀλλ’ οὐδὲ τὸν διάβολον πρέπει νὰ ἀναθεματίζῃ τινάς, διὰ τὶ ἀναθεματίζει τὸν ἴδιον τὸν ἑαυτόν του, ὁποῦ ἀγαπᾶ καὶ κάμνει τοῦ διαβόλου τὰ θελήματα»⁸⁹.

Βλέπουμε ἐδῶ τοὺς Ἁγίους νὰ μιλοῦν γιὰ ἀφορισμὸ καὶ ἀναθεματισμὸ τῶν ἀμετανοήτων αἱρετικῶν, ἀπὸ τοὺς ὁποίους ἔχουμε ἀρκετούς. Ἐρώτημα: Ποιός ἐπίσκοπος ἀφόρισε ἢ ἀναθεμάτισε ἔστω κι ἕναν αἱρετικό, παρότι ὑπάρχουν τόσες ἀποδείξεις τῆς αἱρέσεως τους καὶ τόσο μεγάλος κίνδυνος γιὰ τὸ ποίμνιο; Μάλιστα θὰ διαπιστώσει κάποιος, ὅτι ὁ Οἰκουμενισμὸς δὲν εἶναι ἐχθρικὸς στὴν ὁμοφυλοφιλία καὶ τὴν προωθεῖ. Κι ὅμως τίποτα δὲν συμβαίνει. Ἂν ἡ ὁμοφυλοφιλία εἶναι αἵρεση καὶ γι' αὐτὸ πρέπει νὰ ἀφοριστεῖ ὅποιος τὴν ὑποστηρίζει, τότε καὶ ὁ Οἰκουμενισμὸς εἶναι αἵρεση καὶ πρέπει νὰ ἀφοριστεῖ ὅποιος τὸν ὑποστηρίζει. Ἡ Ἐκκλησία δὲν ἀφορίζει κατὰ τὸ δοκοῦν ἀλλά, ὅπως εἴδαμε, τρομερὰ φειδωλὰ καὶ δίκαια.

Β) Ἀντίθετα ὁ ἄλογος (ἄδικος, ἐμπαθής καὶ παράνομος-μὴ

Κανονικός) ἀφορισμός, εἶναι βίαια καὶ παρὰ τὴν θέληση τοῦ χριστιανοῦ ἀποβολὴ του ἀπὸ τὴν Ἐκκλησία, χωρὶς στοιχειοθετημένο ἀδίκημα, χωρὶς σοβαρὸ λόγο· πράξη εἰδεχθὴς ἐνώπιον Κυρίου Παντοκράτορος, ἀνελεήμων καὶ καταλύουσα τὴν ἀγάπη καὶ τὴν ἐλευθερία, δυὸ κατ’ ἐξοχὴν χαρισματικὲς καταστάσεις τοῦ πιστοῦ χριστιανοῦ καὶ χαρακτηριστικὰ τῆς χριστιανικῆς βιοτῆς μεγέθη. Διότι ἡ κατ’ αὐτὸν τὸν τρόπο ἐπιβολὴ τοῦ ἀφορισμοῦ, ἐξευτελίζει τὴν ἐλευθερία καὶ ποδοπατεῖ τὴν ἀγάπη τῆς Ὀρθ. Ἐκκλησίας, ἀφοῦ ὁποιαδήποτε ἁμαρτία ἢ ὑποψία ἁμαρτίας εἶναι δυνατὸν νὰ ἐπισύρει τὴν ποινὴ τοῦ ἀφορισμοῦ, τιμωρία δηλ. δικανικοῦ χαρακτῆρα, τὴν ὁποία συναντᾶμε κατ’ ἐξοχὴν στὴ Δυτικὴ Ἐκκλησία, ποὺ ἔχει διαστρέψει τὴν φιλάνθρωπη θέση τῆς Ὀρθόδοξης Ἐκκλησίας. Ὁ κάτω ἀπ’ αὐτὲς τὶς προϋποθέσεις ἐπιβαλλόμενος ἀφορισμός -ἡ ἔσχατη ποινὴ τῆς Ἐκκλησίας γιὰ ἐξαιρετικὰ ὁριακὲς περιπτώσεις- καταντᾶ ἀντιχριστιανικὴ πράξη, διότι τὴν ἐπιβολή της τὴν ὑπαγορεύει ἡ σκοπιμότητα ἢ ἡ ἐμπάθεια, ἀφοῦ δὲν ὑπάρχει ἀνάλογο ἀδίκημα, ἀντίθετα αὐτὸ ἐφευρίσκεται προκειμένου νὰ καλύψει ποικίλες σκοπιμότητες ἢ ἀταξίες καὶ τὸν ἐγωϊσμὸ τοῦ ἐπιβάλλοντος...

Ὁ καθένας ἂς βγάλει τὰ συμπεράσματά του.

Για τὸν σχολιασμὸ Ἀδαμάντιος Τσακίρογλου

Ὑποσημειώσεις

44 Ματσούκα Ν., Δογματικὴ καὶ Συμβολικὴ Θεολογία, τ. Β΄, σελ. 408.

45 «Ἡ ἐπιβολὴ τοῦ ἀναθέματος ἦτο τὸ ὑπέρτατον, σκληρόν, κατὰ τὸ φαινόμενον, μέτρον· εἰς τὴν οὐσίαν ὅμως ἀπετέλει οὐχὶ τὴν ἐκδίωξιν ἐκ τῆς Ἐκκλησίας ἀλλὰ τὴν ἀναγκαίαν διαπίστωσιν ὅτι ὁ καθ’ οὗ ἡ ἀπόφασις εὑρίσκετο ἤδη δυνάμει ἐκτὸς αὐτῆς καὶ συνεπῶς τὴν μοναδικὴν πλέον δυνατότητα, ὅπως ἀποκτήσῃ συναίσθησιν καὶ συνείδησιν τοῦ βαράθρου ἐντὸς τοῦ ὁποίου εὑρίσκεται... “ἵνα τὸ πνεῦμα σωθῇ ἐν τῇ ἡμέρᾳ τοῦ Κυρίου”» (Μουρατίδου Κ., Οἱ Ἱεροὶ Κανόνες, σ. 29).

46 Μουρατίδου Κ., Ἄρθρο στὸν «Ὀρθ. Τύπο», 1-15 ΝΟΕ 1971.

47 Γκαβαρδίνα Γ., Ἡ Πενθέκτη Οἰκ. Σύνοδος καὶ τὸ νομοθετικό της ἔργο, σ. 293.

...

49 Μιχαηλάρη Π., Ἀφορισμός, σελ. 402. ‒«Τὸ ἐπιτίμιο τοῦ …μικροῦ ἀφορισμοῦ ἐπιβάλλεται ἀπὸ τὸν Μητροπολίτη καὶ ἐκτὸς τοῦ μυστηρίου τῆς ἐξομολογήσεως σὲ πρόσωπα, τὰ ὁποῖα δημοσίως ἢ ἄλλως πως ἔχουν παρεκτραπεῖ καὶ προσβάλλει τὴν κανονικὴ τάξη τῆς Ἐκκλησίας, ὥστε νὰ σχηματίση γι’ αὐτοὺς ἀκράδαντη τὴν πεποίθηση, ὅτι εἶναι ὑπαίτια ἁμαρτημάτων συνεπαγομένων τὴν ἐπιβολὴ τοῦ ἐπιτιμίου τοῦ ἀφορισμοῦ» (Μουρατίδη Κων., …Τὸ ψευδεπίγραφο ἐπιτίμιο τῆς ἀκοινωνησίας, «ΟΡΘ. ΤΥΠΟΣ» φ. 1093, 16/9/1994 σελ. 6η).

53 Μπούμη Π., Κανονικὸν Δίκαιον, σελ. 246.

55 Ὅπ. παρ., σελ. 450. –«Ἡ φράσις “ἤτω ἀνάθεμα” σημαίνει: α) ”χωρίσατε αὐτὸν ἀπὸ τῆς Ἐκκλησίας” (Μ. Ἀθανασίου,”Ἑρμ. Εἰς Γραφάς, P.G. 28, 76CD, β) ”άναθέσθω οὗτος τῷ διαβόλῳ”· ”μηκέτι ἐχέτω χώραν σωτηρίας”· …”γενέσθω ἀλλότριος ἀπὸ Χριστοῦ” (Φλαβιανοῦ Ἀντ., Περὶ τοῦ μὴ ἀναθεματίζειν, P.G. 48, 945) καὶ γ) “τὸ ὄνομα αὐτοῦ μηδαμῶς παρὰ τοῖς ἱερεῦσι Θεοῦ ἀνενεχθῇ”» (Μελετίου Νικοπόλεως, Ἡ Πέμπτη Οἰκουμενικὴ Σύνοδος, σελ. 472)...

73 Τρωϊάνου Σπ., ὅπ. παρ., σελ. 420. ‒Κατὰ τὰ τελευταῖα ὅμως χρόνια, ἐπειδὴ ἀκριβῶς οἱ κοινωνικὲς καὶ πνευματικὲς συνέπειες τῆς ποινῆς τοῦ ἀναθέματος εἶναι ἐξαιρετικὰ βαριές, γι’ αὐτὸ καὶ οἱ νεώτεροι «Καταστατικοὶ Χάρται» (νόμοι) τῆς Ἐκκλησίας στὴν Ἑλλάδα ἀπαιτοῦν συμφωνία καὶ τῆς πολιτικῆς ἀρχῆς γιὰ τὴν ὁριστικὴ ἐπιβολὴ τῆς ποινῆς αὐτῆς» (Μπούμη Π., ὅπ. παρ., σελ. 246-247).

74 Τρωϊάνου Σπ., Παραδόσεις Ἐκκλησιαστικοῦ Δικαίου, σελ. 419.

...

78 «Αὐτονόητον εἶναι, ὅτι πρὸ τῆς ἐπιβολῆς τοῦ ἐπιτιμίου αὐτοῦ δέον νὰ κληθῇ ἀπὸ τὸν Μητροπολίτη ὁ ὑπαίτιος σὲ ἀπολογία» (Μουρατίδη Κων., …Τὸ ψευδεπίγραφο ἐπιτίμιο τῆς ἀκοινωνησίας, «ΟΡΘ. ΤΥΠΟΣ» φ. 1093 καὶ 1095, 16/9/1994 καὶ 30/9/1994, σελ. 1 η ). «Οἱ ἱεροὶ Κανόνες θεωροῦν ἐντελῶς ἀπαραίτητη τὴν παρουσία τοῦ κατηγορουμένου ἐπισκόπου (σ.σ. τὸ ἄρθρο ἀναφέρεται σὲ ἐπισκόπους) εἰς τὴν δίκη, τὴν ἀκρόαση καὶ ἀπολογία αὐτοῦ. § Θὰ πρέπει ἰδιαιτέρως νὰ ὑπογραμμίσουμε, ὅτι τὸ δικαίωμα αὐτο τοῦ κατηγορουμένου στηρίζεται στὸ πανανθρώπινο δίκαιο καὶ ἐκφράζεται στὸ νομικὸ ἀξίωμα: “μηδένα δικάζειν ἀνήκουστον”... Ὁ Ἀπόστολος Παῦλος ἀναφέρει σχετικῶς: “Οὐκ ἔστιν ἔθος Ρωμαίοις χαρίζεσθαί τινα ἄνθρωπον εἰς ἀπώλειαν, πλὴν ἢ ὁ κατηγορούμενος κατὰ πρόσωπον ἔχοι τοὺς κατηγόρους, τόπου τε ἀπολογίας λάβοι περὶ τοῦ ἐγκλήματος”» (στὸ ἴδιο).

79 Γεωργαντζῆ Π., ὅπ. παρ., σ. 192-3. –Βέβαια «ὁ χρόνος π.χ. τῶν ἐπιτιμίων δὲν εἶναι ἀμετάβλητος, ἀλλὰ αὐξάνεται καὶ μειώνεται ἀναλόγως τῆς περιπτώσεως» (Μπούμη Π., ὅπ. παρ., σελ. 114).

80 «Ἐπειδὴ πληροφορῆται ἡ Σύνοδος ὅτι τινὰ τῶν ἐκδεδομένων ἐκκλησιαστικῶν ἐπιτιμίων, ἀφοῦ ἀναγνωσθῶσιν ἐντὸς τῶν ἱερουμένων ἱ. ναῶν, ἡ ἀνάγνωσις αὐτῶν ἐπαναλαμβάνεται καὶ ἐκτὸς τούτων∙ καὶ ἐπειδὴ ἡ Σύνοδος θεωρεῖ τοῦτο ἀντιεκκλησιαστικὸν καὶ λίαν ἄτοπον…προσκαλεῖ ὑμᾶς, ὅπως μὴ ἐπιτρέπηται …τὴν ἀνάγνωσιν τῶν κατά νόμων ἐκδιδομένων ἐκκλησιαστικῶν ἐπιτιμίων, εἰμὴ μόνον καὶ μόνον ἐντὸς τῶν ἱ. ναῶν ἐν καιρῷ τῆς θείας λειτουργίας παρ’ αὐτοῦ τοῦ ἱεροτελεστοῦντος ἢ ἄλλου κληρικοῦ, ὡς εἴθισται ἐν τῇ καθόλου Ἀνατολικῇ Ἐκκλησίᾳ”.

...

88 ΠΗΔΑΛΙΟΝ, σελ. 397.

89 ΠΗΔΑΛΙΟΝ, σελ. 397: «Τούτων οὖν προεγνωσμένων, ἀκαίρως κατηγοροῦσί τινες…τὴν παροῦσαν Σύνοδον διὰ τὸ ἀνάθεμα ὁποῦ κάμνει, φέροντες εἰς μαρτυρίαν τὸν θεῖον Χρυσόστομον· α΄. διὰ τὶ ὁ Χρυσόστομος εἰς τὸν ἀνωτέρο λόγον ἐμποδίζει ναὶ τὸν καθ’ ἕνα ἄνθρωπο ἀπὸ τὸ νὰ μὴ τοὺς ἀναθεματίζῃ τινά…, ἀλλὰ δὲν ἐμποδίζει καὶ τὴν Σύνοδον ἀπὸ τοῦτο. Λέγει γὰρ ὁ αὐτὸς πάλιν ἐν τῷ αὐτῷ λόγῳ “Τί λοιπόν, ἐπῆρες τόσην ἐξουσίαν ἐσὺ νὰ ἀναθεματίζῃς τινα;”».