"ἀχρηστεύεται ἡ νηστεία, ὅταν δὲν ἐπιτελεῖ τὸν σκοπό της, ὅταν δὲν περιορίζει τὶς ἐγωκεντρικὲς ἐπιθυμίες, ὅταν δὲν ὁδηγεῖ στὶς ἀρετὲς καὶ ἰδιαίτερα στὴν ταπείνωση"
ΤΟ ΠΡΩΤΟ ΜΑΘΗΜΑ
π. Δημητρίου Μπόκου
Ἡ παρακοὴ τῶν Πρωτοπλάστων ποὺ δρομολόγησε κοσμογονικὲς ἀνακατατάξεις, ἡ παρὰ πᾶσαν ἐλπίδα τους ἀπώλεια τοῦ Παραδείσου καὶ ἡ ἀνεπιθύμητη ἐξορία τους στὸν τόπο τῶν τριβόλων καὶ τῶν ἀκανθῶν, εἶναι τὰ ἀρχέγονα συγκλονιστικὰ γεγονότα ποὺ ἔρχονται πρὸ ὀφθαλμῶν μας ἐν ὄψει τῆς ἀρχόμενης Μεγάλης Σαρακοστῆς (Κυριακὴ τῆς Τυρινῆς).
Στὸν Παράδεισο ὁ ἄνθρωπος εἶχε ἐπιφορτισθεῖ μὲ μικρὴ ἄσκηση νηστείας. Ἀπορρίπτοντας ὅμως τὸ μικρὸ αὐτὸ φορτίο, ἐνεπλάκη ἀντιστρόφως στὴ γῆ σὲ σκληρὸ ἀδιέξοδο ἀγώνα. Ὁ μικρὸς περιορισμὸς στὸν Παράδεισο ἀπέβλεπε στὴν ἐξάσκηση τοῦ αὐτεξουσίου, ἦταν ἕνας μικρὸς ἀγώνας γιὰ νὰ δοκιμάσει τὴν ἐλεύθερη θέλησή του.
Ὄντως ὁ ἄνθρωπος ἔφερε σὲ ὁριακὸ σημεῖο τὸ αὐτεξούσιό του, ἐπιλέγοντας ἀμφισβήτηση τῆς θεϊκῆς αὐθεντίας, ἀπόρριψη τοῦ θείου θελήματος. Ἡ διάρρηξη τῆς σχέσης του μὲ τὸν Θεὸ τὸν κατέστησε ἀνάξιο τοῦ Παραδείσου. Χοϊκὸς ὤν, κατήντησε «εἰς γῆν, ἐξ ἧς ἐλήφθη». Στὸ ἑξῆς ὁ ἀγώνας, τόσο γιὰ ἐπιβίωση, ὅσο καὶ γιὰ ἐπάνοδο «εἰς τὸ ἀρχαῖον κάλλος», θὰ εἶναι τραχὺς καὶ μόνιμος, ἂν καὶ ἀτελέσφορος.
Ἐξ ἀρχῆς λοιπὸν ἡ νηστεία ὑπῆρξε καὶ παραμένει ἐσαεὶ τὸ πρῶτο μάθημα ἄσκησης. Ἀποσκοπεῖ στὸν περιορισμὸ τοῦ ἐγωκεντρικοῦ θελήματος, γι’ αὐτὸ καὶ ἐκτείνεται στὴ σύνολη ζωὴ τοῦ ἀνθρώπου. Ὁριοθετεῖ ὅλες τὶς περιοχὲς τῶν κινήσεων τῆς ψυχῆς, περιορίζοντας μὲ τὸ ἄριστο μέτρο τοῦ Θεοῦ τὴν ἐνέργεια τῶν ψυχοφθόρων παθῶν. Αὐτονόμηση τῆς νηστείας ἀπὸ τὴ λοιπὴ συνολικὴ προσπάθεια κατὰ τῶν παθῶν δὲν εἶναι νοητή. Ἂν συμβεῖ κάτι τέτοιο, ὁ ἄνθρωπος δὲν ἀνεβαίνει, ἀλλὰ συνεχίζει νὰ κατρακυλᾶ, διαιωνίζοντας τὴν ἀρχικὴ συντριπτική του πτώση.
Ἄδικα λοιπὸν καμαρώνει γιὰ τὴ νηστεία του ὅποιος νηστεύει μόνο ἀπὸ φαγητά, χωρὶς νὰ καθαρίζεται ἀπὸ τὰ πάθη. Νηστεία, ποὺ δὲν προξενεῖ διόρθωση τοῦ ἀνθρώπου, «ὡς ψευδὴς μισεῖται παρὰ Θεοῦ». Ὁ ἄνθρωπος τότε «τοῖς κακίστοις δαίμοσιν ὁμοιοῦται», ποὺ δὲν τρῶνε ποτέ. Τραγικὸ ἡ νηστεία σου νὰ σὲ ἐξομοιώνει μὲ τοὺς δαίμονες! Καὶ ἀχρηστεύεται ἡ νηστεία, ὅταν δὲν ἐπιτελεῖ τὸν σκοπό της, ὅταν δὲν περιορίζει τὶς ἐγωκεντρικὲς ἐπιθυμίες, ὅταν δὲν ὁδηγεῖ στὶς ἀρετὲς καὶ ἰδιαίτερα στὴν ταπείνωση, τὸ μόνο ποὺ φοβοῦνται οἱ δαίμονες.
Ὄντως ὁ διάβολος δὲν φοβᾶται μεμονωμένα τὴ νηστεία μας. Ὁμολογεῖ στὸν ἀββᾶ Μακάριο: «Ὅ,τι κάνεις, τὸ κάνω κι ἐγὼ καὶ μάλιστα καλύτερα ἀπὸ σένα. Νηστεύεις ἐσύ; Ἐγὼ δὲν τρώγω καθόλου. Ἀγρυπνεῖς ἐσύ; Ἐγὼ δὲν κοιμᾶμαι καθόλου. Ἕνα μόνο ὑπάρχει ποὺ μὲ νικᾶς». «Ποιὸ εἶναι αὐτό;» ρωτάει ὁ ἀββᾶς Μακάριος. «Ἡ ταπείνωσή σου. Γι’ αὐτὸ δὲν μπορῶ νὰ σὲ νικήσω» (ἀπὸ τὸ Γεροντικό). Ἀξίζει πράγματι ἡ νηστεία μόνο ὅταν πολεμάει τὰ ἐγωκεντρικά μας πάθη.
Ἡ δική σου νηστεία ποῦ σὲ ὁδηγεῖ; Στὴ σωτήρια ταπείνωση ἢ στὴ δαιμονικὴ ἔπαρση;
