Ὄχι κάποιος ἀποτειχισμένος, ἀλλὰ ἕνας καθηγητὴς ποὺ διδάσκει
Ἐκκλησιαστικὸ Δίκαιο δικαιώνει τοὺς λαϊκοὺς ποὺ ἀποτειχίζονται,
κάτι ποὺ κάποιοι ("ἀντιοικουμενιστές" μάλιστα) ἀμφισβητοῦσαν!
Ἐκκλησιαστικὸ Δίκαιο δικαιώνει τοὺς λαϊκοὺς ποὺ ἀποτειχίζονται,
κάτι ποὺ κάποιοι ("ἀντιοικουμενιστές" μάλιστα) ἀμφισβητοῦσαν!
Το δικαίωμα αρνήσεως υπακοής προς τον Επίσκοπο κατά τους Ιερούς Κανόνες
Α. Κ. Βαβούσκος
ΝΟΜΟΚΑΝΟΝΙΚΑ,
έτος Γ', τεύχος 2, Οκτώβριος 2004, σελ. 23-52
...Κατά τον ΙΕ΄ κανόνα της αυτής Συνόδου: «Τα
ορισθέντα επί πρεσβυτέρων, και επισκόπων, και μητροπολιτών, πολλώ
μάλλον και επί πατριαρχών αρμόζει. Ώστε, ει τις πρεσβύτερος, ή
επίσκοπος, ή μητροπολίτης τολμήσειεν αποστήναι της προς τον οικείον
πατριάρχην κοινωνίας, και μη αναφέροι το όνομα αυτού, κατά το ωρισμένον
και τεταγμένον, εν τη θεία μυσταγωγία, αλλά προ εμφανείας συνοδικής και
τελείας αυτού κατακρίσεως, σχίσμα ποιήσοι, τούτον ώρισεν η αγία σύνοδος,
πάσης ιε- ρατείας παντελώς αλλότριον είναι, ει μόνο ελεγχθείη τούτο
παρανομήσας. Και ταύτα μεν ώρισται και εσφράγισται περί των προφάσει
τινών εγκλημάτων των οικείων υφισταμένων προέδρων, και σχίσμα ποιούντων,
και την ένωσιν της εκκλησίας διασπώντων. Οι γαρ δι' αίρεσιν τίνα, παρά
των αγίων συνόδων, ή Πατέρων κατεγνωσμένην, της προς τον πρόεδρον
κοινωνίας εαυτούς διαστέλλοντες, εκείνου την αίρεσιν δηλονότι δημοσία
κηρύποντος, και γυμνή τη κεφαλή επ' εκκλησίας διδάσκοντος, οι τοιούτοι
ου μόνον τη κανονική επιτιμήσει ουχ υποκείσονται, προ συνοδικής
διαγνώσεως εαυτούς της προς τον καλούμενον επίσκοπον κοινωνίας
αποτειχίζοντες, αλλά και της πρεπούσης τιμής τοις ορθοδόξοις
αξιωθήσονται. Ου γαρ επισκόπων, αλλά ψευδεπισκόπων και ψευδοδιδασκάλων
κατέγνωσαν, και ου σχίσματι την ένωσιν της εκκλησίας κατέτεμον,αλλά
σχισμάτων και μερισμών την εκκλησίαν εσπούδασαν ρύσασθαι ».
3. Το δικαίωμα αρνήσεως υπακοής
Και οι τρεις αυτοί ιεροί κανόνες, όπως θα
καταδειχθεί αμέσως παρακάτω, ρυθμίζουν ενιαίως το υπό εξέτασιν ζήτημα,
προσδιορίζοντας τα πρόσωπα - δικαιούχους του δικαιώματος αρνήσεως
υπακοής, το περιεχόμενο της αρνήσεως υπακοής, τους αποδέκτες των
συνεπειών αυτής, τις προϋποθέσεις ασκήσεως αυτού του δικαιώματος και τις
συνέπειες τόσο της «κανονικής» (δικαιολογημένης) όσο και της
«αντικανονικής» (μη δικαιολογημένης) ασκήσεώς του.
3.1. Οι δικαιούχοι ασκήσεως του δικαιώματος
Κατά πρώτο λόγο, και οι
τρεις διατάξεις ορίζουν τα πρόσωπα, τα οποία υπάγονται στις ρυθμίσεις
τους. Δηλαδή εκείνα τα μέλη του πληρώματος της Εκκλησίας που δικαιούνται
κατ' αρχήν να ασκήσουν το συγκεκριμένο δικαίωμα αρνήσεως υπακοής προς
τον Επίσκοπο, στου οποίου τη δικαιοδοσία υπάγονται κατά τους ιερούς
κανόνες. Τα πρόσωπα αυτά, αναλόγως του προσώπου - αποδέκτη της αρνήσεως
υπακοής, είναι τα εξής:
α) εφ' όσον ο αποδέκτης αυτής είναι Επίσκοπος, τότε ως δικαιούχοι αναγνωρίζονται κατ' αρχήν οι διάκονοι και οι πρεσβύτεροι,
όχι όμως οι κατώτεροι κληρικοί, οι μοναχοί και οι λαϊκοί. Θεωρώ, όμως,
ότι ερμηνευτικώς θα πρέπει και τα πρόσωπα αυτό να συμπεριληφθούν, αφού,
παρά τη μη ρητή αναφορά τους στο ίδιο εδάφιο με τους πρεσβυτέρους και
του διακόνους, αναγνωρίζονται ούτως ή άλλως ως δικαιούχοι, μέσω του δ΄
εδαφίου της ίδιας κανονικής διατάξεως, όπου προβλέπεται η επιβολή σ'
αυτούς της ποινής του αφορισμού, εφ' όσον συνταχθούν με κληρικό, που
αμφισβητεί τη δικαιοδοσία του επισκόπου κατά παράβασιν των ιερών κανόνων.
Τη διαφοροποίηση αυτή τη σημειώνει και ο Θ. Βαλσαμών στο ερμηνευτικό
του σχόλιο υπό το σχετικό κανόνα, αλλά τη δικαιολογεί προβάλλοντας την
άποψη ότι η ρητή αναφορά μόνο στους πρεσβυτέρους και διακόνους και όχι
στους υπολοίπους (κατωτέρους) κληρικούς, στους μοναχούς και στους
λαϊκούς οφείλεται στο γεγονός ότι αυτοί λόγω θέσεως, ως τελούντες τα του
θυσιαστηρίου και συνεπώς και την αναφορά - μνημόνευση του ονόματος του
επισκόπου, είναι συνήθως οι πρωταίτιοι του σχίσματος.
Πέραν των ανωτέρω προσώπων, στη σχετική
κανονική διάταξη θεωρώ ότι θα πρέπει να συμπεριληφθούν επίσης - αν και
δεν αναφέρονται - τόσο οι ιερομόναχοι όσο και οι δόκιμοι μοναχοί. Οι μεν
πρώτοι αμέσως, διότι λόγω της μιας εκ των δύο ιδιοτήτων τους - αυτής
του κληρικού - καλύπτονται από τον όρο « πρεσβύτερος » και
συνεπώς υπάγονται αυτοδικαίως στην ως άνω διάταξη, οι δε δεύτεροι
εμμέσως, ως ανήκοντες στην τάξη των λαϊκών, στην οποία όπως είδαμε
αναγνωρίζεται κατ' ερμηνεία το σχετικό δικαίωμα.
β) εφ' όσον ο αποδέκτης της αρνήσεως
υπακοής είναι Μητροπολίτης, τότε ως δικαιούχοι αυτής αναγνωρίζονται από
το σχετικό ιερό κανόνα μόνο οι Επίσκοποι.
Παρ' όλα αυτά, και στην περίπτωση αυτή θεωρώ ότι μπορούμε να
συμπεριλάβουμε και τους κληρικούς (πρεσβυτέρους, διακόνους, και
κατωτέρους κληρικούς), αλλά και τους μοναχούς και τους λαϊκούς,
ανεξαρτήτως αν αυτοί υπάγονται στις σχετικές ρυθμίσεις αμέσως (όπως
είναι οι πρεσβύτεροι ή οι διάκονοι) ή ερμηνευτικώς (όπως είναι οι
κατώτεροι κληρικοί, οι μοναχοί και οι λαϊκοί, καθώς και οι ιερομόναχοι
και οι δόκιμοι μοναχοί). Πρώτον, διότι ο εν λόγω κανόνας διέπεται από το
ίδιο πνεύμα, που διέπει και τον προαναφερθέντα ΙΓ΄ και συνεπώς δεν
νοείται διαφοροποίηση ως προς τα υπαγόμενα σ' αυτούς πρόσωπα.
Δεύτερον, διότι και ο επόμενος κανόνας ΙΕ΄, τον οποίο θα δούμε αμέσως
παρακάτω, προσδιορίζοντας τα πρόσωπα, που είναι δυνατόν να αμφισβητήσουν
την κανονική δικαιοδοσία ενός Πατριάρχη, αναφέρεται σ' αυτά, που
κατονομάζονται ως «προσβολείς» της κανονικής δικαιοδοσίας του επισκόπου
στους αμέσως παραπάνω κανόνες. Υπάρχει συνεπώς μια κλιμάκωση, που
συνίσταται τόσο στην προσθήκη σε κάθε επόμενο κανόνα των (εδώ) «προσβολέων»
που αναφέρονται στους προηγουμένους όσο και στη μετατροπή του αποδέκτη
της «προσβολής» του προηγουμένου κανόνα σε «προσβολέα» του επομένου.
Έτσι, ο Επίσκοπος, που στον ΙΓ΄ κανόνα εμφανίζεται ως ο αποδέκτης της
«προσβολής», μετατρέπεται σε «προσβολέα» στον ΙΔ΄ κανόνα και ο αποδέκτης
της «προσβολής» Μητροπολίτης του ΙΔ΄ κανόνα μετατρέπεται στον ΙΕ΄
κανόνα -ομού με τους «προσβολείς» των προηγουμένων κανόνων ΙΓ΄ και ΙΔ΄- σε «προσβολέα» με αποδέκτη της προσβολής τον Πατριάρχη.
γ) εφ' όσον ο αποδέκτης της αρνήσεως
υπακοής είναι Πατριάρχης, τότε ως δικαιούχοι αυτής αναγνωρίζονται οι
πρεσβύτεροι, οι Επίσκοποι και οι Μητροπολίτες, ισχυόντων κατά τα λοιπά όσων έχουν λεχθεί παραπάνω.
3.2. Το περιεχόμενο της αρνήσεως υπακοής
Κατά δεύτερο λόγο, οι ως άνω ιεροί κανόνες
ρυθμίζουν το περιεχόμενο της αρνήσεως υπακοής, δηλαδή με ποιους τρόπους
αυτή εκφράζεται. Παρατηρητέο, ότι οι τρόποι με τους οποίους γίνεται
αντιληπτή, εξωτερικεύεται, η άρνηση υπακοής και που τυποποιούνται και
στους τρεις κανόνες είναι ίδιοι, ανεξαρτήτως ιης τάξεως του πληρώματος
της Εκκλησίας, στην οποία ανήκει ο «προσβολέας» αλλά και της διοικητικής
θέσεως του αποδέκτη της «προσβολής».
Η αμφισβήτηση αυτή εκφράζεται τόσο με την
αποκοπή του αρνουμένου υπακοή από την κοινωνία με τον οικείο επίσκοπό
του, ανεξαρτήτως αν αυτός -επίσκοπος ων πάντοτε κατά βαθμό- ασκεί
δικαιοδοσία επί Επισκοπής, επί Μητροπόλεως ή επί Αυτοκέφαλης Εκκλησίας όσο και με την άρνησή του να μνημονεύει το όνομα αυτού.
"apostoliki-diakonia.gr"
