Αφού, σεβασμιώτατε, ομολογείτε ότι «στούς καιρούς μας μέσα στή θάλασσα τῆς ἀσεβείας καί ἀνομίας καί στό γεγονός ὅτι καί μεῖς πολλάκις «τά παγχάλεπα τετολμήκαμεν»» τότε γιατί δεν αλλάζετε στάση και πράξεις; Πιστεύετε ότι ο προφήτης Ελισσαίος θα τηρούσε την δική σας στάση στην σημερινή αποστασία;
Ὁ προφήτης Ἐλισσαῖος ἤ Ἐλισσαιέ τόν ὁποῖο ἡ Ἐκκλησία ἑορτάζει στίς 14 Ἰουνίου ὑπῆρξε μία σπουδαία προσωπικότητα κατά τούς χρόνους τῆς Π. Διαθήκης.
Κλήθηκε ἀπό τόν προφήτη Ἠλία, ὡς ὁ διάδοχός του στό προφητικό ἔργο, ρίψας ἐπ' αὐτόν τήν μηλωτή του. Μ' αὐτή τήν μηλωτή ὁ Ἐλισσαῖος διεχώρισε ἔνθεν καί ἔνθεν τά ὕδατα τοῦ Ἰορδάνου ποταμοῦ καί τόν διέβη «ἀβρόχοις ποσίν», γι' αὐτό καί διέγνωσαν σ' αὐτόν, ὅτι πράγματι ἦταν συνεχιστής τοῦ προφήτου Ἠλία καί διδασκάλου του καί τόν προσεκύνησαν καί αὐτόν ὡς προφήτη.
Ὡς μανθάνουμε ἀπό τήν Π. Διαθήκη ἡ δράση τοῦ Ἐλισσαίου εἶναι συνυφασμένη μέ πολλά θαυμαστά γεγονότα πρός παιδαγωγία τοῦ λαοῦ εἴτε πρός δικαία τιμωρία εἴτε πρός ἐνίσχυση τῆς πίστεως στόν ἀληθινό Θεό. Συγκεκριμένα στό βιβλίο Δ' Βασιλειῶν ἀναφέρονται τά ἑξῆς: Ἡ μεταβολή σέ πόσιμο ὕδωρ τῶν ὑφάλμυρων τῆς πηγῆς στήν Ἰεριχώ. Ἡ τιμωρία ἁγυιόπαιδωνν ἐξαιτίας τῆς κακῆς συμπεριφορᾶς τους μέ τόν χλευασμό. Ὁ πολλαπλασιασμός τοῦ ἐλαίου πτωχῆς χήρας. Ἡ ἀνάσταση υἱοῦ τῆς φιλοξενησάσης αὐτόν πλουσίας γυναικός. Ἡ μεταβολή δηλητηριασμένου φαγητοῦ σέ καλό καί βρώσιμο. Ὁ χορτασμός ἑκατόν ἀνθρώπων πού ἦσαν ἑτοιμοθάνατοι μέ μόνο εἴκοσι ἄρτους. Ἡ θεραπεία ἀπό τήν φοβερή λέπρα τοῦ στρατηγοῦ Ναιμάν ἀλλά καί ἡ τιμωρία μέ τήν ἴδια νόσο τοῦ πονηροῦ Γιεζί. Ἡ μεταφορά θαυμαστῶς στήν ἐπιφάνεια τοῦ Ἰορδάνου ποταμοῦ, ὅπου εἶχε βυθιστεῖ τοῦ σιδήρου τοῦ τσεκουριοῦ καί ἄλλα θαυμαστά γεγονότα.
Εἰδικότερα, στόν προφήτη Ἐλισσαῖο καταφαίνονται οἱ βασικές ἔννοιες τοῦ φόβου τοῦ Θεοῦ καί τῆς τηρήσεως τῶν ἐντολῶν του ἀλλά συνάμα καί ἡ σημασία τῆς παιδαγωγικῆς τιμωρίας. Ἀναφέρουμε διεξοδικότερα τήν περίπτωση τοῦ Γιεζί.
Συγκεκριμένα στό Ε' κεφάλαιο τοῦ βιβλίου Δ' Βασιλειῶν ἱστοροῦνται ἀφ' ἑνός μέν, ἡ θεραπεία ἀπό τόν προφήτη τοῦ λεπροῦ στρατηγοῦ Ναιμάν ἀπό τή Συρία, ἀφ' ἑτέρου δέ, ἡ τιμωρία τοῦ ὑπηρέτου τοῦ προφήτου, τοῦ Γιεζί μέ λέπρα. Καί ἡ θεραπεία τοῦ ξένου, τοῦ Σύρου, Ναιμάν ἦταν τύπος τῆς μελλοντικῆς κλήσεως τῶν ἐθνῶν στόν ἀληθινό Θεό, ἐνῶ ἡ τιμωρία τοῦ Γιεζί εἶναι τύπος τῆς πνευματικῆς ἀποδοκιμασίας τῶν Ἰουδαίων καί ὅσων δέν δέχονται τόν Θεό. Αὐτή τήν ἀναφορά κάμνει καί ὁ ἴδιος ὁ Χριστός στή Ναζαρέτ ὅταν μίλησε στούς Ἰουδαίους ἑρμηνεύοντας τίς Γραφές (Λουκ. 4,16-30).
Μέ μία πολυσήμαντη περιγραφή, τήν ὁποία ἀναφέρει τό κείμενο τῶν Βασιλειῶν, ὁ Ναιμάν θεραπεύεται ἀπό τόν προφήτη Ἐλισσαῖο καί γεμᾶτος εὐγνωμοσύνη προσφέρει τά δῶρα του στόν εὐεργέτη. Ὅμως, ὁ πτωχός Ἐλισσαῖος θέλοντας νά διδάξει τόν στρατηγό, ὅτι δέν προσβλέπει καί δέν ἐξαρτᾶ τή ζωή του ἀπό ὑλικά πλούτη, οὐδόλως δέχεται δωρεές. Ὡς λέγει ὁ Θεοδώρητος Κύρου, «ὁ προφήτης τήν πολυπόθητον πενίαν παντός προετίμηκε πλούτου καί τήν εὐαγγελικήν νομοθεσίαν πρό τῆς νομοθεσίας πεπλήρωκε, ἤτοι δωρεάν γάρ φησιν, ἐλάβετε, δωρεάν δότε».
*
Ἀλλά στή συνέχεια, μετά τήν θεραπεία καί τήν ἀπόκτηση τῆς ἀληθοῦς πίστεως ἀπό τόν Ναιμάν καταγράφεται ἡ τιμωρία ἑνός ἄλλου προσώπου, αὐτοῦ τοῦ ὑπηρέτου τοῦ προφήτου, ὀνόματι Γιεζί. Αὐτός, παρ' ὅτι βρισκόταν κοντά στόν προφήτη, δυστυχῶς ἦταν πονηρός, κακός, φιλοχρήματος καί ψεύτης. Ἀλλά ἔτσι ἐνίοτε συμβαίνει. Δέν ἦταν στόν κύκλο τῶν δώδεκα μαθητῶν τοῦ Χριστοῦ καί ὁ Ἰούδας;
Καί συγκεκριμένα, ἐνῶ ὁ προφήτης δέν ἔλαβε τά πολύτιμα δῶρα τοῦ Ναιμάν, ὁ ὑπηρέτης Γιεζί ὑπέπεσε στήν ἁμαρτία τῆς φιλαργυρίας, τῆς «ρίζας πάντων τῶν κακῶν». Γράφει σχετικά τό κείμενο τῆς Π. Διαθήκης: «... Ἐνῷ ὁ Ναιμὰν εἶχεν ἀπομακρυνθεῖ σέ μικρή ἀπόσταση ἀπὸ τὸν Ἐλισαῖον, ὁ Γιεζί, ὁ δοῦλος τοῦ Ἐλισαίου, εἶπε καθ' ἑαυτόν: «Νά· ὁ κύριός μου ἐλυπήθη τὸν Ναιμάν, αὐτὸν τὸν Σύρον, καὶ δὲν ἐδέχθη ἀπὸ τὰ χέρια του τὰ δῶρα, ποὺ ἔφερε καὶ τοῦ προσέφερεν εὶς τὸ ὄνομα τοῦ Κυρίου, τοῦ ζωντανοῦ Θεοῦ, ἐγώ θὰ τρέξω πίσω του καὶ θὰ λάβω κάτι ἀπὸ αὐτόν».
Ἔτσι ὁ Γιεζὶ ἔτρεξε πίσω ἀπὸ τὸν Ναιμὰν καὶ τὸν πρόφθασε. Ὅταν ὁ Ναιμὰν τὸν εἶδε νὰ τρέχει πίσω του, κατέβη ἀπὸ τὸ πολεμικὸ ἅρμα του γιὰ νὰ τὸν ὑποδεχθεί καὶ τὸν ρώτησε: «Συμβαίνει τίποτε;»
Ὁ Γιεζὶ τοῦ ἀπάντησε: «Ὁ Κύριός μου μὲ ἔστειλε καὶ μοῦ παρήγγειλε νὰ σοῦ εἰπῶ: «Νά· τώρα μόλις ἦλθαν ἀπὸ τὴν ὀρεινὴ περιοχὴ τοῦ Ἐφραὶμ δύο νεαροὶ προφῆτες· δῶσε τους ἕνα ἀργυρὸ τάλαντο καὶ δύο καινούργιες, πολύτιμες, ἑορταστικὲς στολές».
Ὁ Ναιμὰν τότε τοῦ εἶπε: «Πάρε δύο ἀργυρᾶ τάλαντα». Ὁ Γιεζὶ ἔλαβε τὰ δύο ἀργυρᾶ τάλαντα καὶ τὰ ἔβαλεν στά δύο σακκίδια του καὶ τὶς δύο καινούργιες, πολύτιμες, ἐορταστικὲς στολές καὶ τὰ ἔδωκεν σέ δύο ὑπηρέτες του, οἱ ὁποῖοι τὰ μετέφεραν, προπορευόμενοι τοῦ Γιεζί.
Καὶ ὅταν ὁ Γιεζὶ ἔφθασεν στὸ ἀπόκρυφο δωμάτιο τοῦ σπιτιοῦ, στὸ ὁποῖο ἔμενε μὲ τὸν Ἐλισαῖον, πῆρε τὰ δῶρα ἀπὸ τὰ χέρια τῶν ὑπηρετῶν καὶ τὰ ἔκρυψεν καὶ ἔδιωξε τοὺς δύο ὑπηρέτες. Τότε ἦλθε καὶ παρουσιάσθηκε στὸν κύριόν του. Ὁ Ἐλισαῖος τὸν ρώτησε: «Ἀπὸ ποὺ ἔρχεσαι, Γιεζί;» Ὁ Γιεζὶ ἀπέκρυψε τὴν ἀλήθεια γιὰ τὶς κινήσεις του καὶ τοῦ ἀπάντησε: «Ἀπὸ πουθενά! Ὁ δοῦλος σου δὲν ἐπῆγε οὔτε ἐδῶ οὔτε ἐκεῖ!»
Ὁ Ἐλισαῖος ὅμως τοῦ εἶπε: «Διατὶ λέγεις ψέματα; Νομίζεις ὅτι δὲν ἤμουν παρών πνευματικῶς κατὰ τὴν διάρκεια τῆς πορείας σου καὶ δὲν σὲ παρακολουθοῦσα, ὅταν ὁ Ναιμὰν κατέβη ἀπὸ τὸ πολεμικό του ἅρμα γιὰ νὰ σὲ προϋπαντήσει; Τώρα, λοιπὸν, ἔλαβες ἀπὸ τὸν Ναιμὰν τὰ ἀργυρᾶ τάλαντα, καὶ τώρα ἔλαβες τὶς στολές (γιὰ νὰ ἀγοράσεις) καὶ ἐλαιῶνες καὶ ἀμπέλια καὶ πρόβατα καὶ βόδια καὶ δούλους καὶ δοῦλες.
Γι' αὐτὸ ἡ λέπρα τοῦ Ναιμὰν θὰ προσβάλει σὲ καὶ θὰ κολλήσει ἐπάνω σου καὶ εἰς ὅλους τοὺς ἀπογόνους σου διὰ παντός!» Καὶ ὁ Γιεζὶ ἔφυγε ἀπὸ τὸν Ἐλισαῖο γεμᾶτος λέπραν· τὸ δέρμα του ἦταν ὁλόλευκο, εὐδιάλυτο καὶ μαλακό, ὅπως τὸ χιόνι» (Δ' Βασιλειῶν, 5, 20-27).
Ἔτσι ὁ Γιεζί, γι' αὐτή του τήν πράξη, τιμωρήθηκε, γενόμενος παράδειγμα πρός ἀποφυγήν στούς αἰῶνες. Παιδαγωγική τιμωρία.
*
Ὅπως γνωρίζουμε ἀπό τήν βιβλική ἱστορία ὁ προφήτης Ἐλισσαῖος ἔδρασε πενήντα ὁλόκληρα χρόνια (850-800 π.Χ.) καί ἐκοιμήθη σέ βαθύ γῆρας καί ἔτσι καί αὐτός, ὅπως ὅλοι οἱ προφῆτες, μέ τόν λόγο του καί μέ τίς συμβολικές πράξεις του ἐξεπλήρωσε κατενώπιον Θεοῦ καί ἀνθρώπων τό λειτούργημά του. Ὑπῆρξε πράγματι καί ὁ Ἐλισσαῖος ὄργανον τῆς θείας ἀποκαλύψεως.
Γιά τόν Ἐλισσαῖο ἔχουν συνταχθεῖ Ἱ. Ἀκολουθίες καί σώζονται τρεῖς. Ἡ πρώτη εἶναι ποίημα τοῦ Ἰωάννου μοναχοῦ (Παρισινοί Κώδικες), ἡ δεύτερη ἀγνώστου καί ἡ τρίτη τοῦ διηγηματογράφου Ἀλεξάνδρου Μωραϊτίδου, τοῦ καί μετέπειτα μοναχοῦ Ἀνδρονίκου, μετά Παρακλητικοῦ Κανόνος, ἡ ὁποία ἐξεδόθη στήν Ἀθήνα τό 1925. Ὑπάρχει ἐπίσης καί ὁ ναΐσκος τοῦ Ἁγίου Ἐλισσαίου στήν ὁδό Ἄρεως 14, κοντά στό Μοναστηράκι Ἀθηνῶν. Γνωστός ὁ ναΐσκος αὐτός ἀπό τίς περίφημες ἀγρυπνίες πού στά 1880-1925 τελοῦνταν σ' αὐτόν καί στίς ὁποῖες λειτουργός ἦταν ὁ ἅγιος παπα-Νικόλας ὁ Πλανάς καί ψάλτες οἱ λογοτέχνες Ἀλέξανδρος Παπαδιαμάντης καί Ἀλέξανδρος Μωραϊτίδης. Ὁ ναΐσκος κτίστηκε τόν 17ο αἰῶνα.
Πάντως στούς καιρούς μας μέσα στή θάλασσα τῆς ἀσεβείας καί ἀνομίας καί στό γεγονός ὅτι καί μεῖς πολλάκις «τά παγχάλεπα τετολμήκαμεν», ἡ μορφή τοῦ προφήτου Ἐλισσαίου ἔρχεται ἐνώπιόν μας καί δεικνύει ὅ,τι ζεῖ Κύριος ὁ Θεός, ὁ Παντοκράτωρ. Ὁ Θεός βλέπει, ὁμιλεῖ καί παιδαγωγεῖ. Ἔχει τούς προφῆτες Του. Χρέος δικό μας ν' ἀφουγκρασθοῦμε τόν προφητικό λόγο.
Ἐκεῖ βρίσκεται ἡ σωτηρία.
