Η «νέα Εκκλησία» της Ουκρανίας, η μη κανονική Εκκλησία που δημιουργήθηκε από δύο σχισματικές Εκκλησίες, διαμελίζεται εκ των έσω. Η μάχη για την εξουσία γίνεται μεταξύ των κληρικών που προήλθαν από την Ουκρανική Ορθόδοξη Εκκλησία του Πατριαρχείου Μόσχας και των σχισματικών κληρικών. Και αυτό με φόντο την επιστροφή των ιερέων στην κανονική Εκκλησία.
Η περιοχή της Βίνιτσα έπρεπε να γίνει το κέντρο της «νέας Εκκλησίας» της Ουκρανίας. Τον Δεκέμβριο του 2018, ξεκίνησε από εκεί η μετάβαση των κληρικών από την Ουκρανική Ορθόδοξη Εκκλησία του Πατριαρχείου Μόσχας στη «νέα Εκκλησία» της Ουκρανίας, που δημιουργήθηκε από τον Πέτρο Ποροσένκο. Ο πρώην Πρόεδρος έχει καταφέρει να πάρει τον Τόμο της Αυτοκεφαλίας για τη «νέα Εκκλησία» της Ουκρανίας από τον Οικουμενικό Πατριάρχη Βαρθολομαίο της Κωνσταντινουπόλεως.
Η πρώτη ενορία που προστέθηκε στη «νέα Εκκλησία» ήταν του Καθεδρικού Ναού της Μεταμόρφωσης της Βίνιτσα. Στις 17 Δεκεμβρίου του 2018, δύο ημέρες μετά την πραγματοποίηση στο Κίεβο του «Συμβουλίου Ενοποίησης», πραγματοποιήθηκε η συνένωση δύο μη κανονικών Ορθόδοξων Εκκλησιών της Ουκρανίας: η «Αυτοκέφαλη Ορθόδοξη Εκκλησία της Ουκρανίας», που δημιουργήθηκε στην Ουκρανία με το κύμα εθνικισμού το 1920, και η «Ορθόδοξη Εκκλησία του Πατριαρχείου Κιέβου», που δημιουργήθηκε τη δεκαετία του 1990 από τον αφορισμένο από τη Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία μητροπολίτη Φιλάρετο Ντενισένκο.
«Αρχικά, τις λειτουργίες στον Ναό τις παρακολουθούσαν πολλοί άνθρωποι, στη συνέχεια όμως λιγόστεψαν. Φέτος το Πάσχα, προσευχηθήκαμε στις πύλες του ναού, και ήμασταν περισσότεροι από τους σχισματικούς ενορίτες» δηλώνει ο Αλεξάντερ Ομελτσούκ, κάτοικος της Βίνιτσα.
Δηλαδή, η Βίνιτσα δεν έγινε ποτέ η «ναυαρχίδα» της «νέας Εκκλησίας», αν και οι ηγέτες του σχίσματος είχαν μεγάλες ελπίδες για αυτό. Από τις 943 κοινότητες, μόνο 90εντάχθηκαν στη «νέα Εκκλησία». Επιπλέον, σύμφωνα με την κανονική Εκκλησία, οι περισσότεροι ναοί κατασχέθηκαν από τους σχισματικούς.
Οι κληρικοί που ακολούθησαν το σχίσμα επιστρέφουν στην κανονική Εκκλησία
Από τους περίπου 250 κληρικούς της περιοχής στα τέλη του 2018 με αρχές του 2019, μόνο 20 ακολούθησαν τον μητροπολίτη Συμεών (Σοστάτσκι) και προχώρησαν στο σχίσμα. Κάποτε ο Συμεών ήταν ένας από τους πιο σημαντικούς ιεράρχες της Ουκρανικής Ορθόδοξης Εκκλησίας του Πατριαρχείου Μόσχας. Ενάμιση χρόνο αργότερα όμως, οι κληρικοί άρχισαν να επιστρέφουν στην κανονική Εκκλησία.
Ένας από αυτούς είναι ο πρωθιερέας Ρομάν Ασαφόφ από την πόλη του Καζατίν. Την άνοιξη του 2019 προχώρησε στη «νέα Εκκλησία», ενώ οι ενορίτες του δεν τον ακολούθησαν. Έτσι ο ιερέας «έχασε» τον ναό του Σεραφείμ του Σάροφ.
Έναν χρόνο αργότερα, επέστρεψε. Σε μια συνέντευξή του στα ουκρανικά μέσα ενημέρωσης, δήλωσε ότι «το έκανε λόγω των ενοριτών του», διότι είχε απομείνει χωρίς ποίμνιο για πολλούς μήνες. Ο κληρικός μετάνιωσε για την αμαρτία που επέφερε το σχίσμα και τον αποδέχτηκαν πίσω στην Ουκρανική Ορθόδοξη Εκκλησία του Πατριαρχείου Μόσχας. Ο Ασαφόφ ανέκτησε τον βαθμό ιεροσύνης του και η ενορία του Σεραφείμ έγινε ξανά το ποίμνιό του. Δύο ακόμη ιερείς της επισκοπής της Βίνιτσα έπραξαν ομοίως. Οι υπόλοιποι 17 παραμένουν στη «νέα Εκκλησία». Ωστόσο, η Εκκλησία τούς ενθαρρύνει συνεχώς να αλλάξουν γνώμη και να επιστρέψουν.
Η Ουκρανική Ορθόδοξη Εκκλησία του Πατριαρχείου Μόσχας ελπίζει ότι τελικά και οι υπόλοιποι κληρικοί θα επιστρέψουν. Συνολικά, πάνω από 60 κληρικοί έχουν προχωρήσει στο σχίσμα τον τελευταίο ενάμιση χρόνο. Μεταξύ αυτών είναι δύο από τους 89 επισκόπους. Ύστερα από τον Συμεών Σοστάτσκι, αποχώρησε για τη «νέα Εκκλησία» και ο μητροπολίτης Αλεξάντερ Ντραμπίνκο.
Τα μέτρα της Συνόδου της κανονικής Ουκρανικής Εκκλησίας έγιναν πιο ήπια: απαγόρευσε στους επισκόπους-φυγάδες να φέρουν τον βαθμό τους, αλλά δεν τους καθαίρεσε. Δηλαδή, άφησε την πόρτα ανοιχτή.
Θα μπορούσαν να υπάρχουν όμως περισσότεροι «φυγάδες». Καθ’ όλη τη διάρκεια του 2018, ο Ποροσένκο και ο Πατριάρχης της Κωνσταντινουπόλεως προσπαθούσαν με κάθε τρόπο να πιέσουν τους κληρικούς της Ουκρανικής Ορθόδοξης Εκκλησίας του Πατριαρχείου Μόσχας να αλλάξουν πλευρά. Υπήρχαν περιπτώσεις απειλών, ακόμη και απαγωγών. Αξίζει να αναφερθεί ότι την παραμονή του «Συμβουλίου Ενοποίησης», η Υπηρεσία Ασφαλείας της Ουκρανίας μετέφερε τον Μητροπολίτη Αγκαπίτ του Μογκίλεφ-Ποντόλσκι σε άγνωστο προορισμό. Μια μέρα αργότερα αφέθηκε ελεύθερος.
Προβλήματα με τις ενορίες
Μετά την καθιέρωση της «νέας Εκκλησίας», ξεκίνησαν νέα προβλήματα, με τους επισκόπους να αποφασίζουν να αποχωρήσουν από την κανονική Εκκλησία. Για παράδειγμα, ο μητροπολίτης της Βίνιτσα, Συμεών, δεν έχασε μόνο τις 200 ενορίες, αλλά στην πραγματικότητα έγινε ένας από τους αντικαταστάτες των αυτοκαλούμενων επισκόπων της Ορθόδοξης Εκκλησίας του Πατριαρχείου Κιέβου, η οποία επίσης έχει τις δικές της ενορίες στην περιοχή.
Ο πρώην μητροπολίτης της Περεγιασλάβ-Χμελνίτσκι, Αλεξάντερ Ντραμπίνκο, βρέθηκε σε παρόμοια κατάσταση. Στο σχίσμα τον ακολούθησε μόνο μία ενορία, αυτή του Ιερού Ναού Μεταμόρφωσης στο Κίεβο. Όταν ανακοίνωσε την απόφασή του από τον άμβωνα, κάποιοι ενορίτες εγκατέλειψαν τον ναό.
Δημιουργήθηκε μια σαφής διαφορά μεταξύ των πρώην μητροπολιτών της Ουκρανικής Ορθόδοξης Εκκλησίας του Πατριαρχείου Μόσχας, οι οποίοι χειροτονήθηκαν σύμφωνα με τους κανόνες της παγκόσμιας Ορθοδοξίας στον βαθμό ιεροσύνης, και των σχισματικών, ο βαθμός των οποίων δεν μπορεί να αναγνωριστεί ως κανονικός. Σύμφωνα με τα ουκρανικά κοινωνικά δίκτυα, αυτό το γεγονός οδήγησε σε αύξηση της εσωτερικής έντασης στη «νέα Εκκλησία».
Συμεών VS Επιφάνιου Ντουμένκο
Η ουκρανική έκδοση του «Vesti», αναφέρει ότι, σύμφωνα με τις πηγές στους πολιτικούς κύκλους, ο Πέτρο Ποροσένκο θα ήθελε να δει τον φίλο του τον Συμεών ως «προκαθήμενο» της «νέας Εκκλησίας», αντικαθιστώντας τον σημερινό «προκαθήμενο», Επιφάνιο Ντουμένκο. Από την άποψη των ορθόδοξων κανόνων, δεν είναι καν κληρικός, επειδή «χειροτονήθηκε» στα τέλη της δεκαετίας του ’90 από τον ήδη αναθεωρημένο επικεφαλής του «Πατριαρχείου Κιέβου», Φιλάρετο Ντενισένκο, ο οποίος δεν είχε το δικαίωμα όχι μόνο να εκτελέσει μυστήρια, αλλά και να μπαίνει στον ναό.
Η λογική του Ποροσένκο, σύμφωνα με τη «Vesti», είναι να κάνει τη «νέα Εκκλησία» πιο υπάκουη, ώστε τα μέλη της να προωθήσουν το κόμμα του, «Ευρωπαϊκή Αλληλεγγύη», στις εκλογές του φθινοπώρου. Σήμερα όμως η «νέα Εκκλησία» προσπαθεί να απομακρυνθεί από τον πολιτικό, ο οποίος θεωρείται ύποπτος σε πάνω από 20 ποινικές υποθέσεις.
Κλίμα παρακμής στη «νέα Εκκλησία»
Υπό αυτές τις συνθήκες μέσα στη «νέα Εκκλησία» υπάρχει κλίμα παρακμής. Κάποιοι κληρικοί σκέφτονται να επιστρέψουν στην κανονική Εκκλησία, κάποιοι άλλοι ενστερνίζονται τις αντιλήψεις του Φιλάρετου Ντενισένκο. Έναν χρόνο πριν, ο «πατέρας του ουκρανικού σχίσματος» κατηγόρησε τον Ποροσένκο για προδοσία και τους ηγέτες της «νέας Εκκλησίας» για άνευ όρων υπακοή στους προστάτες από την Κωνσταντινούπολη και αποχώρησε από την «νέα Εκκλησία».
Μερικές ημέρες πριν, εξέφρασε το μάλλον προφανές, ότι ο Τόμος της Αυτοκεφαλίας που έλαβε η «νέα Εκκλησία» δεν την έκανε ελεύθερη.
«Ο Πατριάρχης της Κωνσταντινουπόλεως πρέπει να μας δώσει παρόμοιο Τόμο που είχε δώσει στις Εκκλησίες της Πολωνίας, της Ρουμανίας, της Βουλγαρίας.
Χρειαζόμαστε τέτοιο Τόμο!» απαίτησε ο Φιλάρετος.
Ο Πατριάρχης Βαρθολομαίος και ο Επιφάνιος της Ουκρανίας
Ρωσική πρεσβεία στην Ελλάδα: Οι ΗΠΑ γεωπολιτικός «χορηγός» της «ουκρανικής αυτοκεφαλίας»
Πριν από την ίδρυση της «νέας Εκκλησίας» είχε στη διαχείρισή του 6.000 ενορίες. Την περασμένη άνοιξη, έμειναν μόνο μερικές δωδεκάδες. Σήμερα έχει πάνω από 300, επειδή οι πρώην υποστηρικτές του επιστρέφουν.
Η κατάσταση με τον διαμελισμό της σχισματικής Εκκλησίας θυμίζει τα γεγονότα στο Πατριαρχείο του Κιέβου, που ίδρυσε ο Φιλάρετος του πρώτου μισού της δεκαετίας του ’90.
«Αρχικά, κάποιοι “ψεύτικοι” επίσκοποι που ανήκαν στην Ορθόδοξη Εκκλησία του Πατριαρχείου Κιέβου και ακολούθησαν τον Φιλάρετο μετάνιωσαν και επέστρεψαν στην κανονική Εκκλησία. Μεταξύ αυτών είναι οι σημερινοί μητροπολίτες της κανονικής Ουκρανικής Ορθόδοξης Εκκλησίας του Πατριαρχείου Μόσχας: ο μητροπολίτης της Χερσώνας, Ιωάννης (Σιόπκο) και ο μητροπολίτης Χμελνίτσκι, Αντόνι (Φιάλκο). Ξεπέρασαν τον πειρασμό και επέστρεψαν» επισημαίνει ο ιστορικός Βλαντισλάβ Πετρούσκο.
Η τρέχουσα κατάσταση όμως είναι μοναδική. Ο μητροπολίτης Συμεών, σύμφωνα με τον ιστορικό, είναι στενά συνδεδεμένος με τον Ποροσένκο και η μοίρα του εξαρτάται από το αν ο πολιτικός θα τον βοηθήσει να γίνει νέος «προκαθήμενος» της «νέας Εκκλησίας». Ο μητροπολίτης Αλεξάντερ, από την πλευρά του, δεν είχε άλλη επιλογή παρά να πάει στο σχίσμα από φιλοδοξία.
«Λίγοι ιερείς που τους ακολούθησαν όμως, συζητάνε για τους μη κανονικούς “επισκόπους” που είχαν χειροτονηθεί από σχισματικούς. Αυτό είναι μάλλον κωμικοτραγικό: κάποιοι που βρίσκονται μέσα σε μια σχισματική και παράνομη Εκκλησία για τον Ορθόδοξο κόσμο δημιουργούν ένα “κόμμα” που θεωρεί τον εαυτό του πιο νόμιμο από άλλα μέλη αυτής της ψευδούς Εκκλησίας» εξηγεί ο Πετρούσκο.
Σύμφωνα με τον ιστορικό, αυτό ήταν αναμενόμενο, επειδή κάτι που είναι φτιαγμένο από πληθώρα εχθρικών και διψασμένων για εξουσία στοιχείων, αναπόφευκτα θα διαλυθεί.
