ΚΥΡΙΑΚΗ ΤΗΣ ΤΥΡΟΦΑΓΟΥ [: Ματθ. 6,14-21]
ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΞΙΑ ΤΗΣ ΑΠΟΤΑΜΙΕΥΣΗΣ ΟΥΡΑΝΙΩΝ ΘΗΣΑΥΡΩΝ
[Υπομνηματισμός των εδαφίων Ματθ. 6,19-23]
«Μὴ θησαυρίζετε ὑμῖν θησαυροὺς ἐπὶ τῆς γῆς, ὅπου σὴς καὶ βρῶσις ἀφανίζει, καὶ ὅπου κλέπται διαρύσσουσι καὶ κλέπτουσι· θησαυρίζετε δὲ ὑμῖν θησαυροὺς ἐν οὐρανῷ, ὅπου οὔτε σὴς οὔτε βρῶσις ἀφανίζει, καὶ ὅπου κλέπται οὐ διορύσσουσιν οὐδὲ κλέπτουσιν· ὅπου γάρ ἐστιν ὁ θησαυρὸς ὑμῶν, ἐκεῖ ἔσται καὶ ἡ καρδία ὑμῶν (: Μη συσσωρεύετε για τον εαυτό σας θησαυρούς πάνω στη γη, όπου ο σκόρος και η φθορά της σαπίλας ή της σκουριάς αφανίζουν τα αποθηκευμένα είδη του πλούτου και όπου οι κλέφτες τρυπούν τους τοίχους των θησαυροφυλακίων και τα κλέβουν. Μαζεύετε για τον εαυτό σας θησαυρούς στον ουρανό, όπου ούτε ο σκόρος ούτε η σαπίλα και η σκουριά αφανίζουν τους αποθηκευμένους θησαυρούς σας και όπου οι κλέφτες δεν τρυπούν τους τοίχους των θησαυροφυλακίων σας, ούτε κλέβουν. Πρέπει λοιπόν να θησαυρίζετε θησαυρούς στον ουρανό, για να είναι και η καρδιά σας προσκολλημένη στον Θεό και στα ουράνια˙διότι εκεί όπου είναι ο θησαυρός σας, εκεί θα είναι και η καρδιά σας)» [Ματθ. 6,19-21].
[…] Αφού έβγαλε από την ψυχή μας το νόσημα της κενοδοξίας, στην κατάλληλη στιγμή πλέον ομιλεί και περί ακτημοσύνης˙διότι τίποτε δεν προετοιμάζει τόσο τον άνθρωπο στην αγάπη των χρημάτων, όσο ο έρως της κενοδοξίας: για τη δόξα οι άνθρωποι επινοούν και τις αγέλες των δούλων, και το πλήθος των ευνούχων, και τα χρυσοστόλιστα άλογα και τα αργυρά τραπέζια και τα άλλα που είναι περισσότερο ακόμη καταγέλαστα· όχι βέβαια για να ικανοποιήσουν κάποια ανάγκη, ούτε για να απολαύσουν κάποια ηδονή, αλλά για να επιδειχθούν στους πολλούς.
Πιο πάνω βέβαια έλεγε μόνο ότι πρέπει να ελεούμε, εδώ όμως υποδεικνύει και πόσο πρέπει να δίδουμε, όταν λέγει: «Μη θησαυρίζετε». Επειδή δεν ήταν δυνατόν να παρουσιάσει από την αρχή όλο μαζί τον λόγο για την περιφρόνηση των χρημάτων, καθόσον είναι τυραννική η κυριαρχία του πάθους, αφού τον χώρισε σε μέρη και τον ελευθέρωσε από αυτήν, τον σταλάζει στην ψυχή των ακροατών Του, ώστε να γίνει εύκολα παραδεκτός. Για τον λόγο αυτό έλεγε πρώτα, «Μακάριοι οι ελεήμονες» και έπειτα «Ἴσθι εὐνοῶν τῷ ἀντιδίκῳ σου ταχὺ ἕως ὅτου εἶ ἐν τῇ ὁδῷ μετ᾿ αὐτοῦ (: να είσαι συμβιβαστικός και να έχεις συμφιλιωτικές διαθέσεις απέναντι στον δανειστή με τον οποίο βρίσκεσαι σε δίκη)» [Ματθ. 5,25]. Και στη συνέχεια· «καὶ τῷ θέλοντί σοι κριθῆναι καὶ τὸν χιτῶνά σου λαβεῖν, ἄφες αὐτῷ καὶ τὸ ἱμάτιον (: και σε εκείνον που θέλει να κάνει δίκη μαζί σου και να σου πάρει το πουκάμισο, άφησέ του και το πανωφόρι σου)» [Ματθ. 5,40]. Εδώ όμως είπε το μεγαλύτερο από όλα. Εκεί είχε πει· «αν δεις να πλησιάζει δικαστικός αγώνας, να κάνεις τούτο: αντί να το κρατήσεις με φιλονικία, καλύτερα να αποφύγεις τη διαμάχη και ας μην το έχεις». Αλλά εδώ χωρίς να παρουσιάζει ούτε αντίδικο, ούτε κατηγορούμενο, ούτε να μνημονεύει κάποιον άλλο σχετικό, μας συμβουλεύει την ίδια την περιφρόνηση των χρημάτων, και μας δείχνει ότι θέτει αυτόν τον νόμο όχι τόσο για αυτούς που ευεργετούνται, όσο για αυτόν που ευεργετεί. Ώστε και αν ακόμη δεν υπάρχει κανείς να μας αδικεί ή να μας σέρνει στο δικαστήριο, ακόμη και έτσι να περιφρονούμε τα υπάρχοντά μας και να τα μοιράζουμε σε όσους έχουν ανάγκη.
Και εδώ όμως δεν έθεσε τον νόμο στο σύνολό του, αλλά και τώρα σιγά σιγά προχωρεί, μολονότι παρουσίασε τους αγώνες Του ενάντια σε αυτά στην έρημο με πολλή την υπερβάλλουσα σημασία. Ούτε όμως το αναφέρει, ούτε το εξιστορεί· δεν ήταν ακόμη καιρός να το φανερώσει. Μέχρι τώρα εξετάζει σκέψεις, και λαμβάνει περισσότερο την θέση συμβούλου στους λόγους αυτούς και όχι νομοθέτου. Αφού λοιπόν είπε «Μη θησαυρίζετε επάνω στη γη», πρόσθεσε «όπου το σαράκι και το σκουλήκι αφανίζουν και όπου οι κλέπτες ανοίγουν και κλέπτουν». Παρουσίασε και του εδώ «θησαυρού» τη βλάβη και του εκεί την ωφέλεια και από τον τόπο και από τους καταστροφείς τους.
Δεν σταματά όμως μέχρις εδώ, αλλά προσθέτει και άλλη σκέψη. Πρώτα, στηρίζει την προτροπή Του σε εκείνα που φοβούνται. «Τι φοβάσαι;» λέγει. «Μήπως ξοδευθούν τα χρήματά σου ,όταν δώσεις ελεημοσύνη; Δώσε λοιπόν ελεημοσύνη και τότε ακριβώς δεν θα ξοδευθούν.» Και το μεγαλύτερο βέβαια είναι ότι όχι μόνο δεν θα ξοδευθούν, αλλά και προσθήκη μεγαλύτερη θα λάβουν καθόσον προστίθενται σε αυτά και τα ουράνια αγαθά. Δεν το λέγει όμως αυτό από την αρχή· το προσθέτει έπειτα.
Μέχρι τώρα ό, τι μπορούσε να αποτελέσει για αυτούς τη μεγαλύτερη προτροπή αυτό φέρει στο κέντρο, το ότι ο θησαυρός τους παραμένει άθικτος και τους προσελκύει με δύο σκέψεις. Δεν είπε δηλαδή μόνο ότι διατηρείται ο θησαυρός μονάχα αν δώσει κανείς ελεημοσύνη, αλλά διατύπωσε και την αντίθετη απειλή: αν δεν δώσεις, χάνεται. Πρόσεξε την απερίγραπτη σοφία Του. Διότι δεν είπε: «Αφήνεις τα πλούτη σου σε άλλους», επειδή και τούτο ευχαριστεί τους ανθρώπους. Τους εκφοβίζει και από άλλη άποψη, δείχνοντας ότι δεν το επιτυγχάνουν μήτε αυτό· διότι και εάν δεν αδικήσουν άνθρωπο, υπάρχουν οπωσδήποτε αυτοί που αδικούν, το σαράκι και το σκουλήκι˙διότι μολονότι η φθορά που προκαλούν αυτά φαίνεται ότι είναι δυνατόν εύκολα να αντιμετωπιστεί, στην πραγματικότητα είναι ακαταμάχητη και ασυγκράτητη. Και οτιδήποτε μηχανευθείς, δεν θα επιτύχεις να αναχαιτίσεις τη ζημία που προκαλούν.
Τι λοιπόν; Το σαράκι αφανίζει το χρυσάφι; Όχι βέβαια το σαράκι, οπωσδήποτε όμως οι κλέφτες. Και έπεσαν όλοι θύματα κλοπής; Αν όχι όλοι, οπωσδήποτε έπεσαν οι περισσότεροι. Για τον λόγο αυτό προσθέτει, όπως είπα προ ολίγου και άλλη σκέψη· «ὅπου γάρ ἐστιν ὁ θησαυρὸς ὑμῶν, ἐκεῖ ἔσται καὶ ἡ καρδία ὑμῶν (: πρέπει λοιπόν να θησαυρίζετε θησαυρούς στον ουρανό, για να είναι και η καρδιά σας προσκολλημένη στον Θεό και στα ουράνια˙ διότι εκεί όπου είναι ο θησαυρός σας, εκεί θα είναι και η καρδιά σας)» [Ματθ. 6,21]. Ακόμη και τίποτε από αυτά να μη γίνει, δεν θα υποστείς μικρή βλάβη να είσαι προσηλωμένος στα κάτω, να γίνεις δούλος από ελεύθερος που είσαι, να χάσεις τα ουράνια, τίποτε από τα υψηλά να μην μπορείς να εννοήσεις, αλλά να τα βλέπεις όλα σαν χρήματα και τόκους και δάνεια και κέρδη και ανελεύθερες συναλλαγές. Υπάρχει μεγαλύτερη αθλιότητα από αυτήν; Διότι ο άνθρωπος αυτό είναι χειρότερος από κάθε ανδράποδο, είναι δούλος στη χειρότερη τυραννία και έχει προδώσει το σημαντικότερο από όλα, την ευγένεια του ανθρώπου και την ελευθερία. Όσα και να σου λέγει κανείς, όταν ο νους σου είναι προσηλωμένος στα χρήματα, τίποτε δε θα μπορέσεις να ακούσεις από όσα σου αρμόζουν. Αλλά σαν το σκυλί δεμένο σε τάφο με τη βαρύτερη αλυσίδα, την τυραννία των χρημάτων, θα γαυγίζεις όλους όσους πλησιάζουν και θα έχεις τούτο μόνο το αδιάκοπο έργο, να φυλάγεις για άλλους τον θησαυρό. Υπάρχει μεγαλύτερη αθλιότητα από αυτό;
Επειδή όμως τούτο ήταν ανώτερο από την αντιληπτική ικανότητα των ακροατών του και δεν ήταν εύκολο στους πολλούς να δουν με μία ματιά τη βλάβη και δεν ήταν και το κέρδος φανερό, αλλά χρειαζόταν μία πιο πνευματική διάθεση για να διακρίνουν το ένα από το άλλο, το έθεσε τούτο έπειτα από τα φανερά εκείνα λέγοντας· «όπου βρίσκεται ο θησαυρός του ανθρώπου εκεί είναι και η καρδιά του». Και τούτο πάλι το αποσαφηνίζει, οδηγώντας τον λόγο από τα νοητά στα αισθητά και λέγοντας· «Ὁ λύχνος τοῦ σώματός ἐστιν ὁ ὀφθαλμός (: και δεν είναι μικρή συμφορά να κολλήσει ο νους και η καρδιά σας στα γήινα και τα μάταια. Για να το καταλάβετε αυτό, σας φέρνω μία εικόνα: Το λυχνάρι που δίνει φως στο σώμα είναι το μάτι˙ και το λυχνάρι που φωτίζει την ψυχή είναι ο νους)» [Ματθ. 6,22]. Η σημασία δε αυτού που λέγει είναι η εξής: «Μην κρύψεις τον χρυσό μέσα στη γη, ούτε κάτι άλλο από τα παρόμοια, διότι τα συγκεντρώνεις αυτά για το σαράκι και το σκουλήκι και για τους κλέφτες. Εάν δε και αυτές τις βλάβες τις αποφύγεις δεν θα διαφύγεις την υποδούλωση της καρδιάς σου και την προσήλωσή σου σε όλα τα επίγεια»˙ «ὅπου γάρ ἐστιν ὁ θησαυρὸς ὑμῶν, ἐκεῖ ἔσται καὶ ἡ καρδία ὑμῶν (: διότι εκεί όπου είναι ο θησαυρός σας, εκεί θα είναι και η καρδιά σας)».
Έτσι λοιπόν αν τον αποθέσεις στον ουρανό, δεν καρπούσαι μόνον αυτό, το να λάβεις δηλαδή τα έπαθλα γι’ αυτά, αλλά λαμβάνεις ήδη και εδώ τον μισθό, που τον μεταφέρεις εκεί,με το να μεταφέρεσαι νοερώς στον ουρανό, να σκέπτεσαι συνεχώς τα εκεί υπάρχοντα και να φροντίζεις διαρκώς για αυτά· διότι όπου απέθεσες τον θησαυρό, είναι φανερό ότι εκεί έχεις και τη σκέψη σου. Ώστε εάν αυτό το κάνεις στη γη, θα πάθεις τα αντίθετα. Εάν δε αυτό που ειπώθηκε σου είναι ασαφές, άκουσε τα εξής: «Ὁ λύχνος τοῦ σώματός ἐστιν ὁ ὀφθαλμός· ἐὰν οὖν ὁ ὀφθαλμός σου ἁπλοῦς ᾖ, ὅλον τὸ σῶμά σου φωτεινόν ἔσται· ἐὰν δὲ ὁ ὀφθαλμός σου πονηρὸς ᾖ, ὅλον τὸ σῶμά σου σκοτεινὸν ἔσται. εἰ οὖν τὸ φῶς τὸ ἐν σοὶ σκότος ἐστί, τὸ σκότος πόσον; (: ο λύχνος του σώματος είναι το μάτι. Αν το μάτι σου είναι υγιές, όλο το σώμα σου θα είναι γεμάτο φως, σαν να ήταν ολόκληρο το σώμα σου μάτι. Έτσι θα φωτίζεται και η ψυχή σου εάν ο νους σου και η καρδιά σου δεν έχουν τυφλωθεί από τη φιλαργυρία και από την προσκόλληση στα μάταια. Εάν όμως το μάτι σου είναι βλαμμένο και τυφλωμένο, όλο το σώμα σου θα είναι βυθισμένο στο σκοτάδι. Εάν λοιπόν εκείνο που σου δόθηκε για να σου μεταδίδει φως, γίνει σκοτάδι, σε πόσο σκοτάδι θα βυθιστείς; Κάτι ανάλογο θα συμβεί εάν και ο νους σκοτιστεί από την προσκόλληση στον πλούτο. Σε πόσο ηθικό σκοτάδι θα βυθιστεί τότε η ψυχή σου;)» [Ματθ. 6,22-23].
Στρέφει τον λόγο στα περισσότερο αισθητά. Επειδή δηλαδή ανέφερε τη διάνοια, ότι καταδουλώνεται και αιχμαλωτίζεται και αυτό δεν μπορούν να το δουν πολλοί αμέσως, μεταθέτει τη διδασκαλία Του στα εξωτερικά που βρίσκονται μπροστά στα μάτια τους, ώστε από αυτά να κατανοήσουν και εκείνα. Αν όμως δεν γνωρίζεις, λέγει, τι τέλος πάντων είναι «βλάβη του νου», κατανόησέ το αυτό από τα σωματικά. Ό,τι δηλαδή είναι για το σώμα το μάτι, αυτό είναι ο νους για την ψυχή. Ασφαλώς λοιπόν δεν θα προτιμούσες να φορείς χρυσά και να είσαι ενδεδυμένος με ρούχα μεταξωτά, και να είναι χαλασμένα τα μάτια σου, αλλά θεωρείς την υγεία των ματιών σου πιο ποθητή από όλα αυτά˙ διότι αν την καταστρέψεις και τη χαλάσεις, δεν σε ωφελεί πλέον να ζεις, διότι όπως με την τύφλωση των ματιών χάνεται το μεγαλύτερο ποσοστό της ενεργητικότητας των άλλων μελών, όταν σβήσει για αυτά το φως, έτσι και όταν καταστραφεί ο νους σου, η ζωή σου θα γεμίσει από μύρια δεινά. Όπως λοιπόν στη φροντίδα του σώματος θέτουμε αυτόν τον σκοπό, να έχουμε τα μάτια μας γερά, έτσι και στην ψυχή σκοπούμε να έχουμε υγιή τον νου. Αν τραυματίσουμε αυτό που οφείλει και στα άλλα να παρέχει το φως, πώς θα μπορέσουμε αν δούμε; Όπως αυτός που φράζει την πηγή, ξηραίνει τον ποταμό, έτσι και όποιος αφανίζει τον νου του, θολώνει όλη τη δραστηριότητά του στη ζωή αυτή. Για τον λόγο αυτόν λέγει: «Αν το δικό σου φως είναι σκοτάδι, το σκοτάδι πόσο είναι;». Όταν ο κυβερνήτης βουλιάξει και σβήσει το λυχνάρι και ο αρχηγός αιχμαλωτισθεί, ποια ελπίδα απομένει στους υπηκόους;
Για τούτον ακριβώς τον λόγο, λοιπόν, αφού άφησε να αναφέρει τώρα τους κινδύνους, τον φθόνο τις φιλονικίες, τις δίκες, που προκαλούνται εξαιτίας του πλούτου (βέβαια έκανε υπαινιγμό παραπάνω όταν είπε· «Θα σε παραδώσει ο αντίδικος στον κριτή και ο κριτής στον δεσμοφύλακα» [Ματθ. 5,25] με το να αναφέρει τα βαρύτερα και χειρότερα περιστατικά, που συμβαίνουν, απομακρύνει με τον τρόπο αυτόν από την πονηρή επιθυμία. Πραγματικά είναι πολύ φοβερότερο να υποδουλωθεί ο νους σου σε αυτό το πάθος παρά να κλεισθείς στη φυλακή. Και το μεν τελευταίο δεν συμβαίνει συχνά, το πρώτο όμως έχει συνδεθεί με την επιθυμία των χρημάτων. Για τον λόγο αυτό θέτει την υποδούλωση του νου, επειδή ένα βαρύτερο κακό, μετά τη φυλάκιση, που οπωσδήποτε βέβαια συμβαίνει. «Ο Θεός», λέγει, «μας έδωσε νου, για να διαλύσουμε την άγνοιά μας και να σχηματίσουμε ορθή κρίση για τα πράγματα κι ακόμη να μείνουμε ασφαλισμένοι έναντι όσων μας λυπούν και μας βλάπτουν χρησιμοποιώντας αυτόν ως κάποιο όπλο και φως».
Εμείς όμως σπαταλούμε το χάρισμα σε περιττά και ανώφελα. Τι ωφελούν οι χρυσοντυμένοι στρατιώτες, όταν ο στρατηγός σύρεται στην αιχμαλωσία; Ποιο το κέρδος από το στολισμένο πλοίο, όταν ο κυβερνήτης καταποντισθεί; Και τι αξία έχει το τέλειο σώμα, όταν από τα μάτια αποκοπεί η όραση; Δηλαδή, όπως ακριβώς ο γιατρός που οφείλει να παραμένει υγιής για να θεραπεύει τις ασθένειες, εάν κάποιος, αφού τον κάνει να ασθενήσει, ορίσει έπειτα να είναι ξαπλωμένος ως ασθενής σε ασημένιο κρεβάτι και χρυσό θάλαμο, δε θα προσφέρει καμία ωφέλεια στους υπόλοιπους αρρώστους, κατά όμοιο τρόπο αν, αφού καταστρέψεις τον νου που έχει τη δύναμη να θεραπεύει τα πάθη, καθίσεις δίπλα στον θησαυρό σου, όχι μόνο δεν θα έχεις καμία ωφέλεια, αλλά θα πάθεις μεγίστη ζημία και την ψυχή σου ολόκληρη θα βλάψεις.
Είδες πως διαμέσου εκείνων με τα οποία οι άνθρωποι επιθυμούν σε κάθε περίπτωση την πονηρία, με αυτά τους απομακρύνει από αυτήν και τους επαναφέρει στην αρετή; Για ποιο λόγο, ρωτάει , επιθυμείς τα χρήματα; Όχι για να χαρείς την ηδονή και την απόλαυση; Αυτό ακριβώς δεν θα το δοκιμάσεις με τον τρόπο αυτόν, αλλά με τον εντελώς αντίθετο. Αν με τη στέρηση των ματιών δεν αισθανόμαστε κανένα από τα ευχάριστα εξαιτίας αυτής της συμφοράς μας, παθαίνουμε το ίδιο σε μεγαλύτερο βαθμό εξαιτίας της διαστροφής και της αναπηρίας του νου.
Και για ποιο λόγο τα κρύβεις στη γη; Για να φυλάγονται με ασφάλεια; Και εδώ, λέγει, συμβαίνει το αντίθετο. «Για ποιον λόγο», λέγει, «προσεύχεσαι και ελεείς; Επιθυμείς τη δόξα των ανθρώπων; Μην προσεύχεσαι λοιπόν γι’ αυτήν και θα την έχεις κατά την ημέρα της κρίσεως». Όπως λοιπόν εκείνον που νηστεύει και ελεεί και προσεύχεται για λόγους κενοδοξίας, τον οδηγεί στην έλλειψη κενοδοξίας χρησιμοποιώντας την ίδια την επιθυμία του, ομοίως και τον φιλάργυρο τον αποσπά με όσα ακριβώς τράβηξαν την επιθυμία του. «Τι θέλεις;» , του λέγει. «Να φυλάσσονται τα χρήματά σου και να απολαύσεις την ηδονή; Θα σου τα δώσω και τα δύο με μεγάλη αφθονία, αν καταθέσεις το χρυσάφι σου όπου σου ορίζω».
Στα επόμενα έδειξε σαφέστερα τη βλάβη του νου που προέρχεται από αυτά, όταν μνημόνευσε τα αγκάθια. Προ ολίγου και εδώ δεν έκανε αυτόν τον υπαινιγμό τυχαία, παρουσιάζοντας ότι είναι σκοτισμένος όποιος έχει αυτή τη μανία. Και όπως όσοι βαδίζουν στα σκοτεινά δεν βλέπουν τίποτε με σαφήνεια, αλλά το σχοινί το νομίζουν φίδι και αν δουν βουνά και φαράγγια πεθαίνουν από τον φόβο, έτσι και αυτοί υποψιάζονται τα μη φοβερά για όσους βλέπουν. Τρέμουν τη φτώχεια και όχι μόνο αυτήν, αλλά και τη ζημία που θα τύχαινε να τους συμβεί. Αν στερηθούν κάτι ασήμαντο, θρηνούν και υποφέρουν περισσότερο από όσους στερούνται την απαραίτητη τροφή. Πολλοί από τους πλούσιους έφθασαν στην αγχόνη, επειδή δεν μπόρεσαν να αντέξουν τις κακές αυτές ημέρες. Αλλά και την προσβολή και την κακομεταχείριση τόσο ανυπόφορα τα θεωρούν, ώστε πολλοί και γι’ αυτήν την αιτία αποσπάστηκαν από τη ζωή.
Σε όλα, εκτός από τη διακονία του, τους έκανε ο πλούτος μαλακούς. Όταν διατάζει να του δουλεύουν, δεν δειλιάζουν ούτε μπροστά στο φόνο, ούτε στα μαστίγια, ούτε στις κατηγορίες, ούτε σε κάθε εξευτελισμό. Τούτο αποτελεί εσχάτη αθλιότητα, να δειλιάζεις περισσότερο από όλους όπου πρέπει να δείχνεις γενναιότητα· και εκεί που πρέπει να είσαι πιο προσεκτικός, να γίνεσαι αναιδέστερος και θρασύτερος. Αυτοί εδώ παθαίνουν ό, τι και αυτός που σπαταλά την περιουσία του εκεί που δεν πρέπει. Αυτός όταν φθάσει ο καιρός για τη δαπάνη που πρέπει να γίνει, επειδή δεν έχει τι να δώσει, υποφέρει αθεράπευτα δεινά, αφού έχει ξοδέψει κακώς πριν της ώρας τους τα δικά του.
Και όπως αυτοί που ασχολούνται με τις πονηρές εκείνες τέχνες επάνω στη σκηνή, υπομένουν ένα πλήθος από επικίνδυνους και περίεργες ασκήσεις, ενώ σε εργασίες χρήσιμες και απαραίτητες είναι από όλους πιο καταγέλαστοι, έτσι και αυτοί εδώ˙διότι αυτοί που βαδίζουν πάνω στο τεντωμένο σχοινί επιδεικνύοντας τόσο θάρρος, αν κάτι από τα αναπόφευκτα της ζωής απαιτήσει τόλμη και θάρρος, ούτε να το εννοήσουν κάτι τέτοιο μπορούν, ούτε να το ανεχθούν. Έτσι και εκείνοι που πλουτούν, ενώ τολμούν τα πάντα για τα χρήματα, για την πνευματική ζωή ούτε μικρό ούτε μεγάλο δεν θέλουν να υπομείνουν. Και όπως εκείνοι ασκούν κάτι και επικίνδυνο και ανώφελο, έτσι και αυτοί υπομένουν πολλούς κινδύνους και πολλές κακοτοπιές, δεν καταλήγουν όμως σε τέλος καλό και υπομένουν διπλό σκότος και από τη διαστροφή του νου τυφλωμένοι και από την απατηλή θολούρα των φροντίδων τυλιγμένοι. Για τον λόγο αυτό, ούτε να διακρίνουν εύκολα κάτι δεν μπορούν˙ διότι όποιος βρίσκεται στα σκοτεινά, μόνο όταν φανεί ο ήλιος ελευθερώνεται από το σκοτάδι. Όποιος όμως έχει χαλασμένα μάτια, δεν βλέπει ούτε όταν φανεί ο ήλιος. Αυτό ακριβώς έπαθαν και αυτοί εδώ. Δεν αντιλαμβάνονται μήτε τον Ήλιο της Δικαιοσύνης που έλαμψε και τους καλεί, επειδή ο πλούτος τους έκλεισε τα μάτια. Για τον λόγο αυτό και υπομένουν διπλό σκότος· το ένα από τον εαυτό τους, το άλλο επειδή δεν προσέχουν τον Διδάσκαλο. Ας Τον παρακολουθούμε λοιπόν με προσοχή, για να ξαναβρούμε τέλος κάποτε το φως μας.
Και πώς είναι δυνατόν να ξαναδείς; Αν μάθεις πως τυφλώθηκες. Και πώς λοιπόν τυφλώθηκες; Από την πονηρή επιθυμία βεβαίως. Διότι, όπως σε μάτι καθαρό, έρχεται, ως υγρό ερεθιστικό, η επιθυμία των χρημάτων και δημιουργεί πυκνό νέφος. Αλλά είναι εύκολο και να σπάσει και να διαλυθεί το νέφος τούτο, αν δεχθούμε την ακτίνα από τη διδασκαλία του Χριστού. Αν ακούσουμε τις συμβουλές και τους λόγους Του· «Μη θησαυρίζετε για τον εαυτό σας θησαυρούς επάνω στη γη».
«Και τι θα κερδίσω από την ακρόαση», θα ρωτήσει κάποιος, «όταν με κατέχει η επιθυμία;». Αλλά ακριβώς η συνεχής ακρόαση μπορεί να εξαλείψει και την επιθυμία. Και αν επιμένεις να κυριαρχείσαι από αυτήν, κατανόησε ότι δεν πρόκειται για επιθυμία. Τι είδους επιθυμία είναι να βρίσκεσαι σε σκληρή δουλεία, να είσαι κάτω από τυραννικό ζυγό, κλεισμένος πίσω από τους τοίχους μιας φυλακής, να ζεις στο σκοτάδι, να είσαι γεμάτος από ταραχή, να υπομένεις ανώφελους κόπους, να φυλάττεις τα χρήματα για άλλους και συχνά και για τους εχθρούς; Σε ποιου είδους επιθυμία ταιριάζουν αυτά; Ποια φυγή ή δρόμο δεν αξίζουν αυτά; Τι είδους επιθυμία είναι αυτή, να εμπιστεύεσαι τον θησαυρό σου στους κλέπτες; Αν επιθυμείς τα χρήματά σου στο σύνολό τους, τοποθέτησέ τα όπου μπορούν να μείνουν ασφαλισμένα και απείρακτα˙διότι αυτά που κάνεις τώρα δεν δείχνουν άνθρωπο που επιθυμεί χρήματα, αλλά μαρτυρούν δουλεία, επιβουλή, ζημία, αγωνία αδιάκοπη.
Εσύ όμως αν κάποιος σου δείξει ένα μέρος απαραβίαστο επάνω στη γη, και αν σε φέρει στην ίδια την έρημο υποσχόμενος την ασφαλισμένη φύλαξη των χρημάτων σου, ούτε διστάζεις ούτε επιφυλάσσεσαι, αλλά δείχνεις εμπιστοσύνη και μεταφέρεις εκεί τα χρήματά σου. Όταν όμως σου υπόσχεται το ίδιο ο Θεός και όχι κάποιος άνθρωπος και σου προτείνει όχι την έρημο αλλά τον ουρανό, πράττεις τα αντίθετα. Και όμως, αν χίλιες φορές αυτά είναι ασφαλισμένα εδώ κάτω, ποτέ δεν θα μπορέσεις να ελευθερωθείς από τη φροντίδα. Και αν ακόμα δεν τα χάσεις, δεν θα ελευθερωθείς ποτέ από την αγωνία μήπως τα χάσεις Εκεί όμως δεν θα υποφέρεις τίποτε από αυτά. Και επιπλέον θα ωφεληθείς, διότι δεν κρύβεις μόνο το χρυσάφι σου, αλλά και το σπείρεις. Το ίδιο γίνεται θησαυρός και σπόρος και κάτι περισσότερο από τα δύο˙διότι ο σπόρος δεν κρατεί για πάντοτε, ενώ τούτο μένει παντοτινά. Και ο θησαυρός δεν βλαστάνει, ενώ αυτό σου δίδει καρπούς αθανάτους.
Και αν μου προβάλλεις τον χρόνο και την αναβολή της ανταποδόσεως, μπορώ και εγώ να σου δείξω και να σου πω, πόσα και εδώ κερδίζεις. Χωριστά όμως από αυτά θα προσπαθήσω να σου αποδείξω και από αυτές τις βιοτικές φροντίδες ότι αυτά αποτελούν προφάσεις μάταιες. Πολλά στη ζωή αυτή δημιουργείς, που δεν πρόκειται να τα χαρείς ο ίδιος. Και αν σε κατηγορήσει κανείς, προβάλλεις τα παιδιά σου και τα παιδιά των παιδιών σου και νομίζεις ότι ανακάλυψες ικανοποιητική δικαιολογία για περιττούς κόπους. Όταν στα έσχατα γηρατειά σου κτίζεις σπίτια μεγαλόπρεπα, που προτού τελειώσουν, θα έχεις εσύ πολλές φορές αναχωρήσει, και όταν φυτεύεις δένδρα, που μετά από χρόνο πολύ θα σου δώσουν καρπό, και όταν αγοράζεις περιουσίες και κτήματα, που θα αποκτήσεις την κυριότητά τους έπειτα από πολύ διάστημα, και όταν πολλά άλλα παρόμοια δημιουργείς, που δεν θα δοκιμάσεις εσύ τη χαρά τους, τα ετοιμάζεις τάχα για τον εαυτό σου ή για τους άλλους; Δεν είναι λοιπόν εσχάτη ανοησία να μη στενοχωρείσαι καθόλου εδώ για την αργοπορία του χρόνου, τη στιγμή μάλιστα που από την αργοπορία αυτή θα χάσεις όλη την αμοιβή σου, για την εκεί όμως καθυστέρηση να αδρανείς, τη στιγμή που αυτή σου δίδει μεγαλύτερο κέρδος και δεν προορίζει σε άλλους τα αγαθά, αλλά φέρει τις απολαβές σε εσένα;
Εκτός από αυτά και η αναβολή δεν είναι και πολλή. Τα πράγματα έχουν πλησιάσει πολύ και δεν γνωρίζουμε μήπως και στη δική μας γενιά πάρει τέλος η ζωή αυτή και φθάσει η φοβερή εκείνη ημέρα, που θα μας παρουσιάσει το φρικτό και αδέκαστο δικαστήριο. Τα περισσότερα σημεία έχουν πραγματοποιηθεί και το Ευαγγέλιο έχει κηρυχθεί σε όλα τα μέρη του κόσμου και οι πόλεμοι και οι σεισμοί και οι λιμοί έχουν γίνει και η απόσταση πια δεν είναι μεγάλη. Δεν βλέπεις τα σημεία; Αυτό ακριβώς είναι το μεγαλύτερο σημείο. Ούτε οι επί Νώε δεν είχαν διακρίνει τα προμηνύματα της καταστροφής εκείνης, αλλά ενώ έπαιζαν και έτρωγαν και νυμφεύονταν και έπρατταν όλα τα συνηθισμένα της ζωής, τους βρήκε η φοβερή εκείνη τιμωρία. Τα ίδια και στα Σόδομα: ενώ διασκέδαζαν και δεν υποψιάζονταν τίποτε, κεραυνοβολήθηκαν από τους κεραυνούς που έπεσαν.
Αυτά ας έχουμε στον νου μας και ας κατευθύνουμε τον εαυτό μας στην προετοιμασία της αποδημίας μας από εδώ. Διότι και αν ακόμη δεν φθάσει ποτέ η κοινή ημέρα της συντέλειας, το τέλος του καθενός μας είναι πλησίον, είτε γέροντας είναι είτε νέος. Και δεν μπορούμε, όταν φύγουμε από εδώ, ούτε λάδι πια να αγοράσουμε, ούτε να παρακαλέσουμε και να λάβουμε συγνώμη, είτε ο Αβραάμ μεσολαβήσει, είτε ο Νώε, ο Ιώβ ή ο Δανιήλ. Έως ότου λοιπόν έχουμε καιρό, ας ετοιμάσουμε για τον εαυτό μας από τώρα για τότε την παρρησία μας πολλή, ας συγκεντρώσουμε τα πάντα στον ουρανό, για να τα απολαύσουμε την κατάλληλη ώρα και όταν τα χρειαζόμαστε, με τη χάρη και τη φιλανθρωπία του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού, στον οποίο ανήκει η δύναμις και η δόξα και τώρα και πάντοτε και στους αιώνες των αιώνων. Αμήν.
ΠΡΟΣ ΔΟΞΑΝ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΤΡΙΑΔΙΚΟΥ ΘΕΟΥ,
επιμέλεια κειμένου: Ελένη Λιναρδάκη, φιλόλογος
ΠΗΓΕΣ:
· http://khazarzar.skeptik.net/pgm/PG_Migne/John%20Chrysostom_PG%2047-64/In%20Matthaeum.pdf
· Ιωάννου του Χρυσοστόμου Άπαντα τα έργα, Υπόμνημα στο Κατά Ματθαίον Ευαγγέλιον, ομιλία Κ΄, πατερικές εκδόσεις «Γρηγόριος ο Παλαμάς»(ΕΠΕ), εκδ. οίκος «Το Βυζάντιον», Θεσσαλονίκη 1978, τόμος 9, σελίδες 707-727.
· Βιβλιοθήκη των Ελλήνων, Άπαντα των αγίων Πατέρων, Ιωάννου Χρυσοστόμου έργα, τόμος 64, σελ. 87-92.
· http://www.greek-language.gr/digitalResources/ancient_greek/tools/liddell-scott/index.html
· Π. Τρεμπέλα, Η Καινή Διαθήκη με σύντομη ερμηνεία (απόδοση στην κοινή νεοελληνική), εκδόσεις αδελφότητος θεολόγων «Ο Σωτήρ», έκδοση τέταρτη, Αθήνα 2014.
· Η Καινή Διαθήκη, Κείμενον και ερμηνευτική απόδοσις υπό Ιωάννου Κολιτσάρα, εκδόσεις αδελφότητος θεολόγων «Η Ζωή», έκδοση τριακοστή τρίτη, Αθήνα 2009.
· Η Παλαιά Διαθήκη κατά τους εβδομήκοντα, Κείμενον και σύντομος απόδοσις του νοήματος υπό Ιωάννου Κολιτσάρα, εκδόσεις αδελφότητος θεολόγων «Η Ζωή», έκδοση τέταρτη, Αθήνα 2005.
· http://users.sch.gr/aiasgr/Palaia_Diathikh/Biblia/Palaia_Diathikh.htm
· http://users.sch.gr/aiasgr/Kainh_Diathikh/Biblia/Kainh_Diathikh.htm
