Η θεολογική σημασία της "λαβίδος"

 Θεοτόκος, «ἡ Λαβίς»

Αναστάσιος Ομ. Πολυχρονιάδης

Δρ. Θεολογίας ΑΠΘ

 

 Εισαγωγικά

Μέσα στην επιδημία του κορωνοϊού ακούστηκαν κάποιες φωνές περί αλλαγής του τρόπου της Μετάληψης των Αχράντων Μυστηρίων, δηλαδή του τρόπου λήψης του Σώματος και του Αίματος Χριστού. Στην παρούσα εργασία, λοιπόν, ερευνούμε τη σημασία της Αγίας Λαβίδας για την Εκκλησία, στο πλαίσιο έκφρασης της θεολογίας της.

 

1. «Ἡ λαβὶς ἡ μυστική»

«Θεοτόκε ἡ ἐλπίς, πάντων τῶν Χριστιανῶν, σκέπε φρούρει φύλαττε, τοὺς ἐλπίζοντας εἰς σέ», ψάλλει η Εκκλησία στις Καταβασίες της εορτής της Υπαπαντής¹ . Ο Μητροπολίτης Ναυπάκτου, Ιερόθεος, γράφει σχετικά με τη μεγάλη Δεσποτική εορτή: «Όταν ο δίκαιος Συμεών συνάντησε την Παναγία που κρατούσε τον Χριστό, έλαβε το θείο βρέφος στην αγκαλιά του. ‘‘καὶ αὐτὸς ἐδέξατο αὐτόν εἰς τὰς ἀγκάλας αὐτοῦ καὶ εὐλόγησε τὸν Θεόν’’ (Λουκ. β, 28) [...] η σκηνή είναι συγκλονιστική. Και, βέβαια, δεν μπορούσε να γίνη αυτό, αν οι βραχίονές του δεν ενισχύονταν από το Άγιον Πνεύμα».

Τούτη η «σκηνή», συνεχίζει ο επίσκοπος, «μας υπενθυμίζει το όραμα του Προφήτου Ησαΐου. Αφού ο Προφήτης είδε τὸν ‘‘καθήμενον ἐπί θρόνου ὑψηλοῦ καὶ ἐπῃρμένου’’ (Ησ. στ΄ 1) και τα Σεραφείμ να ευρίσκονται γύρω από Αυτόν, και ομολόγησε την ακαθαρσία των χειλέων του». Τότε «συνέβη το εξής καταπληκτικό: ‘‘καὶ ἀπεστάλη πρός με ἕν τῶν Σεραφίμ, καὶ ἐν τῇ χειρὶ εἴχεν ἄνθρακα, ὃν τῇ λαβίδι ἔλαβεν ἀπὸ τοῦ θυσιαστηρίου, καὶ ἤψατο τοῦ στόματός μου καὶ εἶπεν· ἰδοὺ ἥψατο τοῦτο τῶν χειλέων σου καὶ ἀφελεῖ τὰς ἀνομίας σου καὶ τὰς ἁμαρτίας σου περικαθαριεῖ’’ (Ησ. στ’ 6-7)».

«Η όραση αυτή αναφέρεται στην ενανθρώπηση του Λόγου του Θεού, αφού, άλλωστε, ο Προφήτης Ησαΐας εκλήθη να κηρύξη στον Ισραηλιτικό λαό την έλευση της παρακλήσεως, δηλαδή την έλευση του Χριστού, γι’ αυτό και θεωρείται ως ο μεγαλοφωνότατος των Προφητών και πέμπτος Ευαγγελιστής. Με μεγάλη καθαρότητα και ακρίβεια περιέγραψε σκηνές της θείας ενανθρωπήσεως», τονίζει ο μητροπολίτης.

«Το ότι η όραση αυτή συνδέεται με την ενανθρώπηση φαίνεται από την εκκλησιαστική ερμηνευτική παράδοση», συνεχίζει ο επίσκοπος Ιερόθεος και υπογραμμίζει, «Σε ένα τροπάριο των μεγαλυναρίων της εορτής λέγεται: ‘‘Ἡ λαβὶς ἡ μυστικὴ, ἡ τὸν ἄνθρακα Χριστόν, συλλαβοῦσα ἐν γαστρί, σὺ ὑπάρχεις Μαριάμ’’ (Ωδή θ΄). Όλες οι αποκαλύψεις στην Παλαιά Διαθήκη είναι αποκαλύψεις του ασάρκου Λόγου, στις περισσότερες από τις οποίες φανέρωνε την ενανθρώπηση Του, την έλευσή του εν σαρκί. Έτσι, λοιπόν, εδώ λέγεται ότι ο άνθρακας είναι ο Χριστός. Η μυστική λαβίδα που κρατεί τον άνθρακα είναι η Παναγία, που τον συνέλαβε στην κοιλιά της. Και η Παναγία δίνει τον άνθρακα αυτόν στον δίκαιο Συμεών. Ουράνιο θυσιαστήριο είναι η δόξα του Θεού, ο ουρανός. Γι’ αυτό ψάλλουμε: ‘‘Κατελθόντ’ ἐξ οὐρανοῦ, τὸν Δεσπότην τοῦ παντός, ὑπεδέξατο αὐτὸν, Συμεὼν ὁ Ἱερεύς’’».

«Όπως ο Προφήτης Ησαΐας», λοιπόν, τονίζει ο μητροπολίτης Ιερόθεος, «δέχθηκε τον άνθρακα και δεν κατακάηκε, αλλά καθαρίστηκε και έγινε Προφήτης, έτσι και ο δίκαιος Συμεών δέχθηκε τον άνθρακα Χριστό από την Παναγία και δεν κατακάηκε, αλλά καθαρίστηκε κατά τον λόγο: ‘‘ἰδοὺ ἤψατο τοῦτο τῶν χειλέων σου καὶ ἀφελεῖ τὰς ἀνομίας σου καὶ τὰς ἁμαρτίας σου περικαθαριεῖ’’».

«Η τελευταία [...] φράση», συνεχίζει ο επίσκοπος, «είναι δείγμα ότι το όραμα του Προφήτου Ησαΐου αναφερόταν στην ενανθρώπηση του Λόγου του Θεού». Τούτο «φαίνεται από το ότι η Εκκλησία καθόρισε ώστε η φράση αυτή να λέγεται από τον λειτουργούντα ιερέα, μετά την θεία Κοινωνία του Σώματος και του Αίματος του Χριστού. Συνδεδεμένη αυτή η προφητική εικόνα με τον δίκαιο Συμεών, αναφορικά με την θεία Κοινωνία, δείχνει ότι για να μη κατακαύση τον άνθρωπο η θεία Κοινωνία του Σώματος και του Αίματος του Χριστού πρέπει να έχη Πνεύμα Άγιον, όπως ακριβώς ο δίκαιος Συμεών».

«Έτσι, λοιπόν, ο φλεγόμενος άνθρακας», τονίζει ο μητροπολίτης Ιερόθεος, «είναι ο ενανθρωπήσας Χριστός, θυσιαστήριο η κοιλία της Παναγίας, τα Σεραφείμ είναι η ίδια η Θεοτόκος, λαβίς μυστική τα χέρια της Παναγίας, που δίνουν τον άνθρακα στον δίκαιο Συμεών»².

 Με αφορμή, λοιπόν, αυτούς τους λόγους, ενθυμούμαστε τους στίχους από την ακολουθία της Θείας Μεταλήψεως που λέγουν: «Θεουργὸν Αἷμα φρίξον, ἄνθρωπε βλέπων⸱ ἄνθραξ γὰρ ἐστι τοὺς ἀναξίους φλέγων»³.

Καθώς και τους λόγους της ευχής του αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμου από την ίδια ακολουθία, όταν παρουσιάζει το Σώμα και το Αίμα του Κυρίου όπως τον άνθρακα: «Ἀλλὰ γενέσθω μοι ὁ ἄνθραξ τοῦ παναγίου σου Σώματος καὶ τοῦ τιμίου σου Αἵματος εἰς ἁγιασμὸν καὶ φωτισμὸν καὶ ρῶσιν τῆς ταπεινῆς μου ψυχῆς καὶ τοῦ σώματος»⁴.

 

2. Παναγία, η «λαβίς», σε έργα Πατέρων & Εκκλησιαστικών Συγγραφέων.

Από τη στιγμή που η Εκκλησία καθιέρωσε με ειδικές εκφράσεις το βίωμά της για την ενότητα των δύο φύσεων του Χριστού στην υπόσταση του Θεού Λόγου, κατά την 4^η Οικουμενική Σύνοδο της Χαλκηδόνας, καθώς και για την Αειπαρθενία της Θεοτόκου, στην 5^η Οικουμενική Σύνοδο, η Παναγία, όπως διαπιστώνουμε από την έρευνά μας, αποκαλείται και «λαβίς». Στο, υπό το όνομα του Μεθοδίου Ολύμπου, έργο «Εἰς τόν Συμεῶνα καὶ εἰς τὴν Ἄννην, τῇ ἡμέρᾳ τῆς Ὑπαντήσεως⸱ καὶ εἰς τὴν ἁγίαν Θεοτόκον» (5^ος‒6^ος αιώνας)⁵, γράφει ο συγγραφέας: «Χορεύοντος δὲ οὕτω τοῦ πρεσβύτου, καὶ γενομένου τῇ θείᾳ εὐφρασίᾳ, τὰ κεχρηματισμένα τυπικῶς τῷ προφήτη Ἡσαΐα, περιφανῶς ἡ ἱερὰ Θεομήτωρ ἐξετέλει. Καὶ δὴ λαβομένη τὸν ἐκ τοῦ ἀχράντου καὶ παναμώμου αὐτῆς θυσιαστηρίου σαρκωθέντα, ζωοποιὸν καὶ ἀνέκφραστον ἄνθρακα ὡς λαβίδι τῇ συζεύξει τῶν ἁγίων αὐτῆς χειρῶν, τῷ δικαίῳ προέτεινε, τοιαῦτα, ἐμοὶ δοκεῖ, λέγουσά τε ἅμα καὶ παρακελεύουσα⸱ Ἀπόλαβε, πρεσβύτα τίμιε, καὶ ἱερέων ἄριστε, ἀπόλαβε τὸν Κύριον»⁶. Στον ίδιο λόγο η Αειπάρθενος αποκαλείται «ἡ λαβὶς τοῦ καθαρτικοῦ ἄνθρακος»⁷.

Στο επεξηγηματικό έργο του αγίου Σωφρονίου Ιεροσολύμων (6^ος‒7^ος αιώνας) με τίτλο «λόγος περιέχων τὴν ἐκκλησιαστικὴν ἅπασαν ἱστορίαν καὶ λεπτομερῆ ἀφήγησιν πάντων τῶν ἐν τῇ θείᾳ ἱερουργίᾳ τελουμένων», διαβάζουμε: «Ἡ λαβὶς κατὰ τὸν προφήτην Ἡσαΐαν λέγοντα⸱ ‘‘Ἀπεστάλη πρός με ἓν τῶν Σεραφίμ’’ σημαίνει δὲ καὶ τὴν Παρθένον, βαστάζουσαν καὶ αὐτὸν τὸν οὐράνιον ἄρτον»⁸.

5 Την ίδια προσηγορία αποδίδει και ο άγιος Ανδρέας Κρήτης (7^ος‒8^ος αιώνας)⁹ στο έργο του «Εἰς τὴν κοίμησιν τῆς Ὑπεραγίας Δεσποίνης ἡμῶν Θεοτόκου». Αλλά και στο έργο του «Εἰς τὴν ἁγίαν γέννησιν τῆς Ὑπεραγίας Δεσποίνης ἡμῶν Θεοτόκου καὶ Ἀειπαρθένου Μαρίας», αποκαλώντας την Παναγία «Λαβίς»¹⁰.

 Ο άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός (7^ος‒8^ος αιώνας) στο έργο του «Κανὼν εἰς τὸν ἅγιον Βλάσιον» επικαλείται την Θεοτόκο λέγοντας: «Νοεράν σε λαβὶδα, τὸν ἀληθινόν ἄνθρακα φέρουσα Χριστόν, ἐν ἀγκάλαις ἔγνωμεν, Δέσποινα»¹¹.

Ο Γεώργιος Νικομηδείας (9^ος αιώνας), στο έργο του «Λόγος εἰς τὰ Εἰσόδια τῆς Ὑπεραγίας Θεοτόκου», αποκαλεί την Παναγία «ἡ προφητικὴ λαβίς [..] ἡ τὸν ἄνθρακα φέρουσα, καὶ τὰ χείλη καθαίρουσα⸱ ἡ σεραφικῶς φυλαττομένη, καὶ διὰ Πνεύματος ἁγίου κηρυττομένη»¹².

Ο αυτοκράτορας Λέων ο Στ΄ ο Σοφός (9^ος‒10^ος αιώνας), στο έργα του «Ὅτε νεφέλης ἀχράντου ἐποχούμενος, πρεσβυτικαῖς χερσίν, εἰς σκιώδη Ναόν μετοικισάμενος, ὁ τῆς δόξης εἰσελήλυθεν ἥλιος» επικαλείται την Παναγία, λέγοντας: «λαβίς»¹³, «λαβίδα» πόρφυρος¹⁴, τονίζοντας παρακάτω: «Ὡς γὰρ θρόνῳ ἐν σοὶ ὁ Δεσπότης ἀνεπαύσατο, καὶ ὡς λαβίδι περιεσχέθη ὁ ἄστεκτος⸱ καὶ οἴκῳ κεχώρηται ὁ μηδαμοῦ χωρητός»¹⁵. Αλλά και στην «Ὁμιλία» του «εἰς τὴν Κοίμησιν τῆς Παναγίας Θεοτόκου καὶ Ἀειπαρθένου Μαρίας⸱ ὅτε ἀπὸ τῶν ἐπιγείων καὶ ἐπικήρων, ἐν ταῖς φαεινοτάταις καὶ ἀκηράτοις λήξεσι τῶν οὐρανῶν μετέστη», ο Λεόντας τονίζει: «Χαῖρε, ἡ τὸν ἄστεκτον ἄνθρακα περισχοῦσα λαβίς, δι’ οὗ τῆς ρυπαρᾶς ἁμαρτίας, ἐν τῇ χειλέων προσψαύσει ἐκκαθαιρόμεθα»¹⁶.

Ο Ιάκωβος Μοναχός (περί τον 11^ο αιώνα) στο έργο του «Εἰς τὸν Εὐαγγελισμὸν τῆς Ὑπεραγίας Θεοτόκου, ἐκλεγείς ἀπὸ τῶν θείων Γραφῶν» ομιλεί για την Θεοτόκο λέγοντας: «ἡ λαβίς, ἡ τὸ καθαρτήριον καὶ φωτιστικόν κομίσασα άνθρακα»¹⁷. O ίδιος στο έργο του «Εἰς τὴν γέννησιν τῆς Ὑπεραγίας Δεσποίνης ἡμῶν Θεοτόκου» ονομάζει την Παναγία «ἡ μυστικὴ λαβὶς»¹⁸, ενώ στο Λόγο του «εἰς τὸ ‘‘Ἀναστάσα δὲ Μαριὰμ ἐν ταῖς ἡμέραις ἐκείναις, ἐπορεύθη εἰς τὴν ὀρεινὴν μετὰ σπουδῆς...» λέγει για την Θεοτόκο «τὴν σεραφικὴν λαβὶδα»¹⁹.

Ο άγιος Νεόφυτος ο Έγκλειστος (12^ος‒13^ος αιώνας) αναφέρει την προεικόνιση της Παναγίας ως λαβίδος, σύμφωνα με το όραμα του Προφήτη Ησαία, δύο φορές στο έργο του «με αφορμή τους δύο του λόγους Εἰς τήν Ὑπαπαντήν». Η πρώτη βρίσκεται στη Βίβλο τῶν Κατηχήσεων: «Ἧκεν ὡς λαβίς κρατοῦσα τόν παμφαέστατον ἄνθρακα, ἵνα ἐμπρήσῃ προθέλυμνον τῶν ἁμαρτιῶν τήν ἄκανθαν καί φωτίσῃ φιλάγνους ὡς φίλαγνος καί διά φιλάγνου τεχθείς»²⁰ και η δεύτερη αναφορά του αγίου απαντάται στην Ερμηνεία Κανόνων Δεσποτικών Εορτών: «Πάλιν τοῦ γένους τῶν βροτῶν ἡ χαρά πρός ἡμᾶς ἐπεδήμησε φέρουσα ἐν ἀγκάλαις τόν φέροντα δρακί τῆς οἰκουμένης τά πέρατα, οἷα λαβίς θεία καί ἀκατάφλεκτος τόν θεῖον ἂνθρακα φέρουσα»²¹.

O «σοφώτατος και αγιώτατος» Γερμανός Β΄ Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως (13^ος αιώνας) στο έργο του «Εἰς τὸν Εὐαγγελισμόν», χρησιμοποιεί για την Θεοτόκο την προσηγορία «λαβίς»²².

O Πρύτανης του Ησυχασμού, άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς (13^ος‒14^ος αιώνας), στην ομιλία του «Εἰς τὸν Εὐαγγελισμὸν τῆς Πανυπεράγνου Δεσποίνης ἡμῶν Θεοτόκου καὶ Ἀειπαρθένου Μαρίας», λέγει για την Παναγία «ἡ λαβίς[...] τὸ θεῖον πῦρ ἀπυρπολήτως συλλαβοῦσα»²³. Αλλά και στην ομιλία του με τίτλο «Εἰς τὴν Πάνσεπτον Κοίμησιν της Πανυπεράγνου Δεσποίνης ἡμῶν Θεοτόκου καὶ Ἀειπαρθένου Μαρίας»²⁴, καθώς και στην «Εἰς τὴν πρὸς τὰ Ἅγια τῶν Ἁγίων Εἴσοδον καὶ τὸν ἐν αὐτοῖς θεοειδῆ βίον τῆς Πανυπεράγνου Δεσποίνης ἡμῶν Θεοτόκου καὶ Ἀειπαρθένου Μαρίας» αποκαλεί την Παναγία «λαβίς»²⁵.

Είναι εμφανές από τα παραπάνω η συνάρτηση της Θεοτοκίας με τη Θεία Ευχαριστία. Ο συμβολισμός με την Αγία Λαβίδα έρχεται σε αντίθεση με την απαξίωση του τρόπου μετάδοσης της Θείας Ευχαριστίας, ωσάν να επρόκειτο για μετάδοση φθαρτού γεύματος και πόσης. «Η Υπεραγία Θεοτόκος, λοιπόν», που «καλείται[...] και ‘‘λαβίδα μυστική’’[...] συνέλαβε και κράτησε μέσα Της, όπως το Άγιο Δισκοπότηρο, τον ‘‘άνθρακα Χριστό’’»²⁶. Έτσι και ο πιστός λαμβάνει τον Χριστό από τον ιερουργό και γίνεται Θεολήπτης.

 

3. Αγία Λαβίδα ή κουταλάκια του εμπορίου;

«Όταν ο Μητροπολίτης Χίου Παντελεήμων Φωστίνης (+1962)» υπηρετούσε ως «ιεροκήρυκας Αττικής, πήγε» κάποια μέρα «να λειτουργήσει στο φθισιατρείο της "Σωτηρίας".

Εκεί του έφεραν οι νοσοκόμοι μια μεγάλη πιατέλα με πολλά κουταλάκια.

-Τι τα φέρατε αυτά; τους ρώτησε.

-Μας είπαν οι γιατροί να κοινωνήσετε με αυτά τους ασθενείς, αρχίζοντας από τους πιο ελαφρά και προχωρώντας στούς πιο βαριά.

 -Δεν χρειάζονται αυτά, απάντησε με πίστη ο ιερέας. Έχω την Αγία Λαβίδα.

Πραγματικά, στη Θεία Λειτουργία κοινώνησε κανονικά τους ασθενείς και ύστερα πλησίασε την Ωραία Πύλη για να καταλύσει. Το έκανε αυτό για να τον βλέπουν όλοι, και να μάθουν οι γιατροί ότι η Θεία Κοινωνία ειναι φωτιά που καίει τα πάντα»²⁷.

 

4. Θεολογική ερμηνευτική των ιστορικών δεδομένων περί της Αγίας Λαβίδος.

Ο Γιώργος Ζαραβέλας αναφέρει: «Ο όρος λαβίς είναι παλαιότατα γνωστός στη λειτουργική παράδοση της Εκκλησίας. Η αρχική σημασία του δεν περιγράφει το σύγχρονο λειτουργικό σκεύος, αλλά χαρακτηρίζει μεταφορικά τον λειτουργό, ο οποίος λαμβάνει με τα χέρια του τα Τίμια Δώρα, τα καθαγιάζει με τη χάρη του Αγίου Πνεύματος και τα προτείνει στους πιστούς προς μετάληψη». Την προσέγγιση «αυτή υιοθετεί και ο Γερμανός Κωνσταντινουπόλεως (Η΄αι.) στο έργο του «Ιστορία Εκκλησιαστική και Μυστική Θεωρία», όταν αναφέρεται στο συγκεκριμένο όρο. Η χρήση του όρου ‘‘λαβίδα’’, επομένως, έως και τουλάχιστον τον Η΄ αι.», σύμφωνα πάντα με τον Ζαραβέλα, «δεν αποδίδεται στο υλικό, λειτουργικό σκεύος, αλλά στα ιερατικά δάκτυλα και χέρια, τα οποία φέρουν τα Τίμια Δώρα»²⁸.

Φαίνεται, πάντως, ότι η χρονική απαρχή χρησιμοποίησης του κοχλιαρίου, ως Αγίας Λαβίδος, συμβαίνει ήδη από τον καιρό του αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμου, τον 4^ο‒5^ο αιώνα, όταν ο Χρυσορρήμων καλεί τούς πιστούς για τη Μετάληψη (χωρίς αναφορά ‘‘ταῖς χερσίν’’), τονίζοντας: «Μὴ ὅτι ἄρτος ἐστὶν ἴδῃς, μηδ’ ὅτι οἶνος ἐστὶ νομίσῃς· οὐ γὰρ ὡς αἱ λοιπαὶ βρώσεις εἰς ἀφεδρῶνα χωρεῖ· ἄπαγε! Μὴ τοῦτο νόει· ἀλλὰ ὥσπερ κηρὸς πυρὶ προσομιλήσας οὐδὲν ἀπουσιάζει, οὐδὲν περισσεύει· οὕτω καὶ ὧδε νόμιζε συναναλίσκεσαι τὰ μυστήρια τῇ τοῦ σώματος οὐσίᾳ. Διὸ καὶ προσερχόμενοι, μὴ ὡς ἐξ ἀνθρώπου νομίσητε μεταλαμβάνειν τοῦ θείου σώματος, ἀλλ’ ὡς ἐξ αὐτῶν τῶν Σεραφὶμ τῇ λαβίδι τοῦ πυρός, ἥνπερ Ἡσαΐας εἶδε, τοῦ θείου σώματος μεταλαμβάνειν νομίζετε, καὶ ὡς τῆς θείας καὶ ἀχράντου πλευρᾶς ἐφαπτόμενοι τοῖς χείλεσιν, οὕτω τοῦ σωτηρίου αἵματος μεταλάβωμεν»²⁹.

Aνεξάρτητα, όμως, από τον τρόπο μετάδοσης του άρτου («καιόμενου άνθρακα») από την πρακτική άποψη, η Μετάληψη σχετίζεται με τη μία και μοναδική Λαβίδα, που φανερώνει την Παναγία, την Αειπάρθενο Μαρία. Εξάλλου, η Θεοτόκος οδηγεί στη σωτηρία, ενώ η σκέψη περί ατομικών κουταλιών κατά τη μετάδοση της Ευχαριστίας ταυτίζεται απόλυτα με τη φθορά και το θάνατο. Άλλωστε και μόνο ο λόγος περί ατομικότητας (διά των ιδιαιτέρων κουταλιών) διαστρέφει πλήρως την έννοια της Θείας Κοινωνίας. Διαβάζουμε σχετικά, με την Αγία Λαβίδα και αυτό που ειπώθηκε: «Η λαβίδα είναι ένα ατελές υλικό αντικείμενο. Δεν μετέχει της αφθαρσίας του αναστημένου και θεωθέντος Σώματος του Χριστού, το Οποίο είναι πράγματι παρόν σε μας με τα ευχαριστιακά Δώρα. Από μόνη της η λαβίδα είναι ένα απλό κοχλιάριο, κουτάλι, ένα  σκεύος. H αξία της απορρέει από τη χρήση της, διότι είναι το μέσο, με το οποίο προσφέρεται το Αίμα και το Σώμα του Χριστού στον λαό. Πριν πολλά χρόνια αντικατέστησε ένα παλαιότερο τρόπο μεταλήψεως. Η χρήση της λαβίδας για να κοινωνεί ο λαός ήταν τότε καινοτομία»³⁰.

Απαντώντας στα ανωτέρω, θέλουμε να τονίσουμε ότι η «αξία της» Λαβίδος «δεν απορρέει από τη χρήση της». Δεν είναι χρηστικό εργαλείο, αλλά χαρισματικό. Συμβολίζει έμπρακτα τη «Λαβίδα», δηλαδή η Παναγία, που επελέγη από τον Θεό, και δι’ αυτής οι πιστοί αξιώνονται της Μετάληψης των Αχράντων Μυστηρίων. Οπότε σε καμία περίπτωση «η Λαβίδα» δεν αποτελεί «ένα απλό κοχλιάριο, κουτάλι» ή «σκεύος», αλλά τη «γέφυρα» τη «μετάγουσα τοὺς ἐκ γῆς πρὸς οὐρανόν»³¹, τη Θεοτόκο.

 

Επιλεγόμενα

Καταλήγουμε, λοιπόν, στο συμπέρασμα ότι όποιος διαχωρίζει τη Θεοτοκία από την Παρθενία, λέγοντας ότι ο Χριστός θα μπορούσε να γεννηθεί και από έγγαμη γυναίκα³², είναι επόμενο, να πιστεύει και στην εισαγωγή ατομικών κουταλιών για τη Μετάληψη³³. Πράγματι, η Αγία Λαβίδα συμβολίζει την Αειπάρθενο Παναγία, ενώ ο Χριστομηδενισμός πρεσβεύει τη φθαρτότητα του Χριστού³⁴.

Η πολεμική, δηλαδή, εναντίον της Θεοτόκιας Αειπαρθενίας ταυτίζεται απόλυτα με την αλλότρια του Ορθοδόξου δόγματος θέση περί αλλαγής του τρόπου Μεταλήψεως, χωρίς να υφίσταται ουδεμία πρακτική ανάγκη περί τούτου, παρά μόνο απιστία.

Η χρήση πολλαπλών κουταλιών θα συνέβαινε στην περίπτωση που ο Χριστός, δεν ήταν Θεός, δηλαδή Σωτήρας, αλλά κοινός άνθρωπος και ως εκ τούτου είχε γεννηθεί μέσα από το νόμο της φθοράς, δηλαδή από έγγαμη γυναίκα³⁵. Η φθορά φέρει την πτώση, δηλαδή το προπατορικό αμάρτημα, ενώ η Παρθενία τη μοναδικότητα, δηλαδή τη σωτηρία. Γι’ αυτό η Αγία Λαβίδα είναι μία και μοναδική από την πρώτη Εκκλησία μέχρι σήμερα, είτε η μετάδοση των Αχράντων Μυστηρίων συνέβαινε αρχικά από τα ίδια τα χέρια του λειτουργού ιερέως είτε κατόπιν διά του κοχλιαρίου. Η αλλαγή, άλλωστε, έγινε για λόγους καθαρά ποιμαντικούς-πρακτικούς και ουδέποτε απέβλεψε στην «προστασία της υγείας» εξαιτίας του τρόπου Μετάληψης του Αφθάρτου Σώματος και Αίματος του Χριστού³⁶. Το ζήτημα, όμως, υποστήριξης της διαίρεσης, που δυστυχώς εκφράζεται στις μέρες μας, φανερώνει τη διάσταση των οπαδών της από το Ορθόδοξο δόγμα και ήθος, την εναντίωσή τους, δηλαδή, στη Θεοτόκεια Αειπαρθενία.

Κλείνοντας, παραθέτουμε τους ακόλουθους διασκευασμένους μεταφρασμένους στίχους από την υμνολογία της Ορθόδοξης Εκκλησίας, απολύτως σχετικούς με τα λεγόμενα μας, για τη Μητέρα του Θεού: «Όπως το πυρωμένο κάρβουνο στη φωτιά, που δεν μπορείς να τ’ αδράξεις γιατί καίγεσαι, έτσι θα ’ταν και για μας ο Χριστός… αν δεν ήσουν εσύ Μαριάμ⸱ ότι σε προόρισε ο Θεός να γίνεις το μυστικό εργαλείο των θνητών, για να πιάσουν τη φωτιά και να την βάλουν μέσα τους, όπως έγινε και μ’ εσένα, που η ζωηφόρος φωτιά ήρθε και κλείστηκε μέσα σου...»³⁷.

Αναστάσιος Ομ. Πολυχρονιάδης

Δρ. Θεολογίας ΑΠΘ

 

1 Αργή Καταβασία, Θ΄ Ωδή, ήχος γ΄.

2 Ιερόθεος, Μητροπολίτης Ναύπακτου, «Η Υπαπαντή του Χριστού», 2/2/2010, (Οι υπογραμμίσεις δικές μας), https://www.zoiforos.gr/index.php/pnevmatiki-zoi/megaleseortes/despotikes/ypapanti/item/2790-%CE%B7- %CF%85%CF%80%CE%B1%CF%80%CE%B1%CE%BD%CF%84%CE%AE- %CF%84%CE%BF%CF%85- %CF%87%CF%81%CE%B9%CF%83%CF%84%CE%BF%CF%8D- %CF%84%CE%BF%CF%85- %CE%BC%CE%B7%CF%84%CF%81%CE%BF%CF%80%CE%BF%CE%BB%CE%AF%CF%8 4%CE%BF%CF%85- %CE%BD%CE%B1%CF%85%CF%80%CE%AC%CE%BA%CF%84%CE%BF%CF%85- %CE%BA-%CE%B9%CE%B5%CF%81%CE%BF%CE%B8%CE%AD%CE%BF%CF%85, ανάκτηση 12/6/2020.

3 http://users.uoa.gr/~nektar/orthodoxy/prayers/service_communion_translation.htm, ανάκτηση 3/6/2020.

4 http://users.uoa.gr/~nektar/orthodoxy/prayers/service_communion_translation.htm, ανάκτηση 3/6/2020.

5 Στυλιανός Παπαδόπουλος, Πατρολογία, τμ. Β΄, Αθήναι 1990, σ. 71⸱ πρβλ. Χριστοφόρος Κοντάκης, Εις την Θεοτόκον Συναγωγή Πατερικών Ωδών, Προσηγοριών και Επιθέτων, σ. 73.

6 PG 18, 364AB. Βλ. Δημήτριος Παπανεοφύτου, Η χρήση των Πατέρων στα έργα του Αγίου Νεοφύτου του Εγκλείστου, Διπλωματική Μεταπτυχιακή Εργασία, Τμήμα Ποιμαντικής ΑΠΘ, Θεσσαλονίκη 2010, σ. 63, http://ikee.lib.auth.gr/record/127560/files/GRI-2011-7435.pdf, ανάκτηση 10/6/2020.

7 PG 18, 372C⸱ πρβλ. Χριστοφόρος Κοντάκης, Εις την Θεοτόκον Συναγωγή Πατερικών Ωδών, Προσηγοριών και Επιθέτων, σ. 77.

8 PG 87 (3), 3985B.

9 PG 97, 1069 Α⸱ πρβλ. Χριστοφόρος Κοντάκης, Εις την Θεοτόκον Συναγωγή Πατερικών Ωδών, Προσηγοριών και Επιθέτων, σ. 256.

10 PG 97, 869D⸱ πρβλ. Χριστοφόρος Κοντάκης, Εις την Θεοτόκον Συναγωγή Πατερικών Ωδών, Προσηγοριών και Επιθέτων, σ. 256.

 11 PG 96, 1401C⸱ πρβλ. Χριστοφόρος Κοντάκης, Εις την Θεοτόκον Συναγωγή Πατερικών Ωδών, Προσηγοριών και Επιθέτων, σ. 316.

12 PG 100, 1425B⸱ πρβλ. Χριστοφόρος Κοντάκης, Εις την Θεοτόκον Συναγωγή Πατερικών Ωδών, Προσηγοριών και Επιθέτων, σ. 363.

13 PG 107, 40C.

14 PG 107, 40D.

15 PG 107, 40D.

16 PG 107, 165Α.

17 PG 127, 644A⸱ πρβλ. Χριστοφόρος Κοντάκης, Εις την Θεοτόκον Συναγωγή Πατερικών Ωδών, Προσηγοριών και Επιθέτων, σ.454.

18 PG 127, 576C⸱ πρβλ. Χριστοφόρος Κοντάκης, Εις την Θεοτόκον Συναγωγή Πατερικών Ωδών, Προσηγοριών και Επιθέτων, σ.467.

19 PG 127, 677C⸱ πρβλ. Χριστοφόρος Κοντάκης, Εις την Θεοτόκον Συναγωγή Πατερικών Ωδών, Προσηγοριών και Επιθέτων, σ.467.

20 Άγιος Νεόφυτος ο Έγκλειστος, Βίβλος των Κατηχήσεων, Συγγράμματα, τόμ. Β΄, σ. 211⸱ πρβλ. Δημήτριος Παπανεοφύτου, Η χρήση των Πατέρων στα έργα του Αγίου Νεοφύτου του Εγκλείστου, σ. 63.

21 Άγιος Νεόφυτος ο Έγκλειστος, Ερμηνεία Κανόνων Δεσποτικών Εορτών, Συγγράμματα, τόμ. Ε΄, σ. 213⸱ πρβλ. Δημήτριος Παπανεοφύτου, Η χρήση των Πατέρων στα έργα του Αγίου Νεοφύτου του Εγκλείστου, σ. 63.

22 PG 140, 689C⸱ πρβλ. Χριστοφόρος Κοντάκης, Εις την Θεοτόκον Συναγωγή Πατερικών Ωδών, Προσηγοριών και Επιθέτων, σ. 520.

23 PG 151, 176D-177A⸱ πρβλ. Αλέξανδρος Τσόρλος, Πρεσβύτερος, «Ο δογματικός χαρακτήρας των ομιλιών του αγίου Γρηγορίου του Παλαμά», Διπλωματική Μεταπτυχιακή Εργασία, Τμήμα Θεολογίας ΑΠΘ, Θεσσαλονίκη 2014, σ. 53, http://ikee.lib.auth.gr/record/134885/files/GRI-2014- 12889.pdf, ανάκτηση 11/6/2020: «Το πρόσωπο της Υπεραγίας Θεοτόκου προφητεύτηκε αιώνες πριν να γεννηθεί. Γι’ αυτό και στις ομιλίες του Παλαμά υπάρχει μια αναπτυγμένη παλαιοδιαθηκική τυπολογία με θέμα το πρόσωπο της Θεοτόκου. Οι δύο πιο ενδεικτικές προεικονίσεις, που συναντούμε, είναι η καιομένη και μη καταφλεγομένη βάτος, που είδε ο θεόπτης Μωυσής και η λαβίδα στο όραμα του προφήτη Ησαΐα, με την οποία το Σεραφείμ πήρε τον άνθρακα από το θυσιαστήριο. Η Παρθενομήτωρ, λοιπόν, είναι εκείνη η βάτος και αυτή η λαβίδα, που συνέλαβε απυρπολύτως το θείο πυρ, όπως είδαμε στο μυστήριο της θείας ενανθρωπήσεως».

24 PG 151, 472AB⸱ πρβλ. Αλέξανδρος Τσόρλος, Πρεσβύτερος, «Ο δογματικός χαρακτήρας των ομιλιών του αγίου Γρηγορίου του Παλαμά», σ. 53.

25 https://www.hsir.org/Theology_el/3d7037EGP.pdf, § 36⸱ πρβλ. Χριστοφόρος Κοντάκης, Εις την Θεοτόκον Συναγωγή Πατερικών Ωδών, Προσηγοριών και Επιθέτων, σ. 558.

26 Μαγδαληνή Κωτσαλίδη-Αθανασάκη, «Η “λαβίς η μυστική’’», 18/5/2020, https://enromiosini.gr/arthrografia/%CE%B7-%CE%BB%CE%B1%CE%B2%CE%AF%CF%82- %CE%B7-%CE%BC%CF%85%CF%83%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE/, ανάκτηση 4/6/2020.

27 Ανώνυμος, «Τα κουταλάκια και η λαβίδα», http://users.otenet.gr/~abpriest/koutalakia.htm, ανάκτηση 4/6/2020.

28 Γεώργιος Ζαραβέλας, «Τελετουργικά θέματα (μγ΄). Η εισαγωγή και η χρήση της λαβίδας στη Θεία Κοινωνία», 14/2/2017, http://naxioimelistes.blogspot.com/2017/02/blog-post_14.html, ανάκτηση 7/6/2020.

29 Ιωάννης Χρυσόστομος, Λόγος Περί Μετανοίας θ΄, PG 49, 345⸱ πρβλ. Νικόδημος Σκρέττας, Αρχιμανδρίτης, Η Θεία Ευχαριστία και τα Προνόμια της Κυριακής κατά τη διδασκαλία των Κολλυβάδων, Π. Πουρναράς, Θεσσαλονίκη 2004, σ. 76.

30 Αλκιβιάδης Καλύβας, «Σχόλια για τη χρήση της λαβίδας», 28/5/2020, https://orthodoxia.info/news/%cf%83%cf%87%cf%8c%ce%bb%ce%b9%ce%b1- %ce%b3%ce%b9%ce%b1-%cf%84%ce%b7-%cf%87%cf%81%ce%ae%cf%83%ce%b7- %cf%84%ce%b7%cf%82-%ce%bb%ce%b1%ce%b2%ce%af%ce%b4%ce%b1%cf%82/, ανάκτηση 8/6/2020.

31 Α’ Στάση Ακολουθίας Χαιρετισμών, http://glt.goarch.org/texts/Oro/Staseis.html, ανάκτηση 8/6/2020. 32 Χρυσόστομος Σταμούλης, Έρως και Θάνατος, Ακρίτας, Αθήνα 2009, σ. 373-375⸱ πρβλ. για μία εμπεριστατωμένη κριτική σε μηδενιστικές θέσεις του ανωτέρω βιβλίου: Ιωάννης Κουρεμπελές, Ηδονοδοξία, Κριτική στη μεταπατερική θεώρηση της Παρθενίας της Θεοτόκου, Αλτιντζής, Θεσσαλονίκη 2019, σ. 63.

33 Χρυσόστομος Σταμούλης, «Η Θεία Κοινωνία δεν είναι μαγκιά», 11/3/2020, https://www.iefimerida.gr/ellada/theia-koinonia-koronoios-hrysostomos-stamoylis, ανάκτηση 20/3/2020.

34 Ιωάννης Κουρεμπελές, Ηδονοδοξία, σ. 268-269.

35 Ιωάννης Κουρεμπελές, Ηδονοδοξία, σ. 56-57.

36 Κώστας Νούσης, «Η σύγχρονη αίρεση της θεοκοινωνιοφοβίας», 25/5/2020, https://www.romfea.gr/katigories/10-apopseis/37245-i-sugxroni-airesi-tis-theokoinoniofobias, ανάκτηση 7/6/2020.

37 Θεόφιλος Πουταχίδης, Φκειάνω μίαν σημαία, Ινφογνώμων, Αθήνα 2018, σ. 76.

 

Πηγή.