"Χωρίς την ψυχική ειρήνη, η πολιτική και κοινωνική ειρήνη είναι ψεύτικη"
Ηρακλής Ρεράκης, Καθηγητής ΑΠΘ
Πρόεδρος της Πανελλήνιας Ενώσεως Θεολόγων
Τεράστια λύπη προκαλεί η συνέχεια, στην περιοχή της γειτονιάς μας, των φονικών και καταστροφικών πολέμων. Ελάχιστοι φαίνεται να είναι οι Έλληνες που επιθυμούν τον πόλεμο και σχεδόν όλοι θλίβονται, βλέποντας, εκατέρωθεν, εκατοντάδες από ανθρώπους, μικρούς και μεγάλους, να θανατώνονται ή να τραυματίζονται από τους συνεχιζόμενους βομβαρδισμούς.
Οι προσευχές των Χριστιανών αλλά και οι συχνές πολιτικές παρεμβάσεις ή διαδηλώσεις υπέρ της ειρήνης, σε πολλές χώρες του κόσμου, δυστυχώς, δεν εισακούονται και δεν έχουν καταφέρει να συγκινήσουν τα κέντρα εξουσίας, που ελέγχουν και εξυπηρετούν τις γεωπολιτικές εξελίξεις και τη ροή των πολεμικών σχεδίων και συρράξεων, επιβεβαιώνοντας τον χριστιανικό Λόγο που τονίζει ότι αυτές είναι οι αναμενόμενες συνέπειες της αποδοχής και κυριαρχίας του κοσμικού πνεύματος στη ζωή μας: «Ο κόσμος όλος εν τω πονηρώ κείται» (Α’ Ιω. 5, 18-21).
Στην ουσία, επιβεβαιώνεται η διδασκαλία του Ευαγγελίου, που θεωρεί την ειρήνη πνευματική δωρεά, χορηγούμενη άνωθεν στους αγνούς, ταπεινούς και καθαρούς τη καρδία ανθρώπους, οι οποίοι είναι και οι μόνοι, που μπορούν να είναι «ειρηνοποιοί» και γι’ αυτό ο Χριστός τους μακαρίζει, σημειώνοντας στους Μακαρισμούς ότι θα ονομαστούν υιοί του Θεού: «Μακάριοι οι ειρηνοποιοί ότι αυτοί υιοί Θεού κληθήσονται» (Ματθ. 5, 9).
Η ειρήνη, συνεπώς, είναι πνευματική δωρεά, που χορηγείται άνωθεν στους πιστούς ανθρώπους και γι’ αυτό, εάν οι άνθρωποι δεν θελήσουν να λάβουν μέσα στην ψυχή τους την Ειρήνη από το Πνεύμα το Άγιο, τότε αυτός που θα κυριαρχεί και θα διαφεντεύει στην ψυχή τους θα είναι ο πονηρός διάβολος, ο οποίος μόνον πολέμους, διαμάχες, διαβολές και διχασμούς εμπνέει δημιουργεί και καλλιεργεί.
Διαχρονικά, το πρόβλημα του κόσμου είναι η απομάκρυνσή του από τον Θεό της αγάπης και της Ειρήνης και όσο απομακρύνεται από Αυτόν, τόσο περισσότερο προσεγγίζει τον εμπνευστή, παραγωγό και γεννήτορα του κακού, ένα από τα παιδιά του οποίου είναι ο Πόλεμος.
Γι’ αυτό στην Εκκλησία μας οι πιστοί προσευχόμαστε στον Θεό της ειρήνης «υπέρ της άνωθεν ειρήνης και της των πάντων ενώσεως» και «υπέρ της Ειρήνης του σύμπαντος κόσμου» και ζητούμε να είναι η κάθε μέρα μας «αγία ειρηνική και αναμάρτητη», να ζήσουμε «εν ειρήνη και μετανοία τόν υπόλοιπον χρόνον της ζωής ημών» και «χριστιανά, ανώδυνα ανεπαίσχυντα και ειρηνικά τα τέλη της ζωής ημών».
Στην Ακολουθία της Αρτοκλασίας, επίσης, παρακαλούμε τον Θεό να διαφυλάττει την Εκκλησία και τις πόλεις μας και κάθε πόλη και χώρα, από «πυρός, μαχαίρας, επιδρομής αλλοφύλων, εμφυλίου πολέμου και αιφνιδίου θανάτου», να απομακρύνει από μας «πάντα εχθρόν και πολέμιον» και να ειρηνεύει τη ζωή μας. Στο Μεγάλο Απόδειπνο, ακόμη, απευθυνόμαστε στον Θεό, ως «Εξουσιαστή και Άρχοντα ειρήνης».
Είναι σαφές, επομένως ότι, εάν κάποιος δεν ζητά και δεν έχει την άνωθεν καταβαίνουσα δωρεά της ειρήνης μέσα στην καρδιά του, τότε ούτε στις αποφάσεις ούτε στη συμπεριφορά και στις πράξεις του θα την έχει.
Η έλλειψή της, όμως, γεννά στον εσωτερικό και στον εξωτερικό κόσμο του κάθε ενός ξεχωριστά αλλά και όλων όσων βρίσκονται στην ίδια κατάσταση, τις προϋποθέσεις για διασάλευση της ειρήνης και μείωση των αντιστάσεων έναντι των ερίδων, των συρράξεων και των πολεμικών συνθηκών.
Ο Φώτης Κόντογλου σημείωνε πάνω σε αυτό το θέμα ότι: «Ο κακόμοιρος ο κόσμος διψά για ειρήνη. Μα χωρίς την από μέσα ειρήνη, δεν μπορεί να γίνει ειρήνη εξωτερική. Χωρίς την ψυχική ειρήνη, η πολιτική και κοινωνική ειρήνη είναι ψεύτικη. Τέτοια είναι η ειρήνη που μπορεί να κάνει ο κόσμος˙ οι άνθρωποι, που τρώγονται με τα πάθη τους και που τους κατατρώγει η περηφάνια, η ματαιοδοξία-φιλαργυρία, η σκληροκαρδία και η απονιά στους άλλους, η μανία της ακολασίας και η επιθυμία της καλοπέρασης».
Εάν στο σύνολο των ανθρώπων κάθε κράτους υπήρχε η εσωτερική ειρήνη, είναι βέβαιο ότι δεν θα υπήρχε πρόσφορο έδαφος για την επικράτηση των τοπικών ή διακρατικών πολέμων και διενέξεων. Τότε, οι άνθρωποι θα ζούσαν αρμονικά, με ηρεμία και γαλήνη και θα αισθάνονταν ασφάλεια και χαρά στη ζωή και στις διανθρώπινες σχέσεις τους. Τότε και οι οικονομίες των χωρών θα βρίσκονταν σε καλύτερο επίπεδο, γιατί, αφενός, δεν θα είχαν να αντιμετωπίσουν το ύψος του ποσού για τις εξοπλιστικές δαπάνες και, αφετέρου, θα χρησιμοποιούνταν αυτά τα ποσά στην υγεία, την παιδεία και την κοινωνική πρόοδο.
Όταν συνειδητοποιήσει η τοπική και παγκόσμια κοινωνία τα αγαθά της ειρήνης, που χάνει, από την έλλειψή της, τότε μπορεί να αναζητήσει, τον τρόπο για να τη βρει και να την υιοθετήσει, ως βασικό και απαραίτητο αγαθό της ζωής.
Συνήθως, όμως, οι άνθρωποι και οι ηγέτες τους ζητούν την ψεύτικη, προσωρινή και ευάλωτη ειρήνη. Γι’ αυτό είναι ανάγκη να μπορούν να φθάσουν στο πνευματικό επίπεδο να διακρίνουν και να επιλέγουν την αληθινή ειρήνη και να ψάχνουν να βρουν την πηγή της, γιατί τότε θα μπορούν να αποτρέπουν τον πόλεμο και όλους τους πολέμους.
Ο Άγιος Ισαάκ ο Σύρος λέει: «Διατήρησε την εσωτερική σου ειρήνη με κάθε τίμημα. Μην ανταλλάξεις την εσωτερική σου ειρήνη με τίποτα άλλο στον κόσμο. Ειρήνευσε με τον εαυτό σου, και ο ουρανός και η γη θα ειρηνεύσουν μαζί σου».
Το Ευαγγέλιο του Χριστού λέγεται «Ευαγγέλιον της Ειρήνης» (Εφεσ. 6 , 15) και ο Θεός, επίσης, λέγεται «Θεός της αγάπης και της ειρήνης» (Ρωμ. 15 , 33). Ο ίδιος ο Χριστός επισημαίνει: «Ειρήνη αφίημι υμίν, ειρήνην την εμήν δίδωμι υμίν. Ου καθώς ο κόσμος δίδωσι…» (Ειρήνη αφήνω σ΄ εσάς, τη δική μου ειρήνη σας δίνω και όχι την ειρήνη που δίνει ο κόσμος) (Ιω. 14, 27).
Αυτή η ειρήνη είναι, κατά τον Απ. Παύλο, ένας από τους καρπούς του Πνεύματος, που είναι στη διάθεση του κάθε ανθρώπου. Όμως, για να τη λαμβάνει και να τη διατηρεί ο άνθρωπος, είναι ανάγκη, πρωτίστως, να καθαρίζεται από τα πάθη, να νικά το πονηρό και ακάθαρτο πνεύμα, που τον επηρεάζει προς το κακό: «Ο δε καρπός του Πνεύματος έστιν αγάπη, χαρά, ειρήνη, μακροθυμία, χρηστότης, αγαθωσύνη, πίστις, πραότης, εγκράτεια» (Γαλ. 5, 22-23).
Η ειρήνη, όπως τονίζει ο Καθηγητής Γ. Μαντζαρίδης, «αποτελεί σήμερα για τον άνθρωπο την μοναδική επιλογή, αν θέλει να επιζήσει». Ενώ, σε παλαιότερες εποχές, ο πόλεμος αποτελούσε «το έσχατο μέσο για την επίλυση των διαφορών μεταξύ των κρατών, σήμερα, ο πόλεμος είναι καθαρός παραλογισμός. Ο τρίτος παγκόσμιος πόλεμος μπορεί να σημάνει μόνο γενική καταστροφή». Γι’ αυτό η επαγρύπνηση για την διατήρηση της παγκόσμιας ειρήνης και τη ματαίωση του πολέμου είναι ιδιαίτερα επιτακτική. Αλλά η ειρήνη δεν διατηρείται τόσο με την προσπάθεια για την άμεση αποφυγή του πολέμου, όσο με την φροντίδα για την εξάλειψη των αιτίων και των παθών που οδηγούν σε αυτόν. Η αδικία, η βία, η καταπίεση, ο ρατσισμός, η εκμετάλλευση, η ανεργία, η εξαθλίωση, η περιφρόνηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, ο πόθος του πλουτισμού, η φιλοδοξία για εξουσία και κυριαρχία είναι παράγοντες, που καλλιεργούν και προετοιμάζουν τις αντιθέσεις και τις πολεμικές συγκρούσεις».
Αντίθετα με τον Ηράκλειτο, που υποστήριζε ότι «Πατήρ πάντων πόλεμος», ο Απ. Παύλος σημειώνει ότι Πατήρ των Πάντων είναι «ο Θεός της αγάπης και της ειρήνης» (Β’ Κορ. 13, 11).
Επομένως, η απομάκρυνση και αποξένωση των ανθρώπων από τον Θεό αποτελεί ταυτόχρονα απομάκρυνση από την αγάπη και την ειρήνη, όχι μόνον έναντι του Θεού αλλά και έναντι των ανθρώπων και της Κτίσεως.
Στο πρόσωπο του Χριστού, που είναι τέλειος Θεός και τέλειος άνθρωπος, βρίσκει ο άνθρωπος την ειρήνη με τον εαυτό του και με τον Θεό. Και όταν βρίσκει αυτήν την ειρήνη, τότε ειρηνεύει με όλο τον κόσμο: «Ειρήνευσον εν σεαυτώ, και ειρηνεύσει σοι ο ουρανός και η γη» (Αββάς Ισαάκ ο Σύρος).
