Συνέντευξη με τον Δρ. Ζαν Κλοντ Λαρσέ στον π. Κων. Στρατηγόπουλο
Συνέντευξη με τον καθηγητή Πανεπιστημίου κ. Jean Claude Larchet (Ζαν Κλοντ Λαρσέ), ο οποίος έχει διδακτορικό στις ανθρωπιστικές επιστήμες και σπουδές στην ψυχοπαθολογία, στην φιλοσοφία και στους Αγίους Πατέρες της Ανατολής, καθώς επίσης και κλινική εμπειρία σε ψυχιατρικές κλινικές. Τό ἀπομαγνητοφωνημένο ἀπόσπασμα εἶναι ἀπό τήν ἐκπομπή Ράδιο-Παράγκα τοῦ ραδιοφωνικοῦ σταθμοῦ τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος, πού μεταδόθηκε τήν Κυριακή 06-02-2000, μέ θέμα: «Εἶναι ἡ Ψυχανάλυση καί ἡ Ψυχοθεραπεία ἐπιστήμη;». Τήν ἐκπομπή παρουσίαζε ὁ πρωτοπρεσβύτερος π. Κωνσταντῖνος Στρατηγόπουλος. (floga.gr)
π.Κ.Σ.: Σᾶς εὐχαριστοῦμε πού εἶστε ἀπόψε μαζί μας. Τό ἀντικείμενο τοῦ προγράμματός μας εἶναι ἡ ψυχοθεραπεία τῶν Πατέρων τῆς Ἀνατολῆς καί ἡ κοσμική «ψυχοθεραπεία». Καθώς εἶστε ἐξειδικευμένος σ᾽ αὐτό τό θέμα, θά θέλαμε νά σᾶς θέσουμε ὁρισμένες ἐρωτήσεις. Κατά τήν ἄποψή σας, ἡ κοσμική «ψυχοθεραπεία» εἶναι συμβατή μέ τίς ἀρχές καί τήν ἀνθρωπολογία τῆς Ὀρθοδοξίας;
Mr. Jean Claude Larchet: Νομίζω ὅτι πρέπει νά κάνουμε ἕνα διαχωρισμό. Ὑπάρχουν πολλές «ψυχοθεραπεῖες» κοσμικές, ἀλλά ὑπάρχουν κάποιες, θά ἔλεγα, πού κυριαρχοῦν καί εἰδικά ἡ ψυχανάλυση καί μέσα στό ψυχαναλυτικό ρεῦμα ὑπάρχει ἡ ψυχανάλυση τοῦ Φρόυντ καί ἡ ψυχανάλυση τοῦ Γιούνγκ. Ὅσον ἀφορᾶ στήν ψυχανάλυση τοῦ Φρόυντ, ὑπάρχει, θά ἔλεγα, ἕνα ἀρκετά σπουδαῖο πρόβλημα ἀσυμφωνίας μέ τή χριστιανική ἀνθρωπολογία. Πρῶτ᾽ ἀπ᾽ ὅλα, γιατί ὁ Φρόυντ ἔχει προϋποθέσεις τέτοιες, πού σημαίνει πώς ἔχει ἕνα ὅραμα τοῦ ἀνθρώπου πού ἀρνεῖται τόν Θεό, τή σχέση μέ τόν Θεό καί ἀπό τήν ἄλλη μεριά ἔχει ἕνα ὅραμα ἐντελῶς ὑλιστικό γιά τόν ἄνθρωπο καί ἐπιπλέον φυσικά, ἔχει ἕνα ὅραμα τῆς διαμόρφωσης τῆς ἰδιοσυγκρασίας τοῦ ἀνθρώπου, πού εἶναι σχεδόν ἀντίθετο μέ τή χριστιανική ἀντίληψη.
Δίνω κάποιες ἐξηγήσεις· παραδείγματος χάριν, γιά τόν Φρόυντ ὑπάρχουν στήν ἀρχή ὅλων δύο μεγάλες κατηγορίες, δύο ροπές, πού εἶναι οἱ σεξουαλικές καί ἐπιθετικές τάσεις. Ὁ Φρόυντ σκέπτεται πώς ὅλη ἡ ψυχική ζωή τοῦ ἀνθρώπου ἐξηγεῖται ἀπ᾽ αὐτές στίς ὁποῖες συμπεριλαμβάνονται καί οἱ πιό ἰδανικές τάσεις.
Παραδείγματος χάριν, ἀκόμη καί οἱ ροπές πού ὁ ἄνθρωπος ἐκδηλώνει μέσα στήν ἐκκλησιαστική του ζωή, μέσα στή φιλοσοφική σκέψη, μέσα στήν καλλιτεχνική δημιουργία· ὅλες οἱ πιό πάνω τάσεις εἶναι γι᾽ αὐτόν μιά μορφή συγκεκριμένης χρησιμοποίησης, συγκεκριμένου προσανατολισμοῦ τῆς σεξουαλικῆς ἐνέργειας καί ξέρουμε προφανῶς πώς μέσα στήν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία ἀντίθετα, ἡ σεξουαλικότητα ἀντιστοιχεῖ σέ μιά ἐνέργεια πού συνιστᾶ μιά παρέκκλιση τῆς ἐνέργειας, ἡ ὁποία κατευθύνεται ἀρχικά πρός τόν Θεό· δηλαδή, ὁ ἄνθρωπος δημιουργήθηκε ἀπό τόν Θεό, προσανατολίζοντας ὅλες τίς λειτουργίες του σ᾽ Αὐτόν!
Ἀπό τή στιγμή πού ὁ ἄνθρωπος ἀπομακρύνθηκε ἀπό τόν Θεό καί ἁμάρτησε, ἀπό τή στιγμή αὐτή, ἡ ἐνέργειά του παρέκκλινε μέ διάφορους τρόπους, ἰδιαίτερα στή σεξουαλικότητα, ἀλλά ἐπίσης καί σέ μιά ἄσχημη ἐπιθετικότητα.
Θά ἤθελα ἐπίσης νά πῶ μιά λέξη πάνω στήν ἐπιθετικότητα. Γιά τόν Φρόυντ, ὑπάρχει μία πρωτογενής ἐπιθετικότητα μέσα στόν ἄνθρωπο, πού στρέφεται ἐναντίον ὅλων τῶν ἄλλων· ἀλλά γιά τόν Χριστιανισμό, ὁ κανονικός προσανατολισμός τῆς ἐπιθετικότητας εἶναι τό νά ἀγωνιστεῖ ἐναντίον τοῦ κακοῦ, νά ἀγωνιστεῖ ἐναντίον τῆς ἁμαρτίας· καί ὅταν γυρίζει ἐναντίον τῶν ἄλλων, αὐτή ἡ ἐπιθετικότητα ἀντιστοιχεῖ σέ ἕνα εἶδος διαστροφῆς, ἑνός ἄσχημου προσανατολισμοῦ. Φυσικά, ἔχουμε ἐδῶ, ἤδη, ἕνα ὅραμα ἐντελῶς ἀντίθετο.
Ἀπό ἄλλη πλευρά, ὑπάρχει μιά ἄλλη ἀρχή μέσα στήν ἀντίληψη τοῦ Φρόυντ, πού εἶναι τελείως ἀσυμβίβαστη μέ τόν Χριστιανισμό! Εἶναι τό ὅτι ἡ χριστιανική ἀνθρωπολογία ἐπιμένει πολύ πάνω στήν ἐλευθερία τοῦ ἀνθρώπου, πάνω στό γεγονός ὅτι ὁ ἄνθρωπος διαθέτει μιά ἱκανότητα αὐτοπροσδιορισμοῦ, πού πρέπει νά τή χρησιμοποιήσει σέ συνεργασία μέ τή Χάρη τοῦ Θεοῦ γιά νά ἀναπτυχθεῖ.
Ἀντίθετα, ὁ Φρόυντ σκέπτεται πώς ὁ ἄνθρωπος εἶναι ἤδη προσδιορισμένος στήν ψυχική του δομή, στήν ψυχολογική του ζωή, ἀπό τούς πρώτους χρόνους τῆς ζωῆς του καί ἔτσι ὑφίσταται τάσεις, πού ἔχουν ἐνσταλαχθεῖ μέσα στό ὑποσυνείδητό του καί εἶναι τρόπον τινά φυλακισμένος· δέν μπορεῖ ἀπό μόνος του νά ἀπελευθερωθεῖ.
Θά ἤθελα νά σᾶς πῶ μιά λέξη στά γρήγορα, ἐπίσης, γιά ἄλλες μορφές «ψυχοθεραπείας». Μιλήσαμε μόλις τώρα γιά τήν «ψυχοθεραπεία» τοῦ Γιούνγκ, πού εἶναι μιά ἄλλη μορφή, πολύ ἀνεπτυγμένη. Ὁ Γιούνγκ προφανῶς ἔχει ὅραμα, λίγο διαφορετικό, λίγο περισσότερο πνευματικό, ἀλλά πρόκειται γιά μιά πνευματικότητα πού δέν εἶναι χριστιανική.
Ὑπάρχει, παραδείγματος χάριν, μεγάλο ἐνδιαφέρον ἀνάμεσα σέ διάφορα κινήματα μυστικιστικά, ἤ ἐσωτεριστικά γιά τήν ψυχολογία τοῦ Γιούνγκ· καί πολύ συχνά, ἄν θέλετε δηλαδή, βρίσκουμε αὐτό τό εἶδος τῆς «ψυχοθεραπείας» συνδεδεμένο μέ παραθρησκεῖες ἤ μέ πιστεύω πού εἶναι ξένα πρός τόν Χριστιανισμό!
Καί παρατηροῦμε τώρα στή Δύση, μιά ἀνάπτυξη ψυχοθεραπειῶν πού εἶναι πολύ συνδεδεμένες μέ κινήματα παραθρησκευτικά καί συχνά πρόκειται γιά ἕνα μέσο πού χρησιμοποιοῦν ὁρισμένοι παραθρησκευτικοί, γιά νά προσελκύσουν κάποιους ἀνθρώπους κοντά τους!
Λοιπόν, τά προβλήματα πού τίθενται, κατά τή γνώμη μου, εἶναι ὅτι δέν ὑπάρχει ψυχοθεραπεία πού εἶναι πραγματικά αὐτόνομη ἀπό ἀνθρωπολογικές παρεμβάσεις. Θέλω νά πῶ πώς πίσω ἀπό κάθε μορφή ψυχοθεραπείας ὑπάρχει μιά ὑπονοούμενη ἀνθρωπολογία, δηλαδή ὁρισμένη ἀντίληψη γιά τόν ἄνθρωπο· καί συχνά αὐτές οἱ «ψυχοθεραπεῖες» εἶναι δομημένες ἔξω ἀπό τόν Χριστιανισμό καί εἶναι ἀκριβῶς διαφορετικές στήν ἀνθρωπολογία τους ἀπό τή χριστιανική ἀνθρωπολογία· καί χρησιμοποιώντας αὐτές τίς ψυχοθεραπεῖες κινδυνεύουμε, ἄν θέλετε, νά προσανατολίσουμε τήν ψυχική ζωή τοῦ ἀνθρώπου μέσα σέ πρότυπα πού δέν ταιριάζουν μέ τή χριστιανική πίστη.
π.Κ.Σ.: Ἡ κοσμική «ψυχοθεραπεία» μπορεῖ νά συνεισφέρει κάτι στή θεραπευτική τῆς Ἐκκλησίας;
Mr. Jean Claude Larchet: Λοιπόν. Ἄν θέλετε, μέσα στά βιβλία μου, τό ἔχω ἀναπτύξει κι αὐτό· θά σᾶς φανεῖ ἴσως παράδοξο, ἀλλά ἔχω ἀναπτύξει τήν ἀντίθετη ἰδέα, δηλαδή, ἔχω ἀναπτύξει τήν ἰδέα πώς, ἀντίθετα, εἶναι ἡ Ἐκκλησία πού μπορεῖ νά προσφέρει κάτι στήν κοσμική «ψυχοθεραπεία». Τελικά, ἡ κοσμική «ψυχοθεραπεία» φαίνεται συχνά πάρα πολύ φτωχή στόν τρόπο πού ἀντιλαμβάνεται τόν ἄνθρωπο· δηλαδή, συλλαμβάνει τόν ἄνθρωπο μέσα σέ ἕνα καθαρά ψυχικό πλαίσιο καί καθαρά κοινωνικό καί καθόλου μέσα σέ ἕνα πνευματικό πλαίσιο.
Ἀναμφίβολα, ἄν θέλετε, στή χριστιανική ἀνθρωπολογία, δέν ὑπάρχει πραγματικά αὐτονομία τῆς ψυχικῆς ζωῆς· δηλαδή, ἡ ψυχική ζωή εἶναι συνδεδεμένη ἀπό τή μιά πλευρά μέ τή ζωή τοῦ σώματος· ἐξαρτᾶται συχνά ἀπό τήν κατάσταση τοῦ σώματος. Οἱ Πατέρες τό ἔχουν πεῖ συχνά· καμιά φορά ὑπάρχουν κάποιες ψυχικές ἀσθένειες, ἤ κάποιες ψυχικές διαταραχές πού εἶναι συνδεδεμένες μέ σωματικές διαταραχές καί πού πρέπει νά ἐπιμελούμεθα μέ μέσα ὀργανικά, μέ φάρμακα.
Ἀλλά ἀπό τήν ἄλλη πλευρά, ὑπάρχουν πολλές περιπτώσεις πού οἱ ψυχικές διαταραχές εἶναι συνδεδεμένες μέ πνευματικές ἀσθένειες! Πρέπει, λοιπόν, νά ξεχωρίσουμε καλά, ἄν θέλετε, αὐτό πού ἀνήκει στήν ψυχική ἤ στήν πνευματική τάξη· καί νά μήν μπερδεύουμε τά δύο· καί δικαιολογημένα ἔχουμε μέσα στήν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία μιά παράδοση θεραπείας τῶν πνευματικῶν ἀσθενειῶν.
Οἱ Πατέρες ἔχουν ἀναπτύξει πολύ αὐτήν τήν ἄποψη, μελετώντας τά πάθη, τόν τρόπο μέ τόν ὁποῖο κινοῦνται ἀρνητικά μέσα στή ζωή τοῦ ἀνθρώπου καί ἔχουν δείξει ὅτι σχεδόν ὅλα τά πάθη δημιουργοῦν μέσα στήν ψυχή τοῦ ἀνθρώπου σημαντικές διαταραχές. Παραδείγματος χάριν, μέσα στή ζωή τῶν Ἁγίων μποροῦμε νά δοῦμε ὅτι ὁ θυμός εἶναι αἰτία πολλῶν ψυχικῶν ἀσθενειῶν· ἤ τό πάθος τῆς λύπης, δημιουργεῖ στήν ψυχή ἀνησυχία, ἄγχος· ἡ ἀκηδία εἶναι πηγή κατάθλιψης καί ἀδυναμίας· καί τό πάθος τοῦ φόβου δημιουργεῖ νευρώσεις τοῦ φόβου.
Λοιπόν, σκέπτομαι πώς ὑπάρχουν, ἄν θέλετε, μέσα στήν παραδοσιακή πατρογονική κληρονομιά τῆς Ὀρθόδοξης Ἐκκλησίας καί ἰδιαίτερα μέσα στίς πολύ πλούσιες διδαχές τῶν Πατέρων, ὑπάρχουν πολλά πράγματα, πού μποροῦμε νά χρησιμοποιήσουμε γιά νά καταλάβουμε τίς διαταραχές τῆς ἀνθρώπινης ψυχῆς, νά τίς φροντίσουμε καί νά τίς θεραπεύσουμε, ἀντίθετα μέ τίς ἀναλύσεις πού προτείνουν οἱ μοντέρνες ψυχοθεραπεῖες.
Ὅταν διαβάζουμε τήν Κλίμακα τοῦ Ἁγίου Ἰωάννη, ὅταν διαβάζουμε τά βιβλία τοῦ Εὐάγριου τοῦ Ποντικοῦ, ὑπάρχει μιά ἀνάλυση πάρα πολύ κομψή, λεπτή, πάρα πολύ βαθιά τῆς λειτουργίας τῆς ἀνθρώπινης ψυχῆς. Καί μποροῦμε νά κερδίζουμε ὑπερβολικά, ἀλλά δυστυχῶς, αὐτή ἡ πατρογονική κληρονομιά ἔχει συχνά ξεχαστεῖ κατά ἕνα μεγάλο μέρος.
π.Κ.Σ.: Τί προσφέρει ἡ Ὀρθόδοξη Παράδοση στή θεραπεία τῶν ψυχικῶν ἀσθενειῶν;
Mr. Jean Claude Larchet: Ἀκριβῶς νομίζω πώς ὑπάρχει ἐδῶ μιά διδασκαλία καταπληκτικά πλούσια, πού ὅμως εἶναι λίγο ξεχασμένη. Νομίζω πώς ἀκριβῶς μποροῦμε νά φθάσουμε, μέσω τῆς μελέτης τῶν ἀσκητικῶν κειμένων, νά καταλάβουμε τή λειτουργία τῆς ψυχικῆς ζωῆς, συγχρόνως ὅσον ἀφορᾶ στήν ὑγεία καί τίς ἀσθένειες, μέ ἕναν τρόπο πού εἶναι τελείως σύμφωνος μέ τή χριστιανική ἀνθρωπολογία.
π.Κ.Σ.: Μπορεῖ ἡ κοσμική ἀνθρωπολογία νά θεραπεύσει τήν ψυχή;
Mr. Jean Claude Larchet: Ἀκοῦστε! Πρέπει νά διακρίνουμε δύο πράγματα· μέσα στήν ψυχή πρέπει νά διακρίνουμε τό ψυχικό καί τό πνευματικό. Ἄν ἡ ερώτηση εἶναι ἄν μπορεῖ νά θεραπεύσει τίς πνευματικές ἀσθένειες, εἶναι προφανές πώς ὄχι, δέν μπορεῖ. Θά ἔλεγα ὅμως πώς κάποιες φορές, οἱ κοσμικές «ψυχοθεραπεῖες» μποροῦν νά δώσουν κάποια ἀνακούφιση στίς ψυχικές ἀσθένειες. Ἀλλά δέν ὑπάρχει καμιά «ψυχοθεραπεία» πού μπορεῖ πραγματικά νά θεραπεύσει τήν ψυχή. Ἡ ἀπόδειξη εἶναι, ἄν θέλετε, πώς αὐτές οἱ ψυχοθεραπεῖες εἶναι πολλαπλές, διάφορες.
Ἄν ὑπῆρχε πραγματικά ἔστω καί μία μέσα σ᾽ αὐτές πού θά μποροῦσε νά θεραπεύσει, ἔ, τότε θά εἶχε ἐπιτύχει νά ἐπιβληθεῖ, θά μποροῦσε νά εἶχε κυριαρχήσει πάνω στίς ἄλλες. Τό γεγονός ὅτι συνέχεια ψάχνουμε καινούργιους τρόπους ψυχοθεραπείας, δείχνει ὅτι δέν ἔχουμε βρεῖ ἕναν τρόπο θεραπείας πού νά εἶναι ἱκανοποιητικός. Ἀλλά τουλάχιστον κάποιες ψυχοθεραπεῖες ἐπιτρέπουν τήν ἀνακούφιση κάποιων ψυχικῶν πόνων, πού εἶναι ἀποτέλεσμα ψυχικῶν διαταραχῶν. Ἀλλά θά ἔλεγα πώς μποροῦμε, ἐπίσης, στήν τρέχουσα πρακτική νά ἐπιφέρουμε κάποια ἀνακούφιση χάριν τῆς ἀκρόασης.
Νομίζω πώς οἱ ἱερεῖς, μέσω τῆς πρακτικῆς τοῦ ἀκούσματος τῆς ἐξομολόγησης, ἄν δίνουν χρόνο νά ἀκοῦνε τούς ἐνορίτες πού ἐξομολογοῦνται, ἄν τούς ἀκοῦνε μέ ἀγάπη καί ἐπίσης μέ αἴσθημα εὐσπλαγχνίας, συμπαθείας καί προσευχόμενοι, μποροῦν νά φτάσουν νά ἔχουν ἀποτελέσματα, ὄχι μόνο ἐξίσου καλά, ἀλλά καί καλύτερα ἀπό τά ἀποτελέσματα τῆς «ψυχοθεραπείας». Θά ἔλεγα πώς ὁ Χριστιανισμός, ἡ Ἐκκλησία προσφέρει κάτι πολύ παραπάνω, γιατί ὅταν ἕνας ἀσθενής πηγαίνει στόν «ψυχοθεραπευτή», ὁ «ψυχοθεραπευτής» τόν ἀκούει καί ὁ ἀσθενής συχνά τοῦ ἐμπιστεύεται μυστικά τῆς ἐσωτερικῆς του ζωῆς, δυσκολίες κ.λπ.
Ἔτσι ὁ ἄνθρωπος ἀνακουφίζεται, ἀλλά ἡ Ἐκκλησία προσφέρει ἐπιπλέον ἀπό τό νά ἀκούσει τόν ἄλλον, τή φιλανθρωπία, τή συγχώρεση τοῦ Θεοῦ καί ἑπομένως τή διάλυση ὁρισμένων ριζῶν, τήν καταστολή ὁρισμένων αἰτιῶν τοῦ ψυχικοῦ πόνου, στόν βαθμό ἀκριβῶς πού ὁρισμένες ψυχικές διαταραχές εἶναι συνδεδεμένες μέ τίς ἁμαρτίες καί τά πάθη.
π.Κ.Σ.: Οἱ μέθοδοι τῆς κοσμικῆς «ψυχοθεραπείας» συμφωνοῦν μέ τή θεραπευτική τῆς Ἐκκλησίας;
Mr. Jean Claude Larchet: Θά ἤθελα νά ὑπογραμμίσω ὅτι ὑπάρχει μιά ἀρκετά μεγάλη διαφορά στόν τρόπο πού ἡ κοσμική «ψυχοθεραπεία» ἐνεργεῖ καί στόν τρόπο μέ τόν ὁποῖο μποροῦμε νά βροῦμε τή θεραπεία μέσα στήν Ἐκκλησία. Θά ἤθελα νά συμπληρώσω κάτι σχετικά μέ τή διαφορά πού ὑπάρχει ἀνάμεσα στήν ψυχανάλυση καί σέ ὅ,τι διαδραματίζεται μέσα στήν Ἐκκλησία, μέ τό ὁποῖο τήν ἔχουμε μερικές φορές συγκρίνει καί πού εἶναι ἡ ἐξαγόρευση.
Ἡ ἀρχή τῆς ψυχανάλυσης βασίζεται στό νά μιλάει κανείς γιά τό παρελθόν· νά τό διηγεῖται μέ τήν παραμικρή λεπτομέρεια· καί νά ξαναβρίσκει τίς καταστάσεις πού θά μποροῦσαν νά εἶναι πηγή τῶν ψυχικῶν διαταραχῶν. Ὁ σκοπός εἶναι τελικά νά γίνει ἡ συνειδητοποίηση, νά ἐκφραστοῦν πράγματα πού εἶχαν ξεχαστεῖ καί πού θά μποροῦσαν νά εἶναι συνδεδεμένα μέ τήν ἀρχή τῶν ἀσθενειῶν. Ἀλλά ὁ ἀσθενής ἤ αὐτός πού κάνει ψυχανάλυση πρέπει τελικά νά καταλάβει αὐτήν τήν κατάσταση, χωρίς νά τοῦ προσφέρονται τά μέσα νά βρεῖ ἕνα νόημα ἤ καλύτερα νά ξεπεράσει αὐτή τήν κατάσταση μ᾽ ἄλλον τρόπο, ἐκτός ἀπό τό νά τήν ἀποδεχτεῖ.
Μέσα στήν Ἐκκλησία ὑπάρχει μιά πάρα πολύ μεγάλη διαφορά, γιατί ἡ ἐξαγόρευση δέν εἶναι μόνο ἐπιστροφή στό παρελθόν, ἀλλά ἐπίσης εἶναι τό νά πεῖ κανείς στόν πνευματικό του πατέρα τήν πραγματική κατάσταση τῆς ψυχῆς του, ὥστε ὁ πνευματικός πατέρας νά μπορέσει νά δώσει μία ἀκριβή βοήθεια, ἑπομένως ὁ ἐξαγορευόμενος νά μπορέσει, ἐπίσης, νά βρεῖ τόν τρόπο νά ἀγωνιστεῖ ἐναντίον τῆς κατάστασης τῆς ψυχῆς καί τελικά νά ἀπαλλαγεῖ.
Ἀλλά ἡ ἐξαγόρευση δέν εἶναι μιά πρακτική ἁπλά ψυχολογική, εἶναι μιά πρακτική πού πρέπει νά εἶναι συνδεδεμένη μέ ὅλη τήν ἀσκητική ζωή καί πρέπει νά εἶναι συνδεδεμένη εἰδικά μέ τήν προσευχή καί τή μυστηριακή ζωή, ἀπό τίς ὁποῖες δεχόμαστε τή Χάρη τοῦ Θεοῦ, πού μπορεῖ νά μᾶς βοηθήσει· δηλαδή, σέ μιά «ψυχοθεραπεία», ὁ ἄνθρωπος βρίσκεται ἀντιμέτωπος μέ μέσα καθαρά ἀνθρώπινα καί συχνά δέν ἔχει τή δύναμη νά ἀντιμετωπίσει τήν κατάσταση τῆς ἐσωτερικῆς του ζωῆς, πού βλέπει μέσῳ τῆς «ψυχαναλύσεως». Μέσα στό πλαίσιο, ὅμως, τῆς Ἐκκλησίας, δέχεται τή βοήθεια τῆς διάκρισης τοῦ πνευματικοῦ του πατέρα ἀπ᾽ τή μιά μεριά καί τή βοήθεια τῆς Χάρης ἀπό τήν ἄλλη πλευρά.
Θά ἤθελα νά ὑπογραμμίσω, ἐπίσης, ὅτι ἡ ψυχανάλυση παρουσιάζει ὁρισμένους κινδύνους, γιατί ὁρισμένα ἄτομα βρίσκονται ἀκριβῶς μπροστά σέ δύσκολες καταστάσεις, πού ἔζησαν στό παρελθόν, τίς ὁποῖες θυμοῦνται καί συνειδητοποιοῦν, ἀλλά δέν ἔχουν τήν ἱκανότητα νά προσλάβουν [νά ἀντέξουν]. Ἐνῶ ὁ ψυχαναλυτής δέν τούς προσφέρει κανένα μέσο ἤ τρόπο, γιά νά ξεπεράσουν καταστάσεις καί μάλιστα κάποιες φορές οἱ ψυχαναλύσεις καταλήγουν μέ τραγικό τρόπο· ὑπάρχουν συχνά αὐτοκτονίες, ἤ ὑπάρχει συχνά ἐξέλιξη, ἐπιδείνωση τῆς ἀσθένειας, ἀντί γιά θεραπεία· ἀκριβῶς διότι δέν ὑπάρχει αὐτή ἡ ἰδέα ἤ αὐτή ἡ πραγματικότητα, ὅτι ὁ ἄνθρωπος μπορεῖ νά ὠφεληθεῖ ἀπό μία ἐξωτερική δυνατή βοήθεια, ὅπως συμβαίνει μέσα στήν Ἐκκλησία.
Ἀπό τήν ἄλλη μεριά, θά ἤθελα ἐπίσης, ἄν μοῦ ἐπιτρέπετε, νά πῶ κάτι ἀκόμη. Ὑπάρχει κίνδυνος πραγματικά στό νά θυμόμαστε μέ λεπτομέρειες περασμένα μας πάθη. Οἱ Πατέρες μᾶς συμβουλεύουν νά τά ἐξομολογούμεθα, νά λέμε, ὄχι μόνο νά γνωρίζουμε, μπροστά στόν Θεό τίς ἁμαρτίες πού ἔχουμε κάνει, ἀλλά νά μποροῦμε ἐπίσης φυσικά νά ἐξομολογούμεθα ὅλες τίς δυσκολίες μας. Ἀλλά οἱ Πατέρες μᾶς συμβουλεύουν ἐνάντια, μᾶς ἀποτρέπουν νά ξαναζοῦμε μέ λεπτομέρεια αὐτό πού στό παρελθόν δέν εἶχε καλό τέλος, αὐτό πού ἦταν συνδεδεμένο μέ τίς ἁμαρτίες μας.
Καί ἀκριβῶς ἡ ἐξομολόγηση δέν εἶναι μιά ἐνθύμηση μέ τήν ὁποία ὁ ἀσθενής κατόπιν παραμένει, ἀλλά κάτι πού ἐξομολογούμεθα μπροστά στόν Θεό, γιά νά πάρουμε τή συγχώρησή Του. Καί ἡ συγχώρηση σημαίνει ἀκριβῶς τήν καταστροφή ὅλων τῶν παθολογικῶν ἀποτελεσμάτων, ἀκόμη καί τῆς πηγῆς τῆς ἀρρώστιας ἤ τῶν διαταραχῶν πού συνδέονται, ὅταν συνδέονται μέ τήν ἁμαρτία· δηλαδή, ἡ θεϊκή συγχώρηση προσφέρει πραγματικά μιά θεραπεία, πού ἡ κοσμική «ψυχοθεραπεία» οὐσιαστικά δέν προσφέρει.
π. Κ.Σ.: Κύριε καθηγητά σᾶς εὐχαριστοῦμε πολύ γιά τή συμβολή σας καί γιά ὅσα μᾶς καταθέσατε. Εὐχαριστοῦμε πάρα πολύ. Καληνύχτα σας.
Σύντομο βιογραφικό
Ὁ κύριος Jean Claude Larchet (Ζαν Κλοντ Λαρσέ) γεννήθηκε τό 1949 στή βορειοανατολική Γαλλία. Διδάκτωρ Φιλοσοφίας καί διδάκτωρ Θεολογίας τοῦ Πανεπιστημίου τοῦ Στρασβούργου, εἶναι συγγραφέας δεκαπέντε βιβλίων καί πολυάριθμων ἄρθρων πού ἀφοροῦν στή θεολογία καί τήν πνευματικότητα τῶν Πατέρων τῆς Ἐκκλησίας, τά ὁποῖα μεταφράστηκαν σέ δώδεκα γλῶσσες. Θεωρεῖται ὡς ἕνας ἀπό τούς κορυφαίους Ὀρθόδοξους πατρολόγους καί ἕνας σημαντικός ἐκφραστής τῆς Ὀρθοδοξίας στήν Εὐρώπη.
Ζεῖ καί ἐργάζεται ὡς καθηγητής στή Γαλλία. Διευθύνει, σέ δύο γαλλικούς ἐκδοτικούς οἴκους, μία συλλογή βιβλίων ἀφιερωμένων σέ σύγχρονους πνευματικούς τῆς Ὀρθόδοξης Ἐκκλησίας, ἀνάμεσα στούς ὁποίους συγκαταλέγονται ὁ γέροντας Ἰωσήφ ὁ Ἡσυχαστής, ὁ γέροντας Παΐσιος, ὁ γέροντας Ἐφραίμ Κατουνακιώτης, ὁ γέροντας Χαράλαμπος, ὁ γέροντας Πορφύριος, ὁ στάρετς Σέργιος (τό ὁποῖο ἔχει μεταφραστεῖ καί στά Ἑλληνικά) κ.ἄ.
Εἶναι ἐπίσης ὁ συγγραφέας τοῦ βιβλίου: «Ἡ θεραπευτική τῶν πνευματικῶν νοσημάτων - Εἰσαγωγή στήν ἀσκητική παράδοση τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας» («Thérapeutique des maladies spirituelles: Une introduction à la tradition ascétique de l'Église orthodoxe»), Paris 2000.
