Ὁ Νικόλαος (Ρενὲ) Ἑνὶ εἶναι Ἀλσατὸς Γάλλος συγγραφέας, πρώην Ρωμαιοκαθολικός, πρώην μαθητὴς καὶ φίλος τοῦ Σάρτρ, ὅπως καὶ τῆς Σιμὸν ντὲ Μποβουάρ. Τὰ βιβλία του, κυρίως θεατρικὰ ἔργα καὶ νουβέλλες, ἔχουν σχέση μὲ τὸ κίνημα τοῦ 1968 στὴν Γαλλία καὶ τὶς συνέπειές του. Προσῆλθε στὴν Ὀρθοδοξία καὶ βαπτίσθηκε στὸ Ἅγιον Ὅρος. Ἡ ἀκόλουθη συνέντευξη δόθηκε στὸν δημοσιογράφο Τάσο Μιχαλᾶ καὶ μεταδόθηκε ἀπὸ τὴν Ραδιοφωνικὴ ἐκπομπὴ «Σφυγμοὶ τῆς ἐποχῆς» (ΕΡΤ) στὶς 18-11-1980.
Παρακαλέσαμε τὸν ὀρθόδοξο συγγραφέα Νικόλαο Ἑνί, μαθητῆ καὶ φίλο τοῦ Σάρτρ, νὰ μᾶς ἐξηγήσει, τί ἦταν ἐκεῖνο ποὺ τὸν ἔκανε νὰ ἀναζητήσει καὶ νὰ βρεῖ τὸν δρόμο πρὸς τὴν Ὀρθοδοξία καὶ νὰ βαπτισθεῖ.
Ποιός εἶναι ὁ μοχλὸς αὐτῆς τῆς ἀλλαγῆς;
Μᾶς ἀπάντησε: «Ὁ δρόμος ἀνήκει στὸν Θεό. Εἶν’ ὁ Θεός. Μποροῦμε ὅμως νὰ προσδιορίσουμε μερικὰ σημεῖα. Εἶχα πάει στὴν Πάτμο. Ἀλλὰ γιατί πῆγα στὴν Πάτμο; Ἐπειδὴ πῆγα στὸν Ἄθωνα. Καὶ γιατί πῆγα στὸν Ἄθωνα; Δὲν ξέρω ἀκριβῶς…
Στὸ Ἅγιο Ὅρος συνάντησα μερικοὺς μοναχούς. Μάλιστα, ἕνας ἱερομόναχος στὴ Μονὴ Γρηγορίου ἔγινε ἀργότερα στενὸς φίλος μου.
Γιατί ὅλα αὐτά; Ἴσως, ἐπειδὴ γνώρισα πρὶν 25 χρόνια τὴν Ἑλλάδα. Καὶ γιατί ὅλες αὐτὲς οἱ ἐμπειρίες δυνάμωσαν τόσο πολὺ μέσα μου; Δὲν ξέρω…
Οἱ ἐμπειρίες αὐτὲς ἦταν τόσο μεγάλες, ποὺ πραγματικὰ δὲν μπορῶ νὰ τὸ ἐξηγήσω. Ἔχω γνωρίσει καὶ τὴν Ἀμερική, ὅμως τοῦτο ἐδῶ ἦταν κάτι ἄλλο.
Ἡ Ὀρδοδοξία εἶναι ὁ πραγματικὸς κόσμος. Ἡ Ὀρθοδοξία εἶναι τὸ νόημα τοῦ κόσμου. Μέσα στὸν κόσμο ἔνοιωθα ἄδειος. Γι’ αὐτὸ καὶ στὰ ἔργα μου ὑπάρχει γιὰ τὸν κόσμο μιὰ εἰρωνεία. Μιὰ εἰρωνεία ποὺ ἔχει τὴν ἐξήγησή της καὶ ποὺ δὲν εἶναι ἄλλη, ἀπὸ τὸ ὅτι ὁ κόσμος στὰ μάτια μου ἔδειχνε δίχως νόημα καὶ σκοπό».
Ρωτήσαμε τὸν Νικόλαο Ἑνὶ νὰ μᾶς πεῖ, ἂν αὐτὸ ἦταν μιὰ κάποια ἐπίδραση ἀπὸ τὸν κόσμο τῶν ἰδεῶν καὶ τῶν φιλοσοφικῶν ἀντιλήψεων τοῦ Ζὰν Πὼλ Σὰρτρ, κι ἐκεῖνος περιορίστηκε νὰ μᾶς πεῖ:
«Ὁ δρόμος τοῦ Σὰρτρ αὐτοαποκαλεῖται “δρόμος τῆς ἐλευθερίας”. Ὅμως, ποιός δὲν τὸ ξέρει; Ἡ ἐλευθερία στὴν Δύση δὲν εἶναι τίποτα ἄλλο, ἀπὸ τὸ νὰ κάνεις αὐτὸ ποὺ σ’ ἀρέσει. Ὅ,τι πάει στὰ μέτρα σου. Γι’ αὐτὸ κι ὁ καθένας κλείνεται σπίτι του, περιορίζεται μέσα στὸν ἑαυτό του, κάνει δηλαδὴ ὅ,τι θέλει. Ἐδῶ ἔχουμε ἕναν συμβολισμό, ποὺ ὅμως ἔχει πραγματικὲς ἐπιπτώσεις».
Ζητήσαμε ἀπὸ τὸν διακεκριμένο Γάλλο συγγραφέα νὰ μᾶς πεῖ, ἂν πιστεύει, πὼς ἡ ἐλευθερία μέσα στὴν Ὀρδοδοξία εἶναι κάτι διαφορετικό, κι αὐτὸς τόνισε:
«Τὸ ὅτι ὁ Σὰρτρ μιλάει γιὰ τὴν ἐλευθερία, τὸ κάνει, γιατί προηγουμένως εἶχε τονίσει, πὼς δὲν ὑπάρχει Θεὸς καὶ πὼς δὲν πιστεύει. Αὐτὸ ποὺ ξέρω εἶναι, ὅτι ἡ πραγματικὴ αἴσθηση τῆς ἐλευθερίας παρέχεται μόνο μέσα στὴν Πίστη. Μὲ δυὸ λόγια: ὃλ’ αὐτά μοῦ φαίνονται διανοουμενίστικες κουταμάρες σὲ σχέση μὲ τὸ σῶμα μου, πού ‘ναι πλασμένο κατ’ εἰκόνα Θεοῦ. Ὅλ’ αὐτὰ ποὺ συζητᾶμε τούτη ἐδῶ τὴν στιγμή, τὰ βλέπω θεωρητικὰ καὶ διανοουμενίστικα, ἂν τὰ συγκρίνω μὲ τὴν αἴσθηση τῆς ἐλευθερίας ποὺ σοῦ δίνει ἡ συντριβή, ἡ σιγὴ καὶ ἡ μετάνοια μπροστὰ στὸ μυστήριο τῆς θείας Λειτουργίας, ποὺ εἶναι ἡ ἑστία τοῦ φωσφορικοῦ κάλλους».
Σὲ παρατήρησή μας, μήπως συμβαίνει καὶ μὲ τὸν ἴδιο, αὐτὸ ποὺ γίνεται μὲ πολλοὺς ξένους, ποὺ στὴν Ὀρθόδοξη Λειτουργία βρίσκουν μιὰ συναισθηματικὴ ἱκανοποίηση καὶ τίποτα πάρα πέρα, ὁ Νικόλαος Ἑνὶ εἶπε:
«Ὄχι, καθόλου. Ἔχω ζήσει στὸ παρελθὸν πολλὲς λειτουργίες, ποὺ μέσα τους εἶχαν αὐτὸ τὸ συναισθηματικὸ στοιχεῖο ποὺ λέτε. Παλιὰ εἶχα δουλέψει στὴ Ρώμη καὶ εἶδα ὅλες τὶς πομπὲς τῆς λειτουργίας τῶν ἄλλων δογμάτων. Πιστεύω, πὼς ἡ Ὀρθόδοξη Λειτουργία εἶναι το κάτι ἄλλο. Εἶναι ἀληθινὴ Λειτουργία ποὺ, κι ἂν ἀκόμα τὴν δεῖς συναισθηματικά, ἡ ἴδια σὲ ἑλκύει στὸ πλήρωμα τοῦ κάλλους καὶ τῆς ἐλευθερίας. Κι αὐτὸ γίνεται, ἐπειδὴ ἡ Ὀρθόδοξη λειτουργία ἀπὸ τὴν φύση της ἀνταποκρίνεται καὶ ἐκφράζει τὸ ἀληθινὸ Δόγμα. Τὸ δόγμα τῆς Ἁγίας Τριάδος, δηλαδὴ τὸ Ὀρθόδοξο Δόγμα.
Μέσα σ’ αὐτὴ τὴν Λειτουργία, μέσα στὴν Ἐκκλησία δηλαδή, ὑπάρχει καὶ μιὰ προβληματικὴ ποὺ τὴ χρησιμοποιεῖ καὶ ὁ Σάρτρ: Εἶναι ὁ λαός. Μόνο μὲ μιὰ βασικὴ διαφορά, τὴν ἑξῆς: Ὁ λαὸς τοῦ Ζὰν Πὼλ Σὰρτρ δὲν εἶναι τίποτε ἄλλο παρὰ μᾶζα, ἐνῶ ὁ λαὸς τῆς Ἐκκλησίας εἶναι ὁ λαὸς τοῦ Θεοῦ».
Ἀπὸ τὸ περιοδικὸ “Ὁ Ὅσιος Γρηγόριος”, Ἔκδ. Ἱ. Μ. Ὁσίου Γρηγορίου Ἁγίου Ὅρους, τ. 6 (1981), σελ. 74.
