ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΕΙΣ ΤΟ:
ἰδοὺ οὗτος κεῖται εἰς πτῶσιν καὶ ἀνάστασιν πολλῶν
ἐν τῷ Ἰσραὴλ καὶ εἰς σημεῖον ἀντιλεγόμενον
ΑΓΙΟΥ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ ΤΟΥ ΜΕΓΑΛΟΥ
Λουκ. 2:34-35 καὶ εὐλόγησεν αὐτοὺς Συμεὼν καὶ εἶπε πρὸς Μαριὰμ τὴν μητέρα αὐτοῦ· ἰδοὺ οὗτος κεῖται εἰς πτῶσιν καὶ ἀνάστασιν πολλῶν ἐν τῷ Ἰσραὴλ καὶ εἰς σημεῖον ἀντιλεγόμενον. καὶ σοῦ δὲ αὐτῆς τὴν ψυχὴν διελεύσεται ῥομφαία, ὅπως ἂν ἀποκαλυφθῶσιν ἐκ πολλῶν καρδιῶν διαλογισμοί.
Οι δε λόγοι του Συμεών προς την Μαρίαν δεν έχουν τίποτε το πολύπλοκον ή σκοτεινόν. «Ευλόγησεν αυτούς Συμεών και είπε προς Μαρίαν την μητέρα αυτού· «ιδού ούτος κείται εις πτώσιν και ανάστασιν πολλών εν τω Ισραήλ και εις σημείον αντιλεγόμενον. Και σού δε αυτής την ψυχήν διελεύσεται ρομφαία, όπως αν αποκαλυφθώσιν εκ πολλών καρδιών δια λογισμοί». Εκείνο δε εθαύμασα εις αυτά, πως, παραμερίσας τα προηγούμενα ως σαφή, ένα μόνον εζήτησες, το «και σού δε αυτής την ψυχήν διελεύσεται ρομφαία». Εις εμέ όμως δεν φαίνεται ολιγώτερον άξιον απορίας, πως ο ίδιος κείται εις πτώσιν και ανάστασιν, και τι είναι το αντιλεγόμενον σημείον, και τρίτον πως θα διέλθη ρομφαία την ψυχήν της Μαρίας.
Νομίζω λοιπόν ότι ο Κύριος είναι εις πτώσιν και ανάστασιν όχι υπό την έννοιαν ότι άλλοι πίπτουν και άλλοι ανίστανται, αλλ’ υπό την έννοιαν της καταπτώσεως του εντός μας χειροτέρου στοιχείου και της αναστάσεως του καλυτέρου. Διότι η ενανθρώπησις του Κυρίου είναι καθαιρετική των σωματικών παθών και διεγερτική των ιδιωμάτων της ψυχής. Όπως όταν λέγη ο Παύλος, «όταν ασθενώ, τότε δυνατός ειμί», ο ίδιος και ασθενεί και είναι δυνατός, αλλά ασθενεί μεν κατά την σάρκα, δυνατός δε είναι κατά το πνεύμα, ούτω και ο Κύριος δεν παρέχει τας αφορμάς εις άλλους μεν να πίπτουν, εις άλλους δε να ανίστανται. Διότι οι πίπτοντες είναι φανερόν ότι καταπίπτουν από την στάσιν εις την οποίαν κάποτε ήσαν. Ποτέ δε δεν ίσταται ο άπιστος που σύρεται πάντοτε κάτω μαζί με τον όφιν.
Δεν έχει λοιπόν από που να πέση καθ’ όσον έχει καταβληθή από την απιστίαν. Ώστε πρώτη ευεργεσία είναι, ο ιστάμενος να πέση λόγω της αμαρτίας και να αποθάνη, έπειτα δε να ζήση εν δικαιοσύνη και να αναστηθή καθώς η εις Χριστόν πίστις μας χαρίζει και τα δύο. Ας πίπτουν τα χειρότερα, δια να λάβουν ευκαιρίαν να αναστηθούν τα καλύτερα. Εάν δεν πέση η πορνεία, δεν ανίσταται η σωφροσύνη. Εάν δεν συντριβή η αλογία, το εντός ημών λογικόν δεν θα ανθήση. Ούτω λοιπόν, «εις πτώσιν και ανάστασιν πολλών».
«Εις δε σημείον αντιλεγόμενον». Εις την Γραφήν ως κυρίως σημείον γνωρίζομεν να λέγεται ο σταυρός. Ο Μωυσής λέγει, τοποθέτησε τον όφιν επί σημείου, δηλαδή επί του σταυρού, το οποίον είναι ενδεικτικόν παραδόξου και αοράτου πράγματος, βλεπόμενον μεν από αυτούς, νοούμενον δε από τους εντρεχείς εις την διάνοιαν. Επειδή λοιπόν δεν παύουν να αντιμάχωνται περί της ενανθρωπήσεως του Κυρίου, ισχυριζόμενοι άλλοι μεν ότι ανέλαβε σώμα, άλλοι δε ότι επεδήμησεν ασώματος, και άλλοι μεν ότι είχε παθητόν σώμα, άλλοι δε ότι εξετέλεσε την δια του σώματος οικονομίαν κατά φανταστικήν παρουσίαν, και άλλοι ότι ήτο με χοϊκόν άλλοι δε με επουράνιον σώμα, και άλλοι ότι είχε προαιώνιον ύπαρξιν, άλλοι δε ότι έλαβε την αρχήν από την Μαρίαν, δια τούτο ελέχθη, «εις σημείον αντιλεγόμενον».
Ρομφαίαν δε αποκαλεί τον πειραστικόν λόγον, τον κριτικόν των σκέψεων, τον φθάνοντα ακόμη μέχρι του μερισμού της ψυχής και του πνεύματος, των αρμών και των μυελών. Επειδή λοιπόν κατά τον καιρόν του πάθους κάθε ψυχή υπεβάλλετο εις ένα είδος αμφιβολίας, κατά τον λόγον του Κυρίου, που είπεν ότι, «πάντες σκανδαλισθήσεσθε εν εμοί», προφητεύει ο Συμεών και περί αυτής της Μαρίας, ότι «παρισταμένη εις τον σταυρόν και βλέπουσα τα γινόμενα και ακούουσα τας φωνάς, μετά την μαρτυρίαν του Γαβριήλ, μετά την απόρρητον γνώσιν της θείας συλλήψεως, μετά την μεγάλην επίδειξιν των θαυμάτων, θα προκληθή κάποιος σάλος και εις την ιδικήν σου ψυχήν. Διότι ο Κύριος πρέπει να γευθή τον υπέρ παντός θάνατον και γενόμενος ιλαστήριον του κόσμου να δικαιώση όλους με το αίμα του. Και σε δε την ιδίαν, μολονότι εδιδάχθης από άνω τα αναφερόμενα εις τον Κύριον, θα σε εγγίση κάποια αμφιβολία, δηλαδή ρομφαία».
Το «όπως αν αποκαλυφθώσιν από πολλών καρδιών δια λογισμοί» υπαινίσσεται ότι μετά τον σκανδαλισμόν, που έγινεν εξ αιτίας του σταυρού του Χριστού και εις τους μαθητάς και εις αυτήν την Μαρίαν, θα επακολουθήση κάποια ταχεία ίασις παρά του Κυρίου, επιστηρίζουσα την καρδίαν των εις την προς αυτόν πίστιν. Ούτω δε είδαμεν τον Πέτρον μετά τον σκανδαλισμόν του να κατέχη βεβαιοτέραν την πίστιν εις Χριστόν. Το ανθρώπινον λοιπόν απεδείχθη σαθρόν, δια να δειχθή ισχυρόν το του Κυρίου.
Επιστολή 260. Εγράφη το 377. Ο Όπτιμος, επίσκοπος Αντιόχειας της Πισιδίας, ήτο ένας από τους σπουδαίους ορθοδόξους ιεράρχες της εποχής εκείνης· φίλος του Γρηγορίου θεολόγου και της Ολυμπιάδας.
