«Υπάρχουν μερικοί που περιφρονούν την αλήθεια και προσθέτουν λόγους ψευδείς… Επιπλέον δε, με την αληθοφάνεια, που χαλκεύουν με δολιότητα, παρασύρουν τη σκέψη των απειροτέρων και τους αιχμαλωτίζουν διαστρέφοντας τα λόγια του Κυρίου και γίνονται κακοί εξηγητές των καλών λόγων. Καταστρέφουν πολλούς ανθρώπους και με την πρόφαση της «γνώσεως», τους απομακρύνουν από το Θεό… Με την πειστικότητα και τα τεχνάσματα του λόγου παρασύρουν τους ανθρώπους στο δικό τους τρόπο αναζήτησης αλλά με άχαρο τρόπο τελικά τους καταστρέφουν, επειδή τους κάνουν τέτοιους που να εκφράζουν βλάσφημη και ασεβή άποψη για το Δημιουργό τους και να μην μπορούν να διακρίνουν το ψέμα από την αλήθεια. Βεβαίως, η ίδια η πλάνη από μόνη της δεν φανερώνεται, για να μην απογυμνωθεί και γίνει ολοφάνερη. Στολίζεται πονηρά με το περίβλημα της αληθοφάνειας, ώστε με την εξωτερική της εμφάνιση να φαίνεται στους απειρότερους πιο αληθινή από την αλήθεια… Αντί για το σμαράγδι, που είναι πολύτιμος λίθος και μερικοί το ακριβοπληρώνουν, μάς εξαπατά το γυαλί, το οποίο επεξεργαζόμενο μοιάζει με το σμαράγδι, όταν δεν υπάρχει ο έμπειρος που μπορεί να το δοκιμάσει και με την τέχνη να αποκαλύψει την πονηριά που έγινε. Ή, όταν ο χαλκός ανακατευτεί με τον άργυρο, ποιος άπειρος άνθρωπος θα μπορέσει εύκολα να εξακριβώσει τη γνησιότητά του; Στόχος μας, λοιπόν, ήταν να μην αρπάζονται από δική μας αμέλεια μερικοί σαν πρόβατα από λύκους, τους οποίους αγνοούν, επειδή ύπουλα έχουν από έξω δέρμα προβάτου και από τους οποίους παράγγειλε ο Κύριος να φυλαγόμαστε, διότι λέγουν μεν τα ίδια, αλλά φρονούν διαφορετικά» (Κατά αιρέσεων 1, Προοίμιο σελ. 43 εκδ. Ostracon)
«Όλοι όσοι με οποιοδήποτε τρόπο διαφθείρουν την αλήθεια και λυμαίνονται το κήρυγμα της Εκκλησίας είναι μαθητές και διάδοχοι του Σίμωνα του μάγου από τη Σαμάρεια. Μολονότι δεν ομολογούν το όνομα του διδασκάλου τους, για να εξαπατούν τους άλλους, διδάσκουν εν τούτοις την άποψή του. Το όνομα του Ιησού Χριστού το προφέρουν ως δόλωμα, αλλά ποικιλοτρόπως εισάγουν την ασέβεια του Σίμωνα και θανατώνουν πολλούς. Με το «καλόν όνομα» διαφθείρουν τη σκέψη των ανθρώπων και μετά γλυκόλογα και τις ωραιοποιημένες λέξεις χύνουν σε αυτούς το πικρό και επιβλαβές δηλητήριο του όφεως, του αρχηγού της αποστασίας… Ο Τατιανός ήταν ακροατής του Ιουστίνου· και όσο καιρό ήταν μαζί του, δεν έδειξε τίποτα τέτοιο. Αλλά μετά το μαρτύριο εκείνου έφυγε από την Εκκλησία, υπερηφανεύτηκε και αλαζονεύθηκε με την έπαρση του διδασκάλου, ότι τάχα υπερέχει των άλλων, και διαμόρφωσε δικό του θεολογικό σύστημα» (Κατά αιρέσεων 1,27 σελ. 99 εκδ. Ostracon)
«Τα λέω εναντίον όλων των αιρετικών. Αυτούς μεν, που είναι πραότεροι και επιεικέστεροι, θα τους μεταστρέψεις και θα τους μεταπείσεις, ώστε να μη βλασφημούν το Δημιουργό… Τους αυθάδεις, όμως, τους φρικτούς και παράλογους θα τους διώχνεις μακριά σου, για να μην υφίστασαι περισσότερο τις πολυλογίες τους» (Κατά αιρέσεων 2,31 σελ. 180 εκδ. Ostracon)
«Επειδή τους εγκατέλειψε η πατρική αγάπη και ο σατανάς τους εμφύσησε την υπεροψία, μεταστράφηκαν στη διδασκαλία του Σίμωνος Μάγου και με τις ιδέες τους απομακρύνθηκαν από το Θεό. Νομίζουν, μάλιστα, πως, επειδή βρήκαν άλλο Θεό, βρήκαν αυτοί περισσότερα από ότι οι απόστολοι. Και οι απόστολοι, λένε, κήρυξαν το Ευαγγέλιο φρονούντες τα των Ιουδαίων. Ενώ οι ίδιοι είναι πιο ειλικρινείς και πιο συνετοί από τους Αποστόλους! Για αυτό ο Μαρκίων και οι οπαδοί του στράφηκαν στο να περικόπτουν τη Γραφή. Μερικά βιβλία της δεν το αναγνωρίζουν καθόλου. Το κατά Λουκάν Ευαγγέλιο και τις επιστολές του Παύλου τις κολοβώνουν» (Κατά αιρέσεων 3,12 σελ.222 εκδ. Ostracon)
«Το κήρυγμα της Εκκλησίας από παντού ομολογείται και εξ ίσου παραμένει σταθερό. Έχει τη μαρτυρία των προφητών και των αποστολών και όλων των μαθητών …Αυτή την πίστη, που δέχτηκε η Εκκλησία, τη φυλάγουμε· αυτήν που πάντα μένει νέα από το Πνεύμα το Άγιο, ως μία εξαίρετη παρακαταθήκη… Αυτό το δώρο εμπιστεύτηκε ο Θεός στην Εκκλησία, όπως έδωσε την πνοή της ζωής στο πλάσμα του, ώστε όλα τα μέλη της που θα το λάβουν, να ζήσουν. …και όλη την άλλη ενέργεια του Αγίου Πνεύματος, στο οποίο δεν συμμετέχουν όλοι όσοι δεν συναθροίζονται στην Εκκλησία. Αυτοί στερούνται της ζωής με τις αιρετικές απόψεις και τα κακά έργα τους. Όπου είναι η Εκκλησία, εκεί και το Πνεύμα του Θεού· και όπου είναι το Πνεύμα του Θεού, εκεί και η Εκκλησία και όλη η χάρις. Το δε Πνεύμα είναι η αλήθεια. Για αυτόν το λόγο όσοι δεν παίρνουν το Άγιο Πνεύμα, ούτε ανατρέφονται στη ζωή από τους μαστούς της μητέρας, ούτε απολαμβάνουν την πλουσιότατη πηγή που προέρχεται από το σώμα του Χριστού. Αλλά σκάβουν για τον εαυτό τους «λάκκους συντετριμμένους» από γήινα ορύγματα και από τη λάσπη πίνουν νερό που προκαλεί την αηδία. Αποφεύγουν την πίστη της Εκκλησίας, για να μην ελεγχθούν, και απορρίπτουν το Πνεύμα, για να μη διδαχτούν. Είναι αποξενωμένοι από την αλήθεια και, όπως τους αξίζει, κυλιούνται μέσα σε κάθε πλάνη που τους σαλεύει, διότι πρεσβεύουν διαφορετικά κατά καιρούς για τα ίδια πράγματα και δεν έχουν ποτέ σταθερή γνώμη. Μάλλον θέλουν να είναι σοφιστές λόγων, παρά μαθητές της αλήθειας. Δεν θεμελιώθηκαν πάνω στη μοναδική πέτρα αλλά πάνω στην άμμο …ποτέ δεν μπορούν να βρουν την αλήθεια διότι είναι τυφλωμένοι» (Κατά αιρέσεων 3,24 σελ. 258-259 εκδ. Ostracon)
«Για αυτόν το λόγο πρέπει να υπακούμε στους πρεσβυτέρους, που είναι στην Εκκλησία και έχουν τη διαδοχή των αποστόλων. Αυτοί μαζί με τη διαδοχή του επισκοπικού αξιώματος πήραν βέβαιο το χάρισμα της αλήθειας σύμφωνα με την ευδοκία του Πατρός. Τους υπόλοιπους, οι οποίοι απομακρύνονται από την πρωταρχική διαδοχή και συναθροίζονται σε οποιοδήποτε τόπο, πρέπει να τους υποπτευόμαστε είτε ως αιρετικούς και κακόδοξους, είτε ως σχισματικούς και υπερήφανους και αυτάρεσκους, ή πάλι, ως υποκριτές που το κάνουν αυτό από φιλοχρηματία και κενοδοξία. Όλοι αυτοί ξέπεσαν από την αλήθεια. Και οι αιρετικοί, βεβαίως, οι οποίοι προσφέρουν «αλλότριον πυρ» στο θυσιαστήριο του Θεού, δηλαδή, διαφορετικές διδασκαλίες, θα κατακαούν από το πυρ του ουρανού, όπως ο Ναδάβ και ο Αβιούδ. Όσοι, πάλι, εξανίστανται κατά της αληθείας και προτρέπουν τους άλλους κατά της Εκκλησίας του Θεού, παραμένουν στον Άδη, διότι ανοίγει η γη και τους καταπίνει, όπως κατάπιε τους περί τον Κορέ, το Δαθάν και των Αβειρών. Όσοι, πάλι, σχίζουν και διασπούν την ενότητα της Εκκλησίας, αυτοί θα τιμωρηθούν από το Θεό με την ίδια ποινή που τιμωρήθηκε ο Ιεροβοάμ» (Κατά αιρέσεων 4,26 σελ. 316-317 εκδ. Ostracon)
«Αφού, λοιπόν, υπάρχουν τόσες αποδείξεις, δεν πρέπει να αναζητούμε στους άλλους την αλήθεια, την οποία είναι εύκολο να λάβουμε από την Εκκλησία. Διότι, όπως ο πλούσιος συσσωρεύει στην αποθήκη, έτσι οι απόστολοι συγκέντρωσαν στην Εκκλησία όλη την αλήθεια, ώστε όποιος θέλει να παίρνει από αυτήν το ύδωρ της ζωής. Αυτή είναι η θύρα της ζωής, ενώ όλοι οι άλλοι είναι κλέφτες και ληστές. Για αυτόν το λόγο πρέπει οπωσδήποτε να τους αποφεύγουμε.» (Κατά αιρέσεων 3,4 σελ. 193-194 εκδ. Ostracon)
ΚΥΡΙΛΛΟΣ ΙΕΡΟΣΟΛΥΜΩΝ (+387)
«Η λέξη ὅμως ἐκκλησία ἔχει πολλές χρήσεις, ὅπως π.χ. ἔχει χρησιμοποιηθεῖ στό βιβλίο τῶν Πράξεων τῶν ᾿Αποστόλων, ὅπου ὁ συγγραφέας λέγοντας ἐκκλησία ἀναφέρεται στόν ὄχλο τῶν ᾿Εφεσίων, πού ἦταν συγκεντρωμένος στό θέατρο: «᾿Αφοῦ εἶπε αὐτά, ἀπέλυσε τήν ἐκκλησία» (Πράξ. 19, 41). Κατά κυριολεξία βέβαια θά μποροῦσε κανείς πραγματικά νά ὀνομάσει «ἐκκλησία πονηρευομένων» τίς συνάξεις τῶν αἱρετικῶν, ἐννοῶ τίς συγκεντρώσεις τῶν ὀπαδῶν τοῦ Μαρκίωνα, τοῦ Μάνη, καί ὅλων τῶν ἄλλων. Γι᾿ αὐτό καί τό Σύμβολο τῆς Πίστεως, γιά νά εἶσαι σίγουρος ὅτι μιά ἀνθρώπινη συγκέντρωση εἶναι ἐκκλησία, σοῦ παρέδωσε κι αὐτό πού ἀναφέρει τό ἴδιο ἄρθρο στή συνέχεια, δηλαδή τό «εἰς Μίαν ῾Αγίαν, Καθολικήν ᾿Εκκλησίαν», ὥστε νά ἀποφεύγεις τίς μιαρές συγκεντρώσεις τῶν αἱρετικῶν καί νά παραμένεις ἰσόβια μέλος τῆς ῾Αγίας, Καθολικῆς ᾿Εκκλησίας, στούς κόλπους τῆς ὁποίας ἀναγεννήθηκες. Κι ἄν καμιά φορά βρεθεῖς σέ ξένη πόλη, ὅποια καί ἄν εἶναι, νά μή ρωτᾶς ἁπλῶς ποῦ εἶναι ὁ Ναός -γιατί καί οἱ ἄλλοι ἀσεβεῖς αἱρετικοί τολμοῦν νά ἀποκαλοῦν τίς σπηλιές τους Ναούς- οὔτε νά ρωτᾶς ἁπλῶς ποῦ εἶναι ἡ ᾿Εκκλησία, ἀλλά νά ζητᾶς νά μάθεις «ποῦ βρίσκεται ἡ Καθολική ᾿Εκκλησία»18. Γιατί αὐτό εἶναι τό ἰδιαίτερο ὄνομα πού χαρακτηρίζει αὐτήν τήν ῾Αγία Μητέρα ὅλων μας» (Κυρίλλου Ιεροσολύμων Κατήχηση 18, 26 μετάφρ. Εκδ. Ετοιμασία)
«Μόνο οι αιρετικοί ξαναβαπτίζονται, επειδή το πρώτο βάπτισμά τους δεν ήταν πραγματικό βάπτισμα» (Προκατήχηση κεφ.Ζ,ΕΠΕ σελ.21)
«Οι οπαδοί των αιρέσεων με την ηθικολογία και την ευγλωττία τους εξαπατούν τις καρδιές των απονήρευτων ανθρώπων, καλύπτοντας κάτω από το χριστιανικό τους όνομα, σαν κάτω από μέλι, τα δηλητηριώδη βέλη των ασεβών δογμάτων» (Κατηχ.Δ2,σελ.135)
«Να καταλάβεις αμέσως το δηλητήριο της αιρέσεως» (Κατηχ. Δ,ΕΠΕ 137)
«Για να μην πέσει κάποιος… στον βούρκο των αιρετικών…Διότι είναι καλύτερο να γνωρίζεις τον βούρκο και να τον μισείς, παρά να πέφτεις σε αυτόν από άγνοια. Είναι πολύπλοκος ο λόγος της αθεΐας των αιρέσεων. Διότι, όταν κανείς ξεφύγει από έναν δρόμο ίσιο, τότε πολλές φορές γκρεμίζεται σε βάραθρα»(Κατήχ.ΣΤ 13,σελ.221)
«Βλέπεις πλάνη ντυμένη με ένδυμα Χριστιανισμού;… Άκουσε τώρα τι λένε ότι είναι ο Ιησούς Χριστός, για να τους μισήσεις περισσότερο… Εγώ σου διηγούμαι την πλάνη τους, για να τους μισήσεις περισσότερο. Φεύγε λοιπόν την ασέβεια και να μην λες σε έναν τέτοιο ούτε χαίρε, για να μην έχεις κοινωνία με τα άκαρπα έργα του σκότους. Ούτε και να ασχολείσαι με αυτούς, ούτε και να θελήσεις να κάνεις συζήτηση μαζί τους» (σελ. 225,227)
«Και να μισείς όλους τους αιρετικούς, ιδιαίτερα όμως τον (Μάνη)…να μισήσεις τον εργάτη της κακίας, το δοχείο κάθε ακαθαρσίας, που δέχτηκε τον βούρκο κάθε αίρεσης… Να μη δίνεις σημασία στα καλά τους λόγια, ούτε στη φαινομενική ταπεινοφροσύνη τους, διότι είναι φίδια… μη δίνεις σημασία στα φιλήματα, αλλά να φυλάγεσαι από το δηλητήριο… Μείνε στο κοπάδι των προβάτων και απόφευγε τους λύκους. Μη φεύγεις από την Εκκλησία... Τώρα που έμαθες την πλάνη τους μίσησέ την. Διότι υπάρχει δρόμος σωτηρίας, αν βγάλεις από μέσα σου τον εμετό, αν τους μισήσεις μέσα από την καρδιά σου, αν απομακρυνθείς από αυτούς, όχι μόνο με τα λόγια, αλλά και με την ψυχή» (ο.π. 227-229,247)
«φεύγε πάσαν αίρεσιν» (Κατηχ. Η,8, σελ.280)
«Ιδιαίτερα όμως να μισείς τα συνέδρια των παρανόμων αιρετικών»(Δ,37, σελ.173)
«Φυλάγετε τις παραδόσεις με ευλάβεια, μήπως ο εχθρός τις αρπάξει από μερικούς αδρανείς από εσάς, μήπως κανένας αιρετικός διαστρέψει κάτι από αυτά που σας παραδίδουμε» (Ε 13, σελ. 195)
«αλλά και τώρα πολλοί από αυτούς που ψευδώς λέγονται χριστιανοί, που φέρουν κακώς το ευωδέστατο όνομα του Χριστού… εννοώ τους οπαδούς των αιρέσεων, τους κακόφημους και αθεότατους, οι οποίοι προσποιούνται τους φιλόχριστους,, αλλά είναι τελείως μισόχριστοι»(ΣΤ 12,σελ. 217)
