Άγιος Μάρκος Ευγενικός, Υπερέβη τα μέτρα και τα όρια της κοινής ζωής και είχε γίνει τέλειος μιμητής των παλιών οσίων και αγίων!
Άγιος Μάρκος Ευγενικός.
(Επιμέλεια Στέλιος Κούκος)
Χαρακτήρας Μάρκου Ευγενικού
[…]
Αλλά σ’ ότι αφορά το φιλόσοφο Ιωάννη Ευγενικό, τον οποίο τον βρίσκουμε να επιγράφεται και ως διάκονος και Νομοφύλακας της μεγάλης Εκκλησίας, ας λάβει τέλος ο λόγος ως εδώ. Ας συνεχίσουμε όμως τα σχετικά με αυτόν τον ιερό Μάρκο, όπως είπαμε εξαρχής στο λόγο μας.
Αλλά, αχ φθονερή τύχη και χρόνε που αφανίζεις όλα τα καλά, δεν μας βοηθά αδελφοί μου, να πούμε με ακρίβεια, πού έστησε την παλαίστρα των ασκητικών του αγώνων, μετά την αποταγή της κοσμικής ματαιότητας, αυτός ο ουρανόφρονας άνθρωπος. Αγνοούμε τα ηρωικά ασκητικά κατορθώματα.
Δεν γνωρίζουμε λεπτομέρειες, για το πώς και πόσο αγωνίστηκε για την απονέκρωση των παθών, πόση πειθαρχία έδειξε στις νηστείες, πόση καρτερία στις ολονύχτιες αγρυπνίες, στην κατάνυξη, στα δάκρυα, στις ιερές αναβάσεις της ψυχής του κι όσα άλλα τέτοια ξέρει να γεννά στις ψυχές των δικών της εραστών, η καλή και θεία μητέρα, η κατ’ Θεόν ησυχία, τα οποία αυτά όλα έχουν ένα σκοπό, την μακάρια θεωρία, την θέα του Θεού και θέωση, όπως μας το εξηγούν από τις εμπειρίες τους εκείνοι που τα δοκίμασαν στην πράξη.
Αλλά παρόλο που ιστορικά κι επί μέρους μένουν άγνωστα σε μας τ’ ασκητικά του κατορθώματα, έχουμε ωστόσο, τους πάρα πολύ αξιόπιστους άνδρες του καιρού του, που βασικά ομολογούν το εξής: «ότι όσα μπορούν ν’ αποτελούν και να χαρακτηρίζουν μία άγια ζωή, όλα τα κατόρθωσε πριν λάβει την αρχιερωσύνη, με θαυμαστή τελειότητα».
Μαρτυρίες συγχρόνων για το Μάρκο
Ας είναι πρώτος στην μαρτυρία κάποιος Ιερομνήμων (Θεόδωρος Αγαλλιανός), άνθρωπος θεοσεβής, ζηλωτής της ευσέβειας, δάσκαλος με μεγάλη φήμη στο Βυζάντιο και στις εκτός της Πόλης περιοχές και σύγχρονος αυτού του άγιου άντρα. Αυτός κάνει ένα διάλογο μ’ ένα ξένο μοναχό από τα Ευχάϊτα, σχετικά με την ήδη γενόμενη ψευδοσύνοδο στη Φλωρεντία, για την οποία ο μοναχός ρωτούσε να μάθει τα συμβάντα.
Ο λόγος ήρθε τότε στ’ όνομα του Εφέσου κι ο μοναχός ρωτά τον Ιερομνήμονα, μ’ αυτά τα λόγια: «Ακούω γι’ αυτόν τον άνδρα, τον Εφέσου εννοώ, μεγάλη κι επαινετή φήμη».
Κι ο Ιερομνήμονας απαντά μ’ αυτές τις λέξεις: «Είναι θαυμάσιος άνθρωπος (δηλαδή ο Μάρκος Εφέσου), στολισμένος μ’ όλα τα πνευματικά χαρίσματα και γεμάτος με κάθε θεία σοφία, κι άσκησε οσιακό βίο πριν την αρχιερωσύνη».
Ακούτε χριστιανοί τι μαρτύρησε αυτός ο καλός δάσκαλος γι’ αυτόν; Ήταν λέει θαυμάσιος, γιατί; Γιατί ήταν στολισμένος με τα διάφορα χαρίσματα του άγιου Πνεύματος. Αλλά πως αξιώθηκε αυτά τα χαρίσματα; Με τ’ ότι αγωνίστηκε κι εξασκήθηκε στην ησυχία κι απέκτησε οσιακή ζωή. Γι’ αυτό κι η φήμη του ήταν μεγάλη κι εξαπλωνόταν παντού, όπως έλεγε εκείνος ο ξένος μοναχός.
Αλλά και πιο κάτω σ’ άλλο σημείο, ο ίδιος αυτός Ιερομνήμονας, αφού είπε ότι όλοι πρόδωσαν την ευσέβεια εκτός από τον άγιο Εφέσου, για να μη θεωρηθεί πως τον είπε άγιο όπως συνηθίζουμε να προσφωνούμε κάθε αρχιερέα, προσθέτει έπειτα κι αυτό, ότι ήταν «στολισμένος και με την αγιότητα του βίου και τη σοφία των λόγων».
Ας είναι δεύτερος μετά τον Ιερομνήμονα να συμμαρτυρεί ο Γεώργιος Σχολάριος, σύγχρονος κι αυτός του αγίου, ο οποίος μετά την αιχμαλωσία έγινε Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως, και ως μοναχός είχε μετονομαστεί σε Γεννάδιος, πριν ακόμα πέσει η βασιλεύουσα Πόλη. Αυτός, στο σημείωμα που κάνει για την ιερά Σύνοδο που έγινε κατά του Ιωάννη του Βέκκου, που άσκησε κακώς το πατριαρχικό αξίωμα στις μέρες του βασιλιά Μιχαήλ του Παλαιολόγου του λατινόφρονα, αφού απαριθμεί πολλούς άγιους και θείους δασκάλους, που αποδέχτηκαν και συμφώνησαν με κείνη τη Σύνοδο, στο τέλος αναφέρει και για τούτον εδώ τον θείο πατέρα.
Ο ιερότατος Μάρκος Εφέσου προστίθεται σε κείνους τους μακάριους. χωρίς να υπολείπεται σε τίποτα από τους άλλους άριστους, δηλαδή στην αρετή και στη σοφία και στη δύναμη των λόγων. Να τι αναφέρει κι αυτός ο μέγας δάσκαλος: «ότι δεν ήταν, λέει, κατώτερος, από κείνους που υπήρξαν άριστοι στην αρετή και τη σοφία».
Αλλά κι εκείνα που γράφει ο ιερός Νεκτάριος Ιεροσολύμων, είναι τάχα απορριπτέα, επειδή δεν είναι σύγχρονος του αγίου; Όχι βέβαια, γιατί υπήρξε κι αυτός σοφότατος και φιλαληθέστατος Πατριάρχης και δεν είχε ανάγκη να γράφει ψέματα για μία υπόθεση που μπορούσε να ελεγχθεί αν ψευδόταν.
Λέει λοιπόν κι αυτός ρητά τα εξής: «Εμείς τρέφουμε θαυμασμό για τον Μάρκο, που διέπρεψε με τη λαμπρότητα τού βίου του κι αγιάστηκε με τον ασκητικό τρόπο ζωής και κοσμήθηκε με μύριες όσες αρετές και δεν υπολειπόταν σε τίποτα απ’ αυτούς που ανακηρύχτηκαν άγιοι».
Συμπεραίνεται λοιπόν κι αποδεικνύεται πέρα από κάθε αμφιβολία, απ’ αυτές τις αξιόπιστες μαρτυρίες κι από τους πραγματικούς, ή για να το πω καλύτερα από τους φανερούς κινδύνους που αντιμετώπισε αργότερα για την Ορθόδοξη πίστη, ότι υπερέβη τα μέτρα και τα όρια της κοινής ζωής των ανθρώπων και με τη μοναχική άσκηση, είχε γίνει τέλειος μιμητής των παλιών οσίων και άγιων ανδρών.
Γι’ αυτό κι αναγνωριζόταν κι αναγορευόταν θαυμάσιος και άριστος και ισάξιος σ’ όλα με κείνους τους προγενέστερους*.
Από κει λοιπόν, δηλαδή από την ιερή εκείνη άσκηση, αφού διδάχτηκε άριστα τους αθλητικούς κανόνες, έγινε άριστος αθλητής και στους κατοπινούς αγώνες για την πίστη. Από την ιερή άσκηση σφυρηλατήθηκε η μάχαιρα του Πνεύματος για τα αιρετικά ζιζάνια. Από ιερή άσκηση κατασκευάστηκε η ουράνια σάλπιγγα, που ηχούσε τρανά και κήρυττε τις θείες φωνές του Πνεύματος. Από την ιερή άσκηση εξήλθε το αληθινό σκεύος εκλογής, για να υπερασπιστεί κι αυτός, κατά το μέγα Παύλο, το όνομα του Χριστού, ενώπιον βασιλιάδων κι εθνών. Όπως εξάλλου, πρόκειται να τα δείξει όλα αυτά ο λόγος την κατάλληλη στιγμή, αψευδώς και τελειότατα.
* Αξίζει να αναφέρουμε ότι ο άγιος Μακάριος Κορίνθου ο Νοταράς και ο άγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης συμπεριέλαβαν στην συλλογή των Ιερών Νηπτικών κειμένων και κείμενο του αγίου Μάρκου του Ευγενικού «Περί των λόγων της θείας προσευχής».
Απόσπασμα από το βιβλίο ο «Άγιος Μάρκος ο Ευγενικός, Η δράση και το εγκώμιό του», γραμμένα από τον Άγιο Αθανάσιο τον Πάριο, των εκδόσεων Νέστωρ Δ.Π. Μετάφραση Ελένη Βασιλάκη.
