Στίγμα ἀνεξάλειπτο στὴν ἱστορικὴ ἐκπόρευση τοῦ ἑλληνισμοῦ, ἡ γενοκτονία τῶν Ποντίων ἀποτελεῖ μία ἀπὸ τὶς ὀδυνηρότερες στιγμές μας, ὑπονίζοντας μὲ ἐγκαυστικὸ τρόπο, τὸ προαιώνιο μίσος τῶν Τούρκων γιὰ τοὺς Ἕλληνες, ἀλλὰ καὶ τὴν βίαια καὶ αἱμοσταγῆ ἱστορική τους παρουσία.
Πολὺ εὔγλωττα ἐδῶ τὰ λόγια του Ἀμερικανοῦ πρόξενου στὴν Σμύρνη Τζῶν Χόρτον «Ἀπὸ ἄκρου εἰς ἄκρον σὲ ὅλη τὴν ἐπικράτεια τῶν Τούρκων, πάντα ὑπῆρχε μία κηλίδα αἵματος γιὰ νὰ θυμίζει τὴν βάρβαρη παρουσία τους». Ἡ γενοκτονία τῶν Ποντίων ἔλαβε χώρα κατὰ τὴν περίοδο (1916-1923) καὶ εἶχε ὡς τραγικὸ ἐπακόλουθο τὴν φρικιαστικὴ δολοφονία 353.000 ἀνθρώπων, στὴν δεύτερη μεγαλύτερη γενοκτονία τοῦ αἰώνα μας. Ἀλλὰ ἂς ἐπιχειρήσουμε μία προσέγγιση στὸν ὄρο γενοκτονία. Ὁ ὅρος αὐτὸς εἰσήχθη μὲ ἐπίσημο τρόπο στὸ δημόσιο διάλογο, μέσα ἀπὸ τὴν ἱστορικὴ δίκη τῆς Νυρεμβέργης, ποὺ ἐκδίκασε τὰ ἐγκλήματα πολέμου τῆς ναζιστικῆς ἡγεσίας τὸ 1945. Καὶ ὁ ὅρος ἀποδίδει τὴν μεθοδευμένη ἐξολόθρευση μίας φυλετικῆς, θρησκευτικῆς, ἢ ἐθνικῆς ὁμάδας. Ἀποτελεῖ ἕνα ἔγκλημα εἰρηνικῆς περιόδου. Τὸ κίνητρο γιὰ τὴν γενοκτονία μίας ὁμάδας δὲν εἶναι ἡ ἐμπλοκή της σὲ πολεμικὲς ἐνέργειες, ἀλλὰ τὰ ἐθνικά, φυλετικὰ ἢ θρησκευτικὰ χαρακτηριστικὰ ποὺ φέρει. Καὶ στὴν προκείμενη πρίπτωση τῶν Ἑλλήνων τοῦ Πόντου, ἡ ἰδιότητα ποὺ ἐπέσυρε τὴν δολοφονία τοὺς ἦταν ὅτι ἦσαν Ἕλληνες καὶ χριστανοί. Ἂς δοῦμε ὅμως ἐξελικτικὰ τὴν πορεία τοῦ ποντιακοῦ ἑλληνισμοῦ, μέχρι τὴν διάπραξη τῆς γεντοκτονικῆς ἐξόντωσής του.
Ἀπαρχὴ τῆς ἐξόντωσης τῶν Ἑλλήνων τοῦ Πόντου, εἶναι ἡ ἅλωση τῆς Κωνσταντινούπολης. Ἑπτὰ χρόνια ἀργότερα ἀπὸ τὴν ἅλωση τῆς πόλης, θὰ ἀκολουθήσει ἡ ἅλωση τῆς Τραπεζούντας τὸ 1461. Ἀπὸ αὐτὸ τὸ ἱστορικὸ ὁρόσημο θὰ ξεκινήσουν οἱ βιαιότητες, οἱ διωγμοί, ἡ θρησκευτικὴ τρομοκρατία, ἡ ἐθνολογικὴ ἀλοίωση μὲ τὶς ἀλλεπάλληλες προσπάθειες ἐξισλαμισμοῦ, οἱ σφαγές, μέχρι νὰ φτάσουμε στὴν κορύφωση τῆς δραματικῆς ἐξόντωσης τοῦ ἑλληνισμοῦ τῶν Ποντίων, μὲ τὴν φρικιαστικὴ γενοκτονία του. Ἡ ὑποδούλωση τοῦ Πόντου μπορεῖ ἱστορικὰ νὰ χωριστεῖ σὲ τρεῖς περιόδους. Ἡ πρώτη περίοδος ἐκκινὰ μὲ τὴν ἅλωση τῆς Τραπεζούντας τὸ 1461 καὶ ἀποπερατώνεται στὰ μέσα τοῦ 17-οὐ αἰώνα. Σ΄αὐτὰ τὰ ἱστορικὰ ὅρια οἱ Τοῦρκοι υἱοθετοῦν μία σχετικὰ παθητικὴ στάση ἔναντι τῶν Ἑλλήνων τοῦ Πόντου.
Ἡ δεύτερη περίοδος ξεκινᾶ στὰ μέσα τοῦ 17ου αἰώνα καὶ ἐκτείνεται μέχρι τὸ τέλος τοῦ πρώτου ρωσοτουρκικοῦ πολέμου. Χαρακτηριστικὸ γνώρισμα αὐτῆς τῆς περιόδου σ΄ ὅ,τι ἀφορᾶ τὴν συμπεριφορὰ τῶν Τούρκων, εἶναι ἡ θρησκευτικὴ βία ποὺ ἀσκοῦν στοὺς χριστιανικοὺς πληθυσμοὺς τοῦ Πόντου καὶ κατατείνει στὸν ἐξισλαμισμὸ τῶν Ἑλλήνων. Καὶ πράγματι σὲ σημαντικὸ βαθμό, οἱ Τοῦρκοι κατορθώνουν νὰ ἐξισλαμίσουν ἕνα μεγάλο κομμάτι τοῦ ἑλληνισμοῦ, προσβλέποντας στὴν πολιτικὴ ποδηγέτηση τῶν Ἑλλήνων τοῦ Πόντου.
Ἡ τρίτη καὶ τελευταία περίοδος ἀποπερατώνεται τὸ 1922 ὅπου καὶ κλιμακώνεται ἡ γενοκτονία καὶ ἐπιμερίζεται σὲ δύο ὑπὸ-περιόδους. Ἡ πρώτη ὑποπερίοδος ξεκινᾶ μὲ τὴν συνθήκη τοῦ Κιουτσοὺκ Καϊναρτζῆ τὸ 1774. Κύριο χαρακτηριστικό της εἶναι ἡ μεθοδευμένη προσπάθεια τῶν διοικητικῶν ἀρχῶν τῆς Τουρκίας νὰ ἐφαρμόζουν ἀντὶ-δημοκρατικοὺς νόμους εἰς βάρος τῶν Ἑλλήνων, μὲ στόχο τὴν παρεμπόδιση τῆς ἐλεύθερης ἀνάπτυξης καὶ δημιουργικῆς παρουσίας τους στὸν Πόντο. Ἡ δεύτερη ὑποπερίοδος ξεκινᾶ τὸ 1908 καὶ κύριο γνώρισμά της ἔχει τὴν ραγδαία ἀνάπτυξη τοῦ τουρκικοῦ πληθυσμοῦ μὲ γεωμετρικὴ πρόοδο, στὴν περιοχὴ τοῦ Πόντου. Πάραυτα ὅλα τὰ χρόνια ποὺ ἔχουν μεσολαβήσει ἀπὸ τὴν ἅλωση τῆς Σαμψούντας, δὲν ἔχουν ἐπιφέρει τὸ προσδοκώμενο ἀποτέλεσμα, ποὺ εἶναι ἡ ἐκδίωξη καὶ ἡ ἐθνολογικὴ ἀλοίωση τοῦ ἑλληνισμοῦ τοῦ Πόντου. Ἔτσι τὸ κίνημα τῶν Νεοτούρκων μὲ ἀρχηγὸ τὸν χαρισματικὸ Μουσταφὰ Κεμὰλ Ἀτατοὺρκ ποὺ ἐν τῷ μεταξὺ ἔχει ἀνελιχθεῖ στὴν πολιτικὴ σκηνὴ τῆς Τουρκίας, προβληματίζεται στὴν ἐφαρμογὴ τῆς τελικῆς λύσης, ποὺ θὰ φέρει τὸ ἐπιθυμητὸ ἀποτέλεσμα καὶ δὲν εἶναι ἄλλη ἀπὸ τὴν συστηματικὴ ὁμαδικὴ δολοφονία τῶν Ποντίων.
Τὸ σχέδιο ὡστόσο γιὰ τὴν γενοκτονία τῶν Ποντίων καταστρώνεται ἀπὸ τοὺς Νεοτούρκους τὸ 1911. Θὰ πραγματοποιηθεῖ τὴν περίοδο τοῦ Α΄ παγκοσμίου πολέμου καὶ θὰ ὁλοκληρωθεῖ ἀπὸ τὸν ἡγέτη τῶν Νεοτούρκων Κεμὰλ πασά, τὴν περίοδο (1919-1923). Ἡ ἀπόφαση τοῦ σχεδίου τῆς δολοφονίας τῶν Ποντίων θὰ ληφθεῖ τὸ 1911 στὴ Θεσσαλονίκη – τραγικὴ εἰρωνεία – στὸ διεξαχθὲν Συνέδριο τοῦ Νεοτουρκικοῦ Κομιτάτου «Ἕνωση καὶ Πρόοδος», τὸ ὁποῖο εἶχε ἱδρυθεῖ τὸ 1889. Κεντρικὸ μέλημα τῆς ἀπόφασης τοῦ συνεδρίου τότε, ἦταν ἡ κάθαρση τῆς Μικρᾶς Ἀσίας ἀπὸ τὶς διάφορες ἐθνότητες καὶ ὁ πλήρης ἔλεγχός της ἀπὸ τοὺς Νεοτούρκους, ποὺ κὰτ΄ἐπίφασιν εὐαγγελίζονταν τὸν ἐκδημοκρατισμὸ καὶ τὶς μεταρρυθμὶσεις, στὴν ὑστεροῦσα Τουρκία τοῦ Σουλτάνου. Τὴν ἀποφασισθεῖσα ἐθνοκάθαρση τῶν Ποντὶων, οἱ Νεοτοῦρκοι θὰ τὴν ξεκινήσουν μὲ τὴν ἀναγκαστικὴ ἐπιστράτευση ὅλου του ἐνεργοῦ πληθυσμοῦ τῶν Ποντίων ἀπὸ 15 ἕως 45 ἐτῶν, στὰ περίφημα «Τάγματα Ἐργασίας» (amele taburu). Μὲ τὴν μεθόδευση αὐτὴ οἱ Τοῦρκοι ἔστελναν ὅσους δὲν κατατάσσονταν στὸ στρατό, σὲ κατασκευαστικὰ ἔργα, ὁδοποιίας, γεφυριῶν, σὲ λατομεῖα, ὀρυχεῖα, ἐξορύξεις κ.λ.π. στὰ βάθη τῆς ἀνατολῆς καὶ ἐκεῖ τεχνηέντως τοὺς ἐξόντωναν μὲ τὴν πείνα, τὰ βασασνιστήρια, τὶς κακουχίες καὶ τὴν ἐξαντλητικὴ καὶ ἀδιάκοπη ἐργασία. Χιλιάδες Ἕλληνες κακοποιημένοι καὶ ἐγκαταλελειμμένοι ζώντας καὶ δουλεύοντας σὲ ἀπάνθρωπες συνθῆκες, ἄφησαν τὴν τελευταία τους πνοὴ καὶ τὰ κόκαλά τους, στὰ περιβόητα «τάγματα ἐργασίας». Τὰ «amele taburu» θεωρήθηκαν διεθνῶς σὰν ἡ πιὸ μεθοδευμένη μαζικὴ ἐξόντωση πληθυσμοῦ τότε στὴν ἀνθρωπότητα καὶ ὀνομάστηκαν χαρακτηρισικὰ «Λευκὴ Σφαγὴ» (Massacre Blanc).
Στὸ ἴδιο μῆκος κύματος τρομοκρατίας οἱ Τοῦρκοι μὲ ἔντεχνο τρόπο ἔθεταν δεσμευτικοὺς φραγμοὺς στοὺς Ἕλληνες νὰ ἀσκήσουν τὰ ἐπαγγέλματά τους, ἐνῶ ἀπαγόρευαν συνάμα στοὺς μουσουλμάνους νὰ συνεργάζονται ἐπαγγελματικὰ μὲ τοὺς Ἕλληνες. Καὶ προεβλέπετο ποινὴ ἀπὸ τὶς στρατιωτικὲς ἀρχές, γιὰ ὅσους παρενέβαιναν τὸν νόμο. Ἐνῶ τὴν ἠθικὴ τρομοκρατία τῶν Ἑλλήνων, συνόδευαν συγκροτημένες ἐπιθέσεις στὰ ἑλληνικὰ χωριά, φόνοι, βιασμοί, ληστεῖες, ἀπαγχονισμοί, καὶ κάθε εἴδους βιαιοπραγία. Παρεπόμενο αὐτῶν τῶν ἐξοντωτικῶν μεθοδεύσεων ποὺ προμήνυαν καὶ τὶς ἐπερχόμενες μαζικὲς δολοφονίες, ἦταν νὰ ἐξαναγκαστοῦν πολλοὶ Ἕλληνες νὰ ἐγκαταλείψουν τὶς πατρογονικὲς ἑστίες τοῦ Πόντου καὶ τῶν Μικρασιατικῶν παραλίων. Ἀλλὰ καὶ σ΄αὐτὴ τὴν φυγή τους πρὸς τὴν ἐλευθερία, οἱ Τοῦρκοι φρόντιζαν μὲ καλοσχεδιασμένες μεθοδεύσεις νὰ τοὺς ὁδηγήσουν στὸ θάνατο. Τοὺς ἀπαγόρευαν κατὰ τὴν φυγή τους, νὰ πάρουν μαζί τους ἔστω καὶ στοιχειώδη χρειαζούμενα γιὰ τὸ ταξίδι ἀπὸ τὰ ὑπάρχοντά τους. Τὸ ἀποτέλεσμα ἄφευκτο. Πείνα, σωματικὴ καὶ ἠθικὴ ἐξάντληση, θάνατος. Σύνδρομη καὶ διαπλαστική της δολοφονικῆς αὐτῆς μεθόδευσης τῶν Τούρκων εἶναι μία ἔκθεση τῆς ἑλληνικῆς πρεσβείας τοῦ Ἰουνίου τοῦ 1915 ποὺ ἀναφέρει: «Οἱ ἐκτοπιζόμενοι ἀπὸ τὰ χωριά τους δὲν εἶχαν δικαίωμα νὰ πάρουν μαζί τους οὔτε τὰ ἀπολύτως ἀναγκαία. Γυμνοὶ καὶ ξυπόλητοι, χωρὶς τροφὴ καὶ νερό, δερόμενοι καὶ ὑβριζόμενοι, ὅσοι δὲν ἐφονεύοντο ὁδηγοῦντο στὰ ὅρη ἀπὸ τοὺς δημίους τους. Οἱ περισσότεροι ἀπ’ αὐτοὺς πέθαιναν κατὰ τὴν πορεία ἀπὸ τὰ βασανιστήρια. Τὸ τέρμα τοῦ ταξιδιοῦ δὲν σήμαινε καὶ τέρμα τῶν δεινῶν τους, γιατί οἱ βάρβαροι κάτοικοι τῶν χωριῶν, τοὺς παρελάμβαναν γιὰ νὰ τοὺς καταφέρουν τὸ τελειωτικὸ πλῆγμα …».
Ἐμφανὴς πρόθεση τῶν Τούρκων ἦταν μὲ τὶς λεηλασίες, τοὺς βιασμούς, τοὺς πυρπολισμοὺς καὶ τὴν τρομοκρατία, νὰ ἐπιτύχουν τὴν ἐθνολογικὴ κάθαρση τῶν ἑλληνικῶν περιοχῶν καὶ νὰ ἐπιτευχθεῖ ἔτσι ὁ πλήρης ἐκτουρικισμός τους. Ἔχει σημάνει ἤδη ἡ ὥρα τοῦ ἀφανισμοῦ τῶν Ἐλλήνων. Τραγικὸ ἱστορικὸ ὁρόσημο τὸ 1919, ὅποτε καὶ ξεκινᾶ ὁ μεθοδευμένος πολυεπίπεδος καὶ περισσότερο βίαιος ἀπὸ ποτέ, διωγμὸς τῶν Ἐλλήνων.
Στὶς 19 Μαίου ὁ Μουσταφὰ Κεμὰλ ἀποβιβάζεται στὴν Σαμψούντα καὶ ξεκινᾶ ἡ δεύτερη βιαιότερη περίοδος τῆς γενοκτονίας τοῦ ποντιακοῦ ἑλληνισμοῦ. Ὁ Κεμὰλ ποὺ διψᾶ γιὰ αἷμα καὶ διάστικτος ἀπὸ μίσος ἐναντίων τῶν ἑλλήνων καθὼς εἶναι, μὲ τὴν ἀρωγὴ τοῦ νεοτουρκικοῦ κομιτάτου, ἱδρύει τὴν μυστικὴ ὀργάνωση «Mutafai Milliye» καὶ ἐνσπείρει τὸ μίσος ἐναντίων τῶν Ἐλλήνων. Ρίχνονται τὰ σχέδια τοῦ ὁλοκληρωτικοῦ ἀφανισμοῦ τοῦ Ποντιακοῦ ἑλληνισμοῦ. Εἶχε παρέλθει τὸ διάβα ὁλόκληρων αἰώνων, μετὰ τὴν ἱστορικὰ ὀδυνηρὴ κατάληψη τῆς Σαμψούντας καὶ ὡστόσο εἶχαν μείνει ἄσβεστες οἱ ἑστίες τοῦ ἑλληνισμοῦ στὸν Πόντο καὶ τὴν Ἰωνία. Καὶ τώρα μόλις σὲ λίγα χρόνια, ὁ Κεμὰλ κατόρθωνε νὰ ἀφανίσει τὸν ἑλληνισμὸ τοῦ Πόντου καὶ τῆς Ἰωνίας καὶ μαζί τους ἕναν πολιτισμὸ ποὺ εἶχε ἀποτυπώσει ἁδρὰ τὸν ἴσκιο του στὴν οἰκουμένη. Ἀπέλπιδα ὁδὸς σωτηρίας γιὰ τοὺς τραγικοὺς Ἕλληνες τοῦ Πόντου ἀπέναντι στὶς φρυκαλέες βιαιότητες τῶν Τούρκων ἐναντίον τους, ἦταν ἡ ὀργάνωση ἀντάρτικου καὶ ἡ καταφυγὴ στὰ βουνὰ γιὰ νὰ τοὺς πολεμήσουν. Καὶ νὰ προστατεύσουν ἔτσι στὸν βαθμὸ ποὺ ἦταν ἐφικτό, τοὺς ἀμάχους καὶ τὰ γυναικόπαιδα. Καὶ εἶναι βέβαιον ὅτι τὰ ἀθώα θύματα τῆς τουρκικῆς γενοκτονικῆς θηριωδίας, θὰ ἦταν κατὰ πολὺ περισσότερα, ἂν τὸ γενναῖο ἀντάρτικο ποὺ ὀργανώθηκε στὰ βουνά, ἀπὸ ἀτρόμητους ἥρωες τοῦ Πόντου, δὲν ἔθετε στοιχειωδῶς φραγμὸ στὶς αἱμοσταγεῖς ἐπελάσεις τῶν Τούρκων στὰ ἑλληνικὰ χωριά.
Ἀφότου ὁ Κεμὰλ ἀνῆλθε στὴ ἐξουσία οἱ θηριωδίες τῶν Τούρκων καὶ οἱ διωγμοὶ προσέλαβαν πολὺ μεγαλύτερη ἔκταση. Προκειμένου μάλιστα νὰ διευκολυνθεῖ στὸ ἐθνοκτόνο κατὰ τῶν Ἑλλήνων ἔργο του, συστήνει στὰ χωριὰ τοῦ Πόντου τὰ περίφημα «ἔκτακτα δικαστήρια ἀνεξαρτησίας» παρωδία δικαστηρίων προφανῶς, ποὺ μὲ συνοπτικὲς διαδικασίες καταδίκαζαν τοὺς τοπικοὺς ἡγέτες τῶν Ποντίων, ὡς «ἐχθρούς τῆς Τουρκίας» καὶ ἐν συνέχεια μὲ τὸν μανδύα τῆς νομιμοφάνειας τοὺς ὁδηγοῦσαν στὴν ἐκτέλεση. Καὶ δυστυχῶς μὲ τὴν θανάτωση καὶ τῶν τελευταίων ἐναπομεινάντων ἑστιῶν ἀντίστασης, ὁ ποντιακὸς ἑλληνισμὸς ὅδευε στὸ τέλος του. Ἡ φοβερὴ γενοκτονία στὸν Πόντο, ἦταν ἀπόρροια τοῦ σχεδίου τοῦ τουρκικοῦ ἐθνικισμοῦ γιὰ κάθαρση τῆς ὀθωμανικῆς αὐτοκρατορίας, ἀπὸ τὶς γηγενεῖς ἐθνότητες. Καὶ τὸ τρομερὸ αὐτὸ σχέδιο εὐοδώθηκε μὲ τὴν γενοκτονία τῶν χριστιανικῶν λαῶν, τῶν Ἑλλήνων καὶ τῶν Ἀρμενίων ποὺ γιὰ αἰῶνες ζοῦσαν σ΄αὐτὲς τὶς περιοχές. Ὅσοι γλίτωσαν ἀπὸ τὸ φονικὸ λεπίδι τῶν αἱμοσταγῶν τσετῶν τοῦ Κεμάλ, ἐξωθήθηκαν σὲ βίαιη ἐγκατάλειψη τῶν πατρογονικῶν τους ἑστιῶν στὸν Πόντο καὶ στὴν Ἰωνία. Ἐνῶ γιὰ τοὺς Κούρδους ποὺ συνέχισαν νὰ μένουν στὰ ἐδάφη τῆς ὀθωμανικῆς αὐτοκρατορίας ὡς μουσουλμανικὲς ἐθνότητες, τοὺς ἐπεβλήθη ὁ ἀναγκαστικὸς ἐκτουρκισμός τους. Οἱ ἀριθμοὶ σ΄ ὅ,τι ἀφορᾶ τοὺς ἑλληνικοὺς πληθυσμοὺς στὸν Πόντο εἶναι πολὺ εὔγλωττοι καὶ χαρακτηριστικοὶ τῶν μαζικῶν φόνων-γενοκτονίας ποὺ ἔλαβαν χώρα. Λίγο πρὶν τὸν Α΄παγκόσμιο πόλεμο ὁ Πόντος ἀριθμοῦσε 700.000 ἕλληνες. Καὶ μὲ τὸ πέρας τοῦ 1923 εἶχαν δολοφονηθεῖ 353.000 ἄτομα.
Μία σημαντικὴ παράμετρος ποὺ θὰ πρέπει νὰ λάβουμε ὑπόψη μᾶς στὴν τραγικὴ γενοκτονία τοῦ ποντιακοῦ ἑλληνισμοῦ εἶναι ὅτι οἱ Ρῶσοι συνέδραμαν πολιτικὰ τὸ κίνημα τῶν Νεοτούρκων καὶ τὸν Κεμάλ, ἰδίως κατὰ τὰ πρῶτα στάδια τῆς προσπάθειας ἐδραίωσής τους. Ἡ πολιτικὴ αὐτὴ στήριξη ἴσως νὰ ἦταν στὰ πλαίσια τῆς ἀμοιβαιότητας, δοθέντος ὅτι τὸ παντουρκικὸ κίνημα ποὺ ὑπῆρξε πολὺ ἀνθηρὸ στὴν Σοβιετικὴ Ἕνωση τὴν περίοδο ἔκσπασης τῆς Ὀκτωβριανῆς ἐπανάστασης, προσέτρεξε ἠθικὰ καὶ πολιτικὰ τὴν ἐπανάσταση τῶν Μπολσεβίκων. Παρεῖχαν λοιπὸν πολιτικὴ στήριξη οἱ Ρῶσοι στοὺς Νεοτούρκους, ἐνῶ τοὺς προμήθευαν, μὲ ὄπλα, χρήματα, ἀλλὰ καὶ στρατιωτικὴ τεχνογνωσία μὲ ὑψηλοῦ ἐπιπέδου στρατιωτικοὺς συμβούλους. Ὁ ἰθύνων μάλιστα στρατιωτικὰ νοῦς τῆς ἀντεπίθεσης τῶν τουρκικῶν στρατευμάτων ἐναντίον τῶν ἑλληνικῶν τὸ 1921, ἦταν ὁ Μ. Φροῦνζε στρατιωτικὸς ἐντεταλμένος τῶν Ρώσων. Καὶ μ΄ αὐτὴ τὴν ἔννοια οἱ μαρτυρίες του γιὰ τὶς σφαγὲς ποὺ ἔλαβαν χώρα ἔχουν ξεχωριστὴ βαρύτητα.
Μὲ παραστατικὴ ἐνάργεια λοιπὸν ὁ Μ. Φροῦνζε γράφει στὴν μαρτυρία του «Συναντήσαμε μία μικρὴ ὁμάδα ἀπὸ 60-70 Ἕλληνες, οἱ ὁποῖοι μόλις εἶχαν καταθέσει τὰ ὄπλα. Ὅλοι τους εἶχαν ἐξαντληθεῖ στὸ ἔπακρο… Ἄλλοι ἔμοιαζαν κυριολεκτικὰ μὲ σκελετούς. Ἀντὶ γιὰ ροῦχα κρέμονταν ἀπὸ τοὺς ὤμους τοὺς κάτι ἀπίθανα κουρέλια. Στὸ κέντρο τῆς ὁμάδας βρίσκονταν ἕνας ψηλὸς κι’ ἀδύνατος παπάς, φορώντας τὸ καλυμαύχι του… Φυσοῦσε κρύος ἀέρας καὶ ὅλη ἡ ὁμάδα κάτω ἀπὸ τὰ σπρωξίματα τῶν συνοδῶν-στρατιωτῶν, κατευθυνόταν μὲ πηδηματάκια πρὸς τὴ Χάβζα. Μερικοὶ ὅταν μᾶς ἀντικρυσαν, ἄρχισαν νὰ κλαῖνε δυνατὰ ἢ μᾶλλον νὰ οὐρλιάζουν, μία καὶ ὁ ἦχος ποὺ ξέφευγε ἀπὸ τὰ στήθη τους, ἔμοιαζε περισσότερο μὲ οὐρλιαχτὸ κυνηγημένου ζώου». Σχολιάζοντας ἀκόμα ὁ Φροῦνζε τὶς ὠμότητες καί τοὺς φόνους τῶν τουρκικῶν ἀποσπασμάτων σημειώνει ἑστιάζοντας στὴν πολιτικὴ τοῦ Τοπὰλ Ὀσμᾶν «…ὅλη αὐτὴ ἡ πλούσια καὶ πυκνοκατοικημένη περιοχὴ τῆς Τουρκίας, ἐρημώθηκε σὲ ἀπίστευτο βαθμό. Ἀπ’ ὅλο τὸν ἑλληνικὸ πληθυσμὸ τῶν περιοχῶν τῆς Σαμψούντας, τῆς Σινώπης καὶ τῆς Ἀμάσειας ἀπόμειναν μόνο μερικὲς ἀνταρτοομάδες ποὺ περιπλανιόντουσαν στὰ βουνά. Ἐκεῖνος ποὺ ἔγινε περισσότερο γνωστὸς γιὰ τὶς θηριωδίες του ἦταν ὁ ἀρχηγὸς τῶν Λαζῶν Ὀσμᾶν Ἀγάς, ὁ ὁποῖος πέρασε διὰ πυρὸς καὶ σιδήρου μὲ τὴν ἄγρια ὀρδὴ του ὅλη τὴν περιοχή».
Γιὰ τοὺς ἀπίστευτης ἔκτασης φόνους ποὺ ἔλαβαν χώρα στὴν Σαμψούντα εἶχε ἐνημερωθεῖ καὶ ὁ Ρῶσος πρέσβης στὴν Ἄγκυρα Ἀράλοβ ἀπὸ τὸν στρατηγὸ Φροῦνζε. Ὁ τελευταῖος τοῦ διεμήνυσε ὅτι εἶχε δεῖ ἀμέτρητους Ἕλληνες ποὺ εἶχαν δολοφονηθεῖ, «βάρβαρα σκοτωμένους Ἕλληνες – γέρους, παιδιά, γυναῖκες». Ἐνημέρωσε ἀκόμα τὸν Ἀράλοβ ὅτι θὰ ἔρχονταν ἀντιμέτωπος μὲ πλῆθος δολοφονημένων Ποντίων, τοὺς ὁποίους εἶχαν βίαια σύρει ἀπὸ τὰ σπίτια τους στούς δρόμους καὶ τοὺς εἶχαν φονεύσει ἐκεῖ. Ὁ σοβιετικὸς πρέσβης Ἀράλοβ προφανῶς θορυβημένος καὶ αἰσθανόμενος ἐνοχὲς γιὰ τὴν τροπὴ ποὺ εἶχαν πάρει τὰ πράγματα, εἶχε θίξε τὸ θέμα σὲ συνομιλία του μὲ τὸν ἴδιο τὸν Κεμάλ. Σημειώνει ὁ Ἀράλοβ ἀποκαλυπτικά «Τοὺ εἶπα (τοῦ Κεμὰλ) γιὰ τὶς φρικτὲς σφαγὲς τῶν Ἑλλήνων ποὺ εἶχε δεῖ ὁ Φροῦντζε καὶ ἀργότερα ἐγὼ ὁ ἴδιος. Ἔχοντας ὑπ’ ὄψη μου τὴ συμβουλὴ τοῦ Λένιν νὰ μὴν θίξω τὴν τουρκικὴ ἐθνικὴ φιλοτιμία, προσεχα πολὺ τὶς λέξεις μου…» Ὁ Κεμὰλ ἀντιπαρῆλθε τὶς ἀρνητικὲς διαπιστώσεις τοῦ Φροῦνζε: «Ξέρω αὐτὲς τὶς βαρβαρότητες. Εἶμαι κατὰ τῆς βαρβαρότητας. Ἔχω δώσει διαταγὲς νὰ μεταχειρίζονται τοὺς Ἕλληνες αἰχμαλώτους μὲ καλὸ τρόπο… Πρέπει νὰ καταλάβετε τὸν λαό μας. Εἶναι ἐξαγριωμένοι. Ποιοὶ πρέπει νὰ κατηγορηθοῦν γιὰ αὐτό; Ἐκεῖνοι ποὺ θέλουν νὰ ἱδρύσουν ἕνα «Ποντιακὸ κράτος» στὴν Τουρκία…».
Ἀλλὰ πολὺ παραστατικὸς γιὰ τοὺς ἀνηλεεῖς φόνους τῶν Τούρκων κατὰ τῶν Ποντίων εἶναι ὁ Φροῦνζε στὸ βιβλίο τοῦ «Ἀναμνήσεις ἀπὸ τὴν Τουρκία». Σχολιάζει «Ἀπὸ τοὺς 200.000 Ἕλληνες ποὺ ζούσανε στὴ Σαμψούντα, τὴ Σινώπη καὶ τὴν Ἀμάσεια ἔμειναν λίγοι μόνο ἀντάρτες ποὺ τριγυρίζουν στὰ βουνά. Τὸ σύνολο σχεδὸν τῶν ἡλικιωμένων, τῶν γυναικὼν καὶ τῶν παιδιῶν ἐξορίστηκαν σὲ ἄλλες περιοχὲς μὲ πολὺ ἄσχημες συνθῆκες. Πληροφορήθηκα ὅτι οἱ Τσέτες τοῦ Ὀσμᾶν Ἀγὰ (σ.τ.σ. Τοπὰλ Ὀσμᾶν) ἔσπειραν τὸν πανικὸ στὴν πόλη Χάβζα. Ἔκαψαν, βασάνισαν καὶ σκότωσαν ὅλους τους Ἕλληνες καὶ Ἀρμένιους ποὺ βρῆκαν μπροστά τους. Γκρέμισαν ὅλες τὶς γέφυρες. Παντοῦ ὑπῆρχαν σημάδια γκρεμίσματος. Ἡ διαδρομὴ ἀπὸ τὴν πόλη Καβὰκ πρὸς τὸ πέρασμα Χατζηλὰρ θὰ μείνει γιὰ πάντα στὴ μνήμη μου ὅσο θὰ ζῶ. Σὲ ἀπόσταση 30 χιλιομέτρων συναντούσαμε μόνο πτώματα. Μόνο ἐγὼ μέτρησα 58. Σ’ ἕνα σημεῖο συναντήσαμε τὸ πτῶμα μίας ὡραίας κοπέλας. Τῆς εἴχανε κόψει τὸ κεφάλι καὶ τὸ τοποθέτησαν κοντὰ στὸ χέρι της. Σὲ κάποιο ἄλλο σημεῖο ὑπῆρχε τὸ πτῶμα ἑνὸς ἄλλου ὡραίου κοριτσιοῦ, 7-8 χρονῶν, μὲ ξανθὰ μαλιὰ καὶ γυμνὰ πόδια. Φοροῦσε μόνο ἕνα παλιὸ πουκάμισο. Ἀπ’ ὅ,τι καταλάβαμε, τὸ κοριτσάκι καθὼς ἔκλαιγε, ἔχωσε τὸ πρόσωπό του στὸ χῶμα, δολοφονημένο ἀπὸ τὸ κάρφωμα τῆς λόγχης τοῦ φαντάρου».
Ἡ ἠθικὰ εἰδεχθὴς δολοφονία τοῦ Ποντιακοῦ ἑλληνισμοῦ στίγμα ἀνεξάλειπτο γιὰ τὴν πολιτισμένη ἀνθρωπότητα, ἦταν ἀναπόσπαστο κομμάτι τοῦ μεθοδικὰ ὀργανωμένου σχεδίου, ἐξόντωσης ὅλων τῶν μειονοτήτων, τῆς πάλαι ποτὲ παντοδύναμης ὀθωμανικῆς αὐτοκρατορίας. Πολιτικὸ καὶ στρατιωτικὸ σχέδιο ποὺ ξεκίνησε μὲ τὸν πρῶτο διωγμὸ τοῦ 1914 καὶ ἀποπερατώθηκε μὲ τὴν συντριβὴ τοῦ ἑλληνισμοῦ τὸ 1922. Τὸ τουρκικὸ κράτος ἀκόμα καὶ σήμερα, ἕναν αἰώνα περίπου ἀπὸ τὸ ἀσύλληπτο αὐτὸ ἔγκλημα κατὰ τῶν Ἑλλήνων, ἀρνεῖται ἐμμανῶς νὰ ἀναγνωρίσει τὴν Γενοκτονία τῶν Ποντίων, πολλῷ μάλλον ποὺ διατείνεται στὴν πολιτισμένη ἀνθρωπότητα, ὅτι ἔχει κάνει βήματα ἐκδημοκρατισμοῦ, προστασίας τῶν ἀνθρωπίνων δικαιωμάτων, γιὰ νὰ ἐπιτύχει τὴν ἔνταξή του στὴν εὐρωπαϊκὴ οἰκογένεια. Καὶ ὅταν τὰ ἱστορικὰ στοιχεῖα εἶναι ἀδιάσειστα γιὰ τὶς θηριωδίες, τὸ μακελειὸ καὶ τὶς σφαγὲς ποὺ διέπραξε ἐναντίον τῶν Ποντίων οἱ Τοῦρκοι, τὰ ἑρμηνεύει κυνικὰ ὡς παράπλευρες ἀπώλειες τοῦ πολέμου. Ἡ ὀδυνηρὴ ἱστορικὴ πραγματικότητα ὅμως εἶναι ἀδιάψευστη. Οἱ Τοῦρκοι κατὰ τοῦ Ποντιακοῦ ἑλληνισμοῦ διέπραξαν τὸ δεύτερο μεγαλύτερο γενοκτονικὸ ἔγκλημα, ποὺ ἔλαβε ποτὲ χώρα στὴν ἀνθρωπότητα.
Ἀλλὰ ἀπελπιστικὰ καθυστερημένη ἔναντί τοῦ ἱστορικοῦ της χρέους πρὸς τὴν πατρίδα καὶ τὸν Ποντιακὸ ἑλληνισμό, ὑπῆρξε καὶ ἡ μακαρίως ὑπνώτουσσα ἑλληνικὴ πολιτεία. Ποὺ χαμένη μέσα στοὺς δαιδάλους τῶν λεπταίσθητων – καὶ ἐν τέλει ἀναποτελεσματικῶν ὡς ἡ ζωὴ ἀποδεικνύει, διότι παραφράσσοντας τὸν παροιμιόμυθο «Ὁ Τοῦρκος καὶ ἂν ἐγέρασε καὶ ἂν ἄλλαξε τὸ μαλλί του, οὔτε τὴ γνώμη ἄλλαξε, οὔτε τὴν κεφαλὴ του» – διπλωματικῶν ἰσορροπιῶν καὶ στὰ ἀβυσσαλέα ἀκόλουθα φοβικὰ της σύνδρομα, ἀπέφευγε ἐπιμελῶς νὰ ἀναγνωρίσει ἐπίσημα τῶν Γενοκτονία τῶν Ποντίων. Χρειάστηκε νὰ περάσουν ὀκτὼ δεκαετίες καὶ νὰ φθάσουμε στὸ 1994, γιὰ νὰ ψηφίσει στὶς 24 Φεβρουαρίου τοῦ 1994, τὴν 19 Μαΐου ὡς ἡμέρα Μνήμης τῆς Γενοκτονίας τῶν ἑλλήνων τοῦ Πόντου τὴν περίοδο (1916-1923). Καὶ ἔτσι ἔστω καὶ καθυστερημένα ἀποκατάστηθε ἱστορικὰ τὸ ἀδικοχαμένο αἷμα τοῦ Ποντιακοῦ ἑλληνισμοῦ, ποὺ στὰ βάθη τῆς Ἀσίας γιὰ αἰῶνες πολιτισμικὰ προβάδιζε καὶ διεκήρυτε ἔργῳ καὶ ὄχι λόγῳ, τὴν ἠθικὴ καὶ πνευματικὴ εὐημερία τῶν Ἑλλήνων. Παράλληλα ὅμως ἀποκαταστάθηκε καὶ ἡ θρυμματισμμένη ἱστορικὴ ἑνότητα τοῦ ἑλληνισμοῦ. Ἡ ἄμβλυνση καὶ ἠθικὴ ἀπομείωση τῆς ὁποίας, στόχευε εὐθέως ἀπὸ ὀργανωμένα ἐθνομηδενιστικὰ συμφέροντα τοῦ ἐξωτερικοῦ – οἱ ρίζες τῶν ὁποίων φθάνουν στὰ πολυπλόκαμα, παγκόσμια χρηματο-πιστωτικὰ δίκτυα διακυβέρνησης τοῦ σύγχρονου κόσμου – στὴν ἱστορικὴ καὶ γεωγραφικὴ συρρίκνωση τοῦ ἑλληνισμοῦ. Ἀναδεικνύοντας μὲ τὴν ἀποκατάσταση αὐτὴ γιὰ μία ἀκόμη φορᾶ, σὲ ἕναν κόσμο διαρκῶς ἐξελισσόμενο, ὅτι ὁ κεντρικὸς πυρήνας τῆς πνευματικῆς καὶ πολιτισμικῆς του ἐκπόρευσης, εἶναι πάντα ἑλληνικός.
Οἱ Ἕλληνες τοῦ Πόντου, μὲ τὸν μαρτυρικό τους θάνατο-Γενοκτονία στὶς προαιώνιες πατρογονικὲς ἑστίες τῆς εὐλογημένης γῆς τοῦ Πόντου καὶ τῆς Ἰωνίας, διατράνωσαν στὴν ἀχανῆ λεωφόρο του χρόνου, τὴν πολιτισμικὴ καὶ πνευματικὴ ἀλκὴ τοῦ ἑλληνισμοῦ. Σήμερα πολὺ περισσότερο ἀπὸ ποτέ, ποὺ ὁ ἑλληνισμὸς κλυδωνίζεται ἀπὸ τὴν ἐπαπειλούμενη οἰκονομικὴ χρεοκοπία, μὲ τὴν ἐπαγόμενη πολιτισμικὴ καὶ πνευματική μας κατάπτωση, ὀφείλουμε νὰ ἀντλήσουμε ἠθικὲς δυνάμεις, ἀπὸ τὴν ἱστορικὰ μεγαλουργὸ παρουσία τῶν Ἑλλήνων στὰ ἱερὰ χώματα τοῦ Πόντου καὶ νὰ προβοῦμε σὲ μία δυναμικὴ πολιτισμικὴ καὶ ἠθικοπνευματικὴ ἀντεπίθεση, στὸ εὐρωπαϊκὸ καὶ παγκόσμιο γίγνεσθαι. Τὸ ὀφείλουμε πάνω ἀπὸ ὅλα στὸ ἠρωϊκὸ αἷμα τῶν μαρτύρων τοῦ ἔθνους μας, τῶν ἀλησμόνητων ἀκριτῶν τῆς γλυκιᾶς πατρίδας τοῦ Πόντου.
ΠηγήΠηγή
