Ὁ Ἐσταυρωμένος δὲν ἀνήκει μέσα στὸ ἱερό; Τὸ παράλογο τῆς λογικῆς ἱερέων ποὺ κατηγοροῦν τὸ ποίμνιο ὡς καινοτόμο καὶ παράλληλα συμφωνοῦν ἀπόλυτα μὲ τοὺς καινοτόμους.

Μία ὑπεράσπιση τοῦ ἀγῶνος τοῦ ποιμνίου τῆς Ἱ. Μητρόπολης Περιστερίου.

Ὁ π. Δημήτριος Ἀθανασίου σὲ ἄρθρο του ἐνάντια στὶς ἀντιδράσεις τῶν πιστῶν γιὰ τὴν ἀπομάκρυνση τοῦ Σταυροῦ ἀπὸ τὸ ἱερὸ ἀπὸ τὸν μητρ. Περιστερίου Γρηγόριο (ἐδῶ) ἀναφέρει μεταξὺ ἄλλων τὰ ἑξῆς:

«Δυστυχώς, κάποιοι υπερ-ορθόδοξοι αντι-οικουμενιστές θεώρησαν την αντίδραση του λαού για την απομάκρυνση του Εσταυρωμένου από το πίσω μέρος της Αγίας Τράπεζας ως υγιή ορθόδοξη αντίδραση, χωρίς να ερευνήσουν περισσότερο το θέμα. Δυστυχώς, υπάρχουν λατινικές πρακτικές που έχουν εισβάλει στην Ορθόδοξη λατρεία και λόγω έλλειψης σωστής κατήχησης οι περισσότεροι τα αγνοούν».

Γιὰ τὸν π. Δημήτριο, λοιπόν, ὁ λαὸς δὲν ἀντέδρασε ὀρθόδοξα καὶ ὑγιῶς καὶ ὅσοι ὑποστηρίζουν τὸ ἀντίθετο εἶναι κατὰ τὸν π. Δημήτριο εἰρωνικῶς ὑπέρ-ὀρθόδοξοι, μία στὴν πραγματικότητα ὕβριν, τὴν ὁποία χρησιμοποιοῦν οἱ Οἰκουμενιστὲς καὶ οἱ ὁπαδοὶ τοῦ κληρικαλισμοῦ ἐδῶ καὶ δεκαετίες κατὰ κόρον (ἂς ἀκούσει κάποιος π.χ. τὶς ὁμιλίες τοῦ μακαριστοῦ Σωτηρόπουλου, ποὺ καυτηρίαζε συνεχῶς αὐτὸν τὸν χαρακτηρισμό). Εἶναι ἀπορίας ἄξιον, πῶς ὁ π. Δημήτριος χαρακτηρίζει τεκμηριωμένες γνῶμες θεολόγων ὅπως π.χ. ἐδῶ κι ἐδῶ, μητροπολιτῶν ἐδῶ κι ἐδῶ, σεβαστῶν γερόντων, ὅπως π,χ, ὁ π. Σάββας Ἀχιλλέως ποὺ ἔλεγε, ὅτι ὁ Ἐσταυρωμένος πρέπει νὰ εἶναι μέσα στὸ ἱερό (ἐδῶ) καὶ γιὰ νὰ μὴν μακρηγορῶ κι ἄλλων σοβαρῶν ἀνθρώπων τόσο εὔκολα ὡς γνώμη ἀνθρώπων μὲ «έλλειψη σωστής κατήχησης», τὴν ὁποία ὑποννοεῖται κατέχει ὁ ἴδιος.

Οἱ κατηγορίες ὅμως τοῦ π. Δημητρίου ἐναντίον τοῦ λαοῦ δὲν περιορίζονται μόνο ἐκεῖ, ἀλλὰ ἐπεκτείνονται: «Ο Επίσκοπος αυτός είναι υπέρμαχος του ΕΠΙΣΚΟΠΟΚΕΝΤΡΙΣΜΟΥ και προέβη και σε άλλες οικουμενιστικές ενέργειες, για τις οποίες το χριστεπώνυμο πλήρωμα ΑΔΙΑΦΟΡΗΣΕ ΠΛΗΡΩΣ».

Μπορεῖ νὰ ἔχει δίκιο ὁ π. Δημήτριος, ἂν καὶ δὲν εἶναι σὲ θέση νὰ γνωρίζει, ἂν ὅλοι οἱ διαμαρτυρόμενοι πιστοὶ ἀδιαφόρησαν πλήρως στὶς οἰκουμενιστικὲς ἐνέργειες τοῦ ἐπισκόπου τους. Ὅμως πῶς ἐξηγεῖ ὁ π. Δημήτριος τὴν δική του ἀδιαφορία κι ἂν ὄχι ἀδιαφορία, τότε σιγὴ στὶς ἐπισκοποκεντρικές, οἰκουμενιστικές πράξεις καὶ στὴν ἀναγνώριση καὶ τὰ συλλείτουργα μὲ τοὺς Οὐκρανοὺς σχισματικοὺς τοῦ δικοῦ του ἐπισκόπου Ἄρτης; Πὼς ἐξηγεῖ ὅτι δὲν ἀντέδρασε καθόλου στὴν ὑποδοχὴ τοῦ ἀρχιαιρεσιάρχη Βαρθολομαίου στὴν ἐπισκοπή του, λὲς καὶ ἐπρόκειτο περὶ ἑνὸς Ἁγίου; Τί εἶπε ἐναντίον τοῦ ἐπισκόπου του καὶ ποιά κριτικὴ ἄσκησε; Ἀπολύτως καμία! Καμία ἀγανάκτηση καὶ καμία "ἀκριβοδίκαιη ἀνάλυση"! Δύο μέτρα καὶ δύο σταθμά. Ὁ π. Δημήτριος δὲν εἶναι μέλος τοῦ πληρώματος τῆς Ἐκκλησίας καὶ μάλιστα σὲ θέση ποιμένος; Ἄντί λοιπὸν οἱ ποιμένες μὲ τὸ παράδειγμά τους νὰ διδάσκουν τὸ ποίμνιο, τὸ κατηγοροῦν γιὰ πράγματα ποὺ οἱ ἴδιοι δὲν κάνουν! Γι’ αὐτὸ ἐπικρατεῖ σύγχυση σήμερα καὶ γι’ αὐτὸ ἀκόμα κι ἂν κάνουν λάθος οἱ πιστοί τουλάχιστον τὸ κάνουν ἀπὸ εὐσέβεια. Οἱ ποιμένες ὅμως;

Θὰ παραθέσω δυὸ ἀποδείξεις, γιὰ νὰ γίνει κατανοητό, ὅτι ὁ π. Δημήτριος καλὸ θὰ ἦταν 1) νὰ μὴν ἔχει τόσο γρήγορες ἐτυμηγορίες γιὰ τοὺς ἄλλους καὶ 2) ἂς μὴν παίρνει τόσο εὔκολα θέσεις ὑπὲρ ἀνθρώπων ποὺ σφάλλουν ἐξόφθαλμα. Ὅσον ἀφορᾶ τὸ πρῶτο (τὸ 1) ὁ π. Δημήτριος ἀναφέρει τὴν παρουσία Σταυρού πίσω ἀπὸ τὴν Ἁγία Τράπεζα ὡς λατινοφερμένη λέγοντας μάλιστα: «αναπαράγουμε την ΛΑΤΙΝΙΚΗ ΘΕΟΛΟΓΙΑ της Σταύρωσης την οποία προβάλλουμε ΑΝΤΙ-ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΣΤΙΚΩΣ.(!!!!!;;;;) και ποικιλοτρόπως. Δηλαδή, αγωνιζόμαστε υποτίθεται Ορθοδόξως, για να διατηρήσουμε κάθε ΛΑΤΙΝΙΚΗ ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑ στην ορθόδοξη λατρεία. Ο παραλογισμός σε όλο του το μεγαλείο» καὶ συμπεραίνει «Θεωρούμε ΑΥΘΑΙΡΕΤΗ ΚΑΙ ΛΑΝΘΑΣΜΕΝΗ την άποψη που διατυπώθηκε σε σχετικό άρθρο ότι ο Άγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης με το παρακάτω σχήμα δείχνει τον Τίμιο Σταυρό πίσω από την Αγία Τράπεζα».

Ἀφοῦ εἶναι ἔτσι, ὅπως τὰ λέτε π. Δημήτριε, τότε δὲν θὰ ἔπρεπε νὰ ὀνομάσετε τὸ ποίμνιο ἀκατήχητο, ἀλλὰ παρασυρμένο ἀπὸ "ἀκατήχητους" θεολόγους καὶ μητροπολῖτες, τοὺς ὁποίους ἐσεῖς ὡς εἰδήμων καὶ κατηχημένος θὰ πρέπει δημοσίως νὰ καταγγείλετε, διότι οἱ προαναφερθέντες μητροπολῖτες καὶ θεολόγοι ἔκαναν τραγικὰ λάθη σὲ σημαντικὰ θέματα Πίστεως. Καὶ ἂν πρόκειται περὶ λατινικῆς Καινοτομίας, ὅπως λέτε, τότε γιατί ὁ μακαριστὸς Φουντούλης, τὸν ὁποῖο ἐπικαλεῖσθε, σημειώνει:«…οἰκειοθελῶς τὸ πήραμε, δὲν μᾶς τὸ ἐπέβαλε κανείς. Πουθενὰ μὰ πουθενὰ δὲν ὑπάρχει ἐπιβεβαίωση ὅτι εἶναι παπικὸ ἔθιμο» (ἐδῶ).

Ὅσον ἀφορᾶ τὴν δεύτερην ἀπόδειξη (τὸ 2) λέτε: «Τέλος, συμφωνούμε απόλυτα με τις απόψεις του π.Παύλου Κουμαριανού που υπάρχουν στην εργασία του «Liturgical Problems of HolyWeek», https://www.academia.edu/49355208/Liturgical_Problems_of_Holy_Week. καθώς και με τις παρακάτω θέσεις του ανωτέρω κληρικού, όπως εκφράστηκαν σε διαδικτυακά σχόλια. «Ο Εσταυρωμένος δεν υπήρχε πίσω από την Αγία Τράπεζα, όχι μόνο γιατί οι αρχαίες Ευχές της Θ. Λειτουργίας απευθύνονται στο Πρόσωπο του Θεού Πατρός, αλλά και διότι η Θεία Λειτουργία είναι πρόγευση και εικόνα της Βασιλείας του Θεού, η οποία εγκαινιάστηκε με την Ανάσταση του Χριστού!»

Κατηγορεῖτε λοιπόν τοὺς ἄλλους γιὰ ἀποδοχὴ λατινικῶν καινοτομιῶν, ἐνῶ ἐσεῖς ταυτίζεσθε ἀπόλυτα μὲ τὸν φιλολατῖνο ἀρχιοικουμενιστὴ π. Παῦλο Κουμαριανό. Σᾶς παρουσιάζουμε λοιπὸν τὴν μελέτη τοῦ π. Θεοδώρου Ζήση σχετικὰ μὲ τὶς εὐχὲς στὴν Θεία Λειτουργία, ποὺ ἀποδεικνύει, ὅτι ἡ πλειοψηφία τῶν εὐχῶν (ἀρχαίων καὶ μεταγενεστέρων) ἀπευθύνεται κυρίως στὴν Ἁγία Τριάδα καὶ τὸν Χριστὸ καὶ ὄχι στὸν Πατέρα.

Ὁ ἱερεὺς ποὺ ἐπικαλεῖστε καὶ συμφωνεῖτε ἀπολύτως ἀναφέρει τὸν Πατέρα, γιατί εἶναι πιστὸς ὑποστηρικτὴς τῆς ἑνώσεως μὲ τὸν Πάπα καὶ τοῦ λατινοφερμένου αἱρετικοῦ πρωτείου τοῦ Πατρός.

Μάλιστα τὸ ἱστολόγιο «Ὁμολογία» στὸ ὁποῖο ἀρθρογραφεῖτε καὶ τοῦ ὁποίου τὴν εὐθύνη ἔχετε ἀναλάβει, ἔχει καταγγείλει τὸν π. Παῦλο, ἐπειδὴ μετάλαβε λατινικὴ ὅστια καὶ ζητάει τὴν καθαίρεσή του (ἐδῶ). Ἐκεῖ ὁ κληρικὸς αὐτὸς κατηγορεῖται ἀκόμα καὶ ὡς ἀπατεώνας!!! Μὲ τέτοιους συμφωνεῖτε ἀπόλυτα, ἐνῶ διαφωνεῖτε μὲ τὸ εὐσεβὲς ποίμνιο;

Παραθέτω ὡς ἀπόδειξη ἕνα κείμενο/καταγγελία (τὸ ὁποῖο ὑπογράφει καὶ ὁ μακαριστὸς κ. Σημάτης) γιὰ νὰ δεῖτε μὲ ποιοὺς συμφωνεῖτε ἀπόλυτα:

«κείμενο της Φιλορθοδόξου Ενώσεως Κοσμάς Φλαμιάτος: Οικουμενιστική «απάτη» στην Ημερίδα της Θεσσαλονίκης; Απαντήστε μας καθηγητά κ. Πέτρο Βασιλειάδη Μεγάλο ηθικό θέμα εγείρεται, μετά την σημερινή διάψευση του Αρχιεπισκόπου. Σύμφωνα με τη διάψευση αυτή, ο κληρικός (σσ. ὁ π. Παῦλος μὲ τὸν ὁποῖο συμφωνεῖ ἀπόλυτα ὁ π. Δημήτριος) που εμφανίστηκε στην Ημερίδα της Θεσσαλονίκης (20 Μαΐου 2009) ως εκπρόσωπος του Αρχιεπισκόπου και εκφώνησε μήνυμά του, δεν είχε σταλεί από τον Αρχιεπίσκοπο(!) και το ακόμα χειρότερο, ο Αρχιεπίσκοπος δεν είχε στείλει κανένα μήνυμα στην Ημερίδα!!! Ερωτώνται οι διοργανωτές της Ημερίδας καθηγητές και συμπρόεδροι του Διαλόγου: Τι συνέβη; Η κατασκευή ενός κατά φαντασίαν εκπροσώπου του Αρχιεπισκόπου και ενός κατ’ επιθυμίαν μηνύματος ως τάχα δικό του, ήταν ένα κάλπικο «ακαδημαϊκό» κόλπο των διοργανωτών της Ημερίδας, για να προσδώσουν κύρος σε όσα απαράδεκτα οικουμενιστικά ακούστηκαν εκεί; Ήταν εντολή άνωθεν; Επειδή εμείς, μόνο υποθέσεις μπορούμε να κάνουμε, έχετε την καλωσύνη να διαφωτίσετε και να αποκαλύψετε το παρασκήνιο που οδήγησε σ’ αυτή την απάτη; Προς το παρόν παραθέτουμε ένα στοιχείο [1]. Την παράκληση από τον προεδρεύοντα της Ημερίδας κ. Πέτρο Βασιλειάδη προς τον π. Παύλο, να ανέβη στο βήμα και να εκφωνήσει το «ανύπαρκτο» μήνυμα του Αρχιεπισκόπου:
Βασιλειάδης: «Μόλις έφτασε ένα σημείωμα από την Ι. Αρχιεπισκοπή της Εκκλησίας της Ελλάδος. Εκ μέρους του Αρχιεπισκόπου θα παρακαλέσω τον π. Παύλο Κουμαριανό (σσ. ὁ π. Παῦλος μὲ τὸν ὁποῖο συμφωνεῖ ἀπόλυτα ὁ π. Δημήτριος) να πει ένα σύντομο χαιρετισμό».

Κουμαριανός (π. Παύλος): «Υπήρξε κάποιο πρακτικό πρόβλημα και μόλις χθες ο Μακαριώτατος έλαβε την πρόσκληση και τώρα πήρα αυτή την (είδηση) από το ιδιαίτερο γραφείο του. Σεβ/τε καρδινάλιε Βάλτερ Κάσπερ, Σεβ/τε Μητροπολίτη κ. Σπιτέρη (Παπικός Μητροπολίτης), Σεβ/τε Μητροπολίτη κ. Δημήτριε (ο Ουνίτης Επίσκοπος Αθηνών Δημ. Σαλάχας)[2] , Σεβ/τε Μητροπολίτη Περγάμου Ιωάννη, Σεβ/τε Μητροπολίτη Μεσσηνίας Χρυσόστομε… Ο Αρχιεπίσκοπος, ο Μακαριώτατος χαιρετίζει αυτήν την Ημερίδα, εύχεται ολόψυχα την επιτυχή εξέλιξη των εργασιών και αυτή η ευχή εντάσσεται σε μία γενικότερη ευχή και προσευχή του Μακαριωτάτου για την κατευόδωση του Διαλόγου μεταξύ της Ορθοδόξου και της Καθολικής Εκκλησίας, με απώτερο όραμα και σκοπό την εκπλήρωση της πλήρους ενότητας και εν Χριστώ κοινωνία της Ανατολικής και Δυτικής Εκκλησίας».

Για τη Φιλορθοδόξη Ένωση «ΚΟΣΜΑΣ ΦΛΑΜΙΑΤΟΣ» Ο Πρόεδρος Λαυρέντιος Ντετζιόρτζιο Ο Γραμματέας Παναγιώτης Σημάτης

Κι ἐσεῖς συμφωνεῖτε ἀπόλυτα μὲ ἕναν τέτοιον φιλολατῖνο καὶ φιλοουνίτη ἱερέα κατηγορώντας τοὺς ἄλλους ὡς λατινοεπηρεασμένους καὶ ἀκατήχητους; Ἄρα ἀφοῦ συμφωνεῖτε ἀπόλυτα μὲ τὸν ἐν λόγῳ ἱερέα ,κατὰ τὴν λογική σας εἶστε κι ἐσεῖς ὑποστηρικτής τοῦ πρωτείου καὶ τῆς ἑνώσεως τῶν Ἐκκλησιῶν καὶ ὡς ἐκ τούτου ἀκατήχητος; Δὲν θέλουμε νὰ τὸ πιστεύουμε. Τὰ ἴδια κάνατε καὶ μὲ τὴν περίπτωση τῆς γερόντισσας Γαβριηλίας, γιὰ τὴν ὁποία ἀκόμα περιμένουμε (ἄγνωστον τελικὰ ἂν ὑπάρχουν) τὰ ἀποδεικτικὰ στοιχεῖα ἁγιοκατάταξής της. Κατηγορήσατε ὅσους εἶχαν ἀμφιβολίες -ὄχι ἀπόλυτη ἄρνηση ἀλλὰ ἀπόλυτα δικαιολογημένες ἀμφιβολίες- ὡς ἀκραίους καὶ ἀγιομάχους, παρ' ὅτι σὲ αὐτοὺς (πάλι) συγκαταλέγονταν μητροπολῖτες, ἰερεῖς, θεολόγοι καὶ λαϊκοί. Κάπου πρέπει νὰ ἐπανεξετάσετε, πῶς καὶ γιατὶ καταδικάζετε τόσο εὔκολα καὶ ἀδιάκριτα.

Θὰ σᾶς παρακαλούσαμε ἀντὶ νὰ καταδικάζετε ἐπανειλημμένα τὸ ποίμνιο, νὰ τὸ ὑπερασπίζετε ὡς ποιμένας φανερὰ καὶ ξεκάθαρα πρῶτα μὲ τὸ παράδειγμά σας καὶ ὕστερα μὲ τοὺς λόγους σας, ἔχοντας ὑπόψην ὄτι ἀκόμα κι ἂν τὸ ποίμνιο εἶναι, ὅπως λέτε, ἀκατήχητο, τότε φταῖτε ἐσεῖς οἱ ποιμένες καὶ θὰ δώσετε λόγο στὸν Θεὸ γι’ αὐτό.

Ἀκολουθεῖ τὸ κείμενο τοῦ π. Θεοδώρου Ζήση, ἀπόδειξη τῶν λαθῶν τοῦ π. Παύλου καὶ τῶν δικῶν σας, ἀφοῦ συμφωνεῖτε ἀπόλυτα μὲ αὐτόν

Ο Θεός Πατήρ στις ευχές της λατρείας Πρωτοπρεσβυτέρου Θεοδώρου Ζήση Καθηγητή Πανεπιστημίου   Πηγή: Πρακτικά Θεολογικού Συνεδρίου με θέμα: «Ο Επουράνιος Πατήρ» (10-13 Νοεμβρίου 1992). Ι. Μητρόπολις Θεσσαλονίκης. Θεσσαλονίκη 1993. Σελ. 163-176.

 

... 3. Οι ευχές προς την αγία Τριάδα Ως προς το θέμα της θέσεως του Θεού Πατρός μέσα στις ευχές της θείας λατρείας από την αρχή πρέπει να πούμε και σύμφωνα με όσα αναπτύχθηκαν, ότι οι ευχές της λατρείας, πολλές από τις οποίες γράφτηκαν από μεγάλους αγίους και Πατέρας, απεικονίζουν με ακρίβεια την περί της Αγίας Τριάδος διδασκαλία της Εκκλησίας και του ιδιαιτέρου, του ξεχωριστού ρόλου που διαδραματίζει το κάθε ένα από τα τρία πρόσωπα στο σχέδο της Θείας οικονομίας, της σωτηρίας δηλαδή του ανθρώπου. Δύο βασικά χαρακτηριστικά των ευχών που τα επισημαίνουμε ευθύς εξ αρχής είναι ότι η θεολογία τους είναι τριαδοκεντρική και χριστοκεντρική. Συγκεντρώνοντας και μελετώντας κανείς τις ευχές των ακολουθιών του νυχθημέρου, στις οποίες θα γίνει και ειδικώτερη αναφορά, παρατηρεί ότι το μέγιστο μέρος αυτών απευθύνονται προς την Αγία Τριάδα, το περιεχόμενό τους είναι τριαδικό, όπως φαίνεται και από τις εκφωνήσεις των ιερέων στις διάφορες ακολουθίες, οι οποίες ως γνωστόν αποτελούν κατακλείδες ευχών. «Ότι πρέπει σοι πασά δόξα… τω Πατρί και τω Υιώ και τω Αγίω Πνεύματι». «Ότι σου το κράτος και σου εστίν η βασιλεία και η δύναμις και η δόξα του Πατρός και του Υιού και του Αγίου Πνεύματος», «Ότι αγαθός και φιλάνθρωπος… », «Ότι συ ει ο Θεός ημών… » κ. τλ. . Από το σύνολο των γνωστών εκφωνήσεων μία μόνο αναφέρεται στον Πατέρα, η εκφώνηση «Ελέει και οικτιρμοίς και φιλανθρωπία του Μονογενούς σου Υιού» και μία στον Χριστό «Σου γαρ εστί το ελεείν και σώζειν ημάς Χριστέ ο Θεός και σοι την δόξαν αναπέμπομεν συν τω ανάρχω σου Πατρί» κ. τλ. . Είναι χαρακτηριστικό, ότι και αυτή ακόμη η πολύ γνωστή ευχή του Αποδείπνου «Και δος ημίν Δέσποτα», η οποία κατά την επιγραφή της είναι «Ευχή εις τον Κύριον ημών Ιησούν Χριστόν», και απαγγέλεται ως γνωστόν κατά την ακολουθία του Ακάθιστου Ύμνου, ενώπιον της εικόνος του Χριστού, από το περιεχόμενό της δεν επιτρέπει να την συνδέσουμε αποκλειστικά με το πρόσωπο του Χριστού. Αντίθετα, το τέλος της «Παννύχιον ημίν την σην δοξολογίαν χάρισαι εις το υμνείν και ευλογείν και δοξάζειν το πάντιμον και μεγαλοπρεπές όνομά σου, του Πατρός και του Υιού και του Αγίου Πνεύματος», είναι τριαδικό, όπως και τα εις την συνέχεια «αμοιβαδόν» λεγόμενα μεταξύ της θεομητορικής ευχής «Άσπιλε, Αμόλυντε» και του «Και δος ημίν Δέσποτα», «Η ελπίς μου ο Πατήρ καταφυγή μου ο Υιός, σκέπη μου το Πνεύμα το Άγιον, Τριάς Αγία Δόξα σοι». Η τριαδοκεντρική αυτή θεολογία των ευχών, που ισχύει και για το σύνολο της θεολογικής, όχι βέβαια της αγιολογικής, υμνογραφίας, εξηγείται από του ότι η λατρεία ακολουθούσα την θεολογία η μαζί με την θεολογία έπρεπε να παρουσιάσει το κατ' εξοχήν χριστιανικό μυστήριο της τριαδικής θεότητος, της Τριάδος εν μονάδι και μονάδος εν Τριάδι, που αποτελούσε το χαρακτηριστικό γνώρισμα της πίστεως των Χριστιανών, που εσφράγιζε την ταυτότητα των Χριστιανών, σε σχέση με την μονοθεΐα των Ιουδαίων, οι οποίοι εφτώχαιναν και περιόριζαν την θεότητα αποδεχόμενοι ένα μόνο πρόσωπο, τον Θεό Πατέρα και Δημιουργό, και με την πολυθεΐα των ειδωλολατρών που διέλυαν την θεότητα εισάγοντας πλήθος θεών. Το λέγει αυτό πολύ ζωντανά ο άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος τονίζοντας την ιδιαιτερότητα της χριστιανικής περί Θεού διδασκαλίας· «Θεού δε όταν ειπώ, λέγω Πατρός και Υιού και Αγίου Πνεύματος, ούτε υπέρ ταύτα της θεότητος χεομένης, ίνα μη δήμον θεών εισαγάγωμεν, ούτε εντός τούτων οριζόμενης, ίνα μη πενίαν θεότητος κατακριθώμεν η δια την μοναρχίαν ιουδαΐζοντες η δια την αφθονίαν ελληνίζοντες. Το γαρ κακόν εν αμφοτέροις όμοιον καν εν τοις εναντίοις ευρίσκηται»2. Τα ίδια επαναλαμβάνει και ο άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός, η φωνή και το στόμα των προ αυτού αγίων Πατέρων «Ούτω δια μεν της κατά φύσιν ενότητος η πολύθεος των Ελλήνων εξαφανίζεται πλάνη, δια δε της του Λόγου παραδοχής και του Πνεύματος των Ιουδαίων καθαιρείται το δόγμα»3. Η τριαδοκεντρικότητα αυτή της θεολογίας και της λατρείας που προέβαλλε την ιδιαιτερότητα της χριστιανικής πίστεως έναντι των Ιουδαίων και των Εθνικών, τονίσθηκε ακόμη περισσότερο όταν εμφανίσθηκαν και εντός του Χριστιανισμού, από ιουδαΐζουσες και ελληνίζουσες τάσεις, αντιτριαδικές διδασκαλίες που εταλαιπώρησαν την θεολογία και την Εκκλησία κατά τον 4ο κυρίως αιώνα με την αμφισβήτηση και άρνηση της θεότητος του Υιού και του Αγίου Πνεύματος. Αυξάνουσα την άμυνα και την επαγρύπνισή της η Εκκλησία, αύξησε το τριαδικό περιεχόμενο στην κατήχηση και στη λατρεία, όπου σχεδόν τα πάντα είναι τριαδικά. Εις το όνομα του Πατρός και τον Υιού και του Αγίου Πνεύματος' Ευλογημένη η βασιλεία του Πατρός και του Υιού και του Αγίου Πνεύματος' Άγιος ο Θεός, Άγιος Ισχυρός, Άγιος Αθάνατος, Παναγία Τριάς ελέησον ημάς κ. τλ. . 4. Οι ευχές προς τον Χριστό Μετά τις ευχές προς την Αγία Τριάδα σημαντικός αριθμός ευχών απευθύνεται προς τον Χριστό, τον πρωταγωνιστή και πρωτεργάτη, θα λέγαμε, του μυστηρίου της ενανθρωπήσεως και σωτηρίας, του δευτέρου, μετά το τριαδικό δόγμα μεγάλου μυστηρίου του Χριστιανισμού. Η Εκκλησία απευθύνεται προς τον Χριστό, τον ενανθρωπήσαντα, ευεργετήσαντα, ιασάμενον, χορτάσαντα, ελεήσαντα τους ανθρώπους, παθόντα και ταφέντα και αναστάντα και αναληφθέντα και τον παρακαλεί να συνεχίσει να ελεεί, να θεραπεύει και να βοηθεί τους πιστούς, τις δυσκολίες των οποίων γνωρίζει και έζησε κατά την επί γης παραμονή του. Τον παρακαλούν οι πιστοί στο σύνολο των ευχών προ της Θείας Μεταλήψεως και μετ' αυτήν να τους καταστήσει άξιους της κοινωνίας του σώματος και του αίματος Αυτού και τον ευχαριστούν κατόπιν γι' αυτή τη δωρεά.   5. Οι ευχές προς τον Πατέρα Πολύ μικρός αριθμός ευχών απευθύνεται προς τον Πατέρα, αξιοσημείωτο δε είναι ότι καμία ευχή δεν απευθύνεται προς το Άγιο Πνεύμα. Το τελευταίο έχει την εξήγηση εις το ότι το Άγιο Πνεύμα είναι εδώ μαζί μας, μέσα στην Εκκλησία, προσευχόμεθα και δεόμεθα εν Πνεύματι, όλα όσα τελούνται στην Εκκλησία είναι έργο του Αγίου Πνεύματος, είναι η ψυχή της Εκκλησίας, κράζει εν ταις καρδίαις ημών Αββά ο Πατήρ, εν Πνεύματι Αγίω κηρύττομεν και ομολογούμεν Χριστόν, διότι «ουδείς δύναται ειπείν Κύριος Ιησούς, ει μη εν Πνεύματι Αγίω» (Α' Κορ. 12, 3), οδηγεί την Εκκλησίαν εις πάσαν την αλήθειαν, φωτίζει και αγιάζει τους πιστούς· όπως δε ο Χριστός ζων και δρων επί της γης δεν αναφερόταν εις τον εαυτό του, έτσι και το Άγιο Πνεύμα ζων και δρων τώρα εν τη Εκκλησία, κατά την περίοδο αυτή που είναι περίοδος της οικονομίας του Αγίου Πνεύματος κατευθύνει την Εκκλησία να εύχεται προς την Αγία Τριάδα κυρίως, της οποίας είναι μέλος, προς τον Πατέρα και προς τον Υιό. Η ιδική του παρουσία είναι έκδηλη, στο Αγιαστικό έργο της Εκκλησίας, στην ανακαίνιση και σωτηρία των ανθρώπων, στα θαύματα, στους πνευματικούς θησαυρούς της λατρείας, στους βίους των αγίων, στη θεολογία και στη γραμματεία και στην τέχνη· οι ύμνοι και οι ευχές της λατρείας είναι έργο της Χάριτος και παρουσίας του Αγίου Πνεύματος. Και μόνον η προσευχή Βασιλεύ Ουράνιε και οι ύμνοι της Πεντηκοστής απευθύνονται προς τον Παράκλητο, ενώ ακόμη και οι ευχές της γονυκλισίας αυτής της ημέρας, τον Πατέρα, τον Χριστό και την Αγία Τριάδα έχουν ως αποδέκτας. Οι ευχές που απευθύνονται προς τον Πατέρα έχουν ως περιεχόμενο την δημιουργία, πρόνοια, κυβέρνηση και συντήρηση του κόσμου, την προπαρασκευή του έργου της ενανθρωπήσεως δια των πατριαρχών και Προφητών, την αποστολή του Χριστού στον κόσμο και τέλος την αποδοχή της θυσίας του Σταυρού, της άπαξ, υπό του Χριστού παρασχεθείσης και διηνεκώς προσφερόμενης στο μυστήριο της Θείας Ευχαριστίας, στο κατ' εξοχήν μυστήριο της Εκκλησίας. Από τις δύο ευχές της προσκομιδής που προετοιμάζουν την Αγία Αναφορά «Ο Θεός ο Θεός ημών, ο τον ουράνιον άρτον» και «Κύριε ο Θεός ο παντοκράτωρ, ο μόνος άγιος» κ. τλ. που λέγεται ακριβώς προ της Αγίας Αναφοράς, η πρώτη έχει τριαδολογικό χαρακτήρα, η δεύτερη απευθύνεται μόνο προς τον Πατέρα, όπως φαίνεται και από την ακολουθούσα εκφώνηση «για των οικτίρμων του Μονογενούς σου Υιού» κ. τλ. . Η ευχή της Αγίας Αναφοράς «Άξιον και δίκαιον… » είναι η κατ' εξοχήν ευχή προς τον Πατέρα, που και μόνη αυτή αρκεί να δείξη την σπουδαιότητα του έργου και της φιλανθρωπίας του Πατρός, ο οποίος «εκ του μη όντος εις το είναι ημάς παρήγαγε και παραπεσόντας ανέστησε πάλιν και ουκ απέστη πάντα ποιών, έως ημάς εις τον ουρανόν ανήγαγε, και την βασιλείαν εχαρίσατο την μέλλουσαν», «ος τον κόσμον ούτως ηγάπησεν, ώστε τον Υιόν αυτού, τον Μονογενή δούναι, ίνα προς ο πιστεύων εις αυτόν μη απόληται αλλ' έχη ζωήν αιώνιον». Δεν παραλείπει όμως και μέσα σ' αυτήν την ευχή η Εκκλησία να προβάλλει το μυστήριο της Αγίας Τριάδος· «Συ και ο μονογενής σου Υιός και το Πνεύμα σου το Άγιον», «Άγιος ει και πανάγιος Συ, και ο μονογενής σου Υιός και το Πνεύμα σου το Άγιον». Στην Ιερώτερη πάντως στιγμή της Θείας Ευχαριστίας, προς τον Πατέρα απευθύνεται η Εκκλησία παρακαλούσα να αποστείλει το Άγιο Πνεύμα για τον καθαγιασμό των τιμίων δώρων: «Κατάπεμψον το Πνεύμα σου το Άγιον εφ' ημάς και επί τα προκείμενα δώρα ταύτα και ποίησον τον μεν άρτον τούτον, τίμιον σώμα του Χριστού σου, το δε εν τω ποτηρίω τούτω τίμιον αίμα του Χριστού σου, μεταβαλών τω Πνεύματί σου τω Αγίω». Η Αγία Τριάς παρούσα κατά τον καθαγιασμόν ο Πατήρ καταπέμπει το Άγιον Πνεύμα το οποίον μεταβάλλει τα τίμια δώρα εις σώμα και αίμα Χριστού. Στον Πατέρα απευθύνεται και στη συνέχεια το κείμενο της Αναφοράς, όπως φαίνεται και από τις εκφωνήσεις· «Και καταξίωσον ημάς, Δέσποτα μετά παρρησίας ακατακρίτως τολμάν επικαλείσθαι σε τον επουράνιον Θεόν Πατέρα και λέγειν», την οποία ακολουθεί το Πάτερ ημών, η Χριστοδίδακτη αυτή προς τον Πατέρα προσευχή, και η εκφώνηση «Χάριτι και οικτιρμοίς και φιλανθρωπία του Μονογενούς σου Υιού» κ. τλ. . Ακολουθεί επίσης το τμήμα της κοινωνίας και μεταλήψεως με την προς τον Χριστό Ευχή «Πρόσχες Κύριε Ιησού Χριστέ», προς τον οποίον απευθύνονται, διότι είδαμε, το σύνολο των ευχών προ της Θείας Μεταλήψεως και μετ' αυτήν. Σε μία συνοπτική παρουσίαση των προς τον Πατέρα ευχών των ακολουθιών του ημερονυκτίου αρχίζοντας από τον Εσπερινό έχομε την έξης εικόνα. Από τις επτά ευχές του Λυχνικού που αναγινώσκει ο ιερεύς κατά την ώρα της αναγνώσεως του Προοιμιακού Ψαλμού μόνον η πέμπτη αναφέρεται στον Πατέρα· «Κύριε Κύριε ο τη αχράντω σου παλάμη συνεχών τα σύμπαντα… ». Κατακλείεται με την εκφώνηση «Ελέει και οικτιρμοίς και φιλανθρωπία του Μονογενούς σου Υιού». Οι άλλες είναι τριαδικές, κατακλειόμενες με τριαδικές εκφωνήσεις. Η ευχή του θυμιάματος αναφέρεται στο Χριστό· «Θυμίαμα σοι προσφέρομεν Χριστέ' ο Θεός ημών… », της εισόδου «Εσπέρας και πρωί… », τριαδική όπως και της κεφαλοκλισίας «Κύριε ο Θεός ημών ο κλίνας ουρανούς». Οι δύο ευχές της αρτοκλασίας «Δέσποτα Πολυέλεε Κύριε Ιησού Χριστέ ο Θεός ημών… » και «Κύριε Ιησού Χριστέ ο Θεός ημών, ο ευλογήσας τους πέντε άρτους» αναφέρονται στον Χριστό, όπως και οι ευχές της Τραπέζης· «Χριστέ ο Θεός ημών ευλόγησον την βρώσιν κ. λπ. », «Ευχαριστούμεν σοι Χριστέ ο Θεός ημών… ». Στο Μεγάλο Απόδειπνο, στον Πατέρα αναφέρεται η ευχή του Μ. Βασιλείου «Κύριε, Κύριε, ο ρυσάμενος ημάς από παντός βέλους πετομένου ημέρας» όπως και η ευχή με την προσευχή Μανασσή βασιλέως της Ιουδαίας «Κύριε Παντοκράτορ, ο Θεός των Πατέρων ημών του Αβραάμ και Ισαάκ και Ιακώβ… ». Η ευχή «Ο εν παντί καιρώ», αναφέρεται στο Χριστό, ενώ για την ευχή «Και δος ημίν Δέσποτα» του μεγάλου και του μικρού αποδείπνου είπαμε ότι ενώ κατά την επιγραφή της απευθύνεται στο Χριστό, κατά το περιεχόμενο της είναι τριαδική. Από τις ευχές του Μεσονυκτικού το «Κύριε και Δέσποτα της ζωής μου» δεν αποδίδεται εύκολα από το περιεχόμενο του παρά μόνο στον Θεό απροσώπως, η ευχή του αγίου Μαρδαρίου «Δέσποτα Θεέ, Πάτερ Παντοκράτορ… » είναι τριαδική, η του Μ. Βασιλείου «Κύριε Παντοκράτορ, ο Θεός των Δυνάμεων και πάσης σαρκός» απευθύνεται στον Πατέρα» ενώ η ακολουθούσα αμέσως ευχή Του αυτού (του Μ. Βασιλείου) «Σε ευλογούμεν Ύψιστε Θεέ» είναι τριαδική. Η ευχή υπέρ των κεκοιμημένων «Μνήσθητι Κύριε, των επ’ ελπίδι αναστάσεως ζωής αιωνίου» απευθύνεται στον Χριστό, η δε ευχή «Επάκουσον ημών ο Θεός» κατακλειομένη με την τριαδική εκφώνηση «Ελεήμων γαρ και φιλάνθρωπος» είναι τριαδική. Στο Μεσονυκτικό του Σαββάτου η ευχή του αγίου Ευστρατίου «Μεγαλύνων μεγαλύνω σε Κύριε» μπορεί να αποδοθεί και στον Πατέρα και στην Αγία Τριάδα, γιατί απουσιάζουν ιδιάζοντα χαρακτηριστικά. Στην ακολουθία του όρθρου από τις 12 ευχές που αναγινώσκει ο ιερεύς κατά την ώρα αναγνώσεως του εξάψαλμου, η πέμπτη, από το περιεχόμενο της φαίνεται ότι αναφέρεται στον Πατέρα «Αγαθών θησαυρέ, πηγή αένναος, Πάτερ άγιε» παρά την τριαδική της εκφώνηση «Ότι συ ει ο Θεός ημών και σοι την δόξαν αναπέμπομεν». . Επίσης στον Πατέρα αναφέρεται και η εβδόμη «Ο Θεός και Πατήρ του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού» και η δεκάτη «Κύριε ο Θεός ημών, ο την δια μετανοίας άφεσιν… », των οποίων οι εκφωνήσεις της μεν εβδόμης έχει τριαδικό περιεχόμενο, «Είη το κράτος της βασιλείας σου», της δε δεκάτης αναφέρεται επίσης στον Πατέρα «Ελέει και οικτιρμοίς… ». Η ευχή «Σώσον ο Θεός τον λαόν σου», όπως φαίνεται και από την εκφώνηση «Ελέει και οικτιρμοίς… » απευθύνεται επίσης στον Πατέρα. Στις ακολουθίες του Ωρών όλες οι ευχές απευθύνονται στην Αγία Τριάδα και στον Χριστό, εκτός από την ευχή της Στ' ώρας «Θεέ και Κύριε των Δυνάμεων και πάσης κτίσεως Δημιουργέ», του Μ. Βασιλείου, που απευθύνεται προς τον Πατέρα. Στη Θεία Λειτουργία τέλος, οι ευχές των αντιφώνων με τις εκφωνήσεις τους, είναι τριαδικές, όπως και οι ευχές της μικράς εισόδου και του Τρισάγιου Ύμνου «Ο Θεός ο άγιος ο εν αγίοις αναπαυόμενος. Η ευχή προ της αναγνώσεως του Ευαγγελίου «Έλλαμψον εν ταις καρδίαις ημών φιλάνθρωπε Δέσποτα», απευθύνεται στο Χριστό. Από τις ευχές των Κατηχουμένων και των Πιστών, η ευχή των Κατηχουμένων «Κύριε ο Θεός ημών, ο εξαποστείλας τον Μονογενή σου Υιόν» αναφέρεται στον Πατέρα ενώ οι δύο των πιστών στην Αγία Τριάδα και στον Χριστό, και φθάνομε έτσι στην ευχή της Αναφοράς και στις ευχές προ της Θείας μεταλήψεως και κατ' αυτήν για τις οποίες ήδη κάναμε λόγο. Παναγιότατε, Η περαιτέρω ανάλυση του περιεχομένου των προς τον Πατέρα ευχών θα προσέφερε πολλά ακόμη στοιχεία περί του πανσέπτου αυτού προσώπου, της πηγής και αιτίας και αρχής εν τη Τριάδι, των δύο άλλων προσώπων, αλλά και της πηγής πάσης αγαθότητος εν τω κόσμω δια του έργου της δημιουργίας, της προνοίας και της σωτηρίας του ανθρώπου, του επιτελουμένου από κοινού από τα τρία πρόσωπα της Αγίας Τριάδος. Δώσαμε απλώς μια γενική εικόνα για τη θέση του Επουρανίου Πατρός μέσα στις ευχές της λατρείας, από την οποία προκύπτει, ότι η Ορθόδοξη λατρεία μαζί με την θεολογία μολονότι γνωρίζει να παρουσιάζει την συμβολή και τον ρόλο εκάστου προσώπου στο έργο της σωτηρίας, εν τούτοις υμνούν «Πατέρα Υιόν και Άγιο Πνεύμα, Τριάδα ομοούσιον και αχώριστον».    Σημειώσεις 1. Εφ. 4, 5.  2. Λόγος 45, 4. 3. Έκδοσις 7.