Ο Giorgio Agamben με τη δημοσιογράφο Α. Γιάμαλη (πηγή)
πηγή: ΑΝΤΙΦΩΝΟ ΠΕΡΑ ΑΠΟ ΤΟ
ΑΤΟΜΟ
[Συνέντευξη του Giorgio Agamben σε
ιταλική εφημερίδα αναδημοσιευμένη στον ιστότοπο Quodlibet στις
22 Απριλίου 2020]
Μετάφραση: Αναστάσιος Θεοφιλογιαννάκος
Με αυτόν τον καταναγκαστικό
εγκλεισμό, ζούμε έναν νέο ολοκληρωτισμό;
«Ολοένα και περισσότεροι
παραδέχονται πλέον ότι, στην πραγματικότητα, βιώνουμε το τέλος ενός κόσμου, εκείνου των αστικών δημοκρατιών, που βασίζεται στα
δικαιώματα, τα κοινοβούλια και τη διάκριση των εξουσιών. Αυτός ο κόσμος
δίνει τώρα τη θέση του σε έναν νέο δεσποτισμό και, όσον αφορά τo εύρος διείσδυσης
των ελέγχων ή την παύση όλων των πολιτικών δραστηριοτήτων, θα είναι ο
χειρότερος από τους ολοκληρωτισμούς που έχουμε γνωρίσει έως σήμερα. Οι Αμερικανοί πολιτειολόγοι το ονομάζουν Κράτος Ασφάλειας (Security
State) – ο όρος ανακαλεί στη μνήμη μας τις διαβόητες “Επιτροπές Κοινής
Σωτηρίας” κατά την περίοδο της “βασιλείας του
Τρόμου” (1793-1794)- δηλαδή ένα κράτος το οποίο “για λόγους ασφάλειας” (εν προκειμένω,
του “δημόσιου συστήματος υγείας”), δύναται να επιβάλλει κάθε στιγμή οποιοδήποτε
όριο στις ατομικές ελευθερίες. Στην Ιταλία, εξάλλου, έχουμε εθιστεί εδώ
και καιρό σε μια παρεκκλίνουσα νομοθετική διαδικασία με έκτακτα διατάγματα της
εκτελεστικής εξουσίας, η οποία με αυτόν τον τρόπο αντικαθιστά τη νομοθετική
εξουσία και καταργεί de facto την αρχή της διάκρισης των εξουσιών, πάνω στην
οποία θεμελιώνεται η δημοκρατία. Και ο έλεγχος που ασκείται με βιντεοκάμερες
και, όπως έχει προταθεί, μέσω κινητών τηλεφώνων, υπερβαίνει κατά πολύ
οποιαδήποτε μορφή ελέγχου που ασκήθηκε στο παρελθόν από ολοκληρωτικά καθεστώτα,
όπως ο φασισμός ή ο ναζισμός».
Αναφορικά με τα δεδομένα,
εκτός από αυτά που θα συλλεχθούν μέσω κινητών τηλεφώνων, θα έπρεπε να
προβληματιστούμε ακόμα και για εκείνα που διαδίδονται στις πολυάριθμες
συνεντεύξεις τύπου, συχνά ελλιπή ή παρερμηνευμένα.
«Αυτό είναι ένα σημαντικό
ζήτημα γιατί αγγίζει τη ρίζα του φαινομένου. Όποιος έχει κάποια γνώση της
επιστημολογίας δεν είναι δυνατό να μην εκπλαγεί από το γεγονός ότι τα μέσα
ενημέρωσης έχουν διαδώσει αριθμητικά στοιχεία, κατά τους τελευταίους μήνες,
χωρίς κανένα επιστημονικό κριτήριο, όχι μόνο χωρίς να τα συσχετίσουν με την
ετήσια θνησιμότητα για την αντίστοιχη περίοδο, αλλά και χωρίς να προσδιορίσουν
την αιτία του θανάτου. Δεν είμαι ιoλόγος ή γιατρός, όμως περιορίζομαι να
παραθέτω αυτολεξεί επίσημες αξιόπιστες πηγές. 21.000 θάνατοι από τον Covid-19
φαίνεται και είναι βέβαια ένα εντυπωσιακό νούμερο. Αλλά εάν το αντιπαραβάλλετε
με τα ετήσια στατιστικά δεδομένα, τα πράγματα προσλαμβάνουν εύλογα διαφορετική
όψη. Ο Πρόεδρος της Ιταλικής Στατιστικής Υπηρεσίας, Δρ. Gian Carlo Blangiardo,
ανακοίνωσε, πριν από μερικές εβδομάδες, τον αριθμό θανάτων του περασμένου
έτους: 647.000 θάνατοι (επομένως 1772 θάνατοι την ημέρα). Αν αναλύσουμε
λεπτομερώς τις αιτίες, βλέπουμε ότι τα τελευταία διαθέσιμα δεδομένα, τα οποία
αναφέρονται το έτος 2017, καταγράφουν 230.000 θανάτους από καρδιαγγειακές
παθήσεις, 180.000 θανάτους από καρκίνο και τουλάχιστον 53.000 θανάτους από
αναπνευστικές ασθένειες. Όμως ένα ζήτημα είναι εξαιρετικά σημαντικό και μας
αφορά ιδιαίτερα».
Ποιό;
«Παραθέτω τα λόγια του Δρ.
Blangiardo: " Τον Μάρτιο του 2019 οι θάνατοι από αναπνευστικές ασθένειες
ήταν 15.189 και το προηγούμενο έτος ήταν 16.220. Παρεμπιπτόντως, διαπιστώνεται
ότι είναι περισσότεροι από τον αντίστοιχο αριθμό θανάτων λόγω Covid (12.352) που
ανακοινώθηκαν τον Μάρτιο του 2020". Αλλά εάν τούτο είναι αλήθεια, και δεν
έχουμε κανένα λόγο να το αμφισβητήσουμε, χωρίς να θέλουμε να ελαχιστοποιήσουμε
τη σπουδαιότητα της επιδημίας, πρέπει να αναρωτηθούμε εάν αυτή μπορεί να
δικαιολογήσει μέτρα
περιορισμού της ελευθερίας που δεν
είχαν ληφθεί ποτέ στην ιστορία της χώρας μας, ούτε καν κατά τη διάρκεια των δύο
παγκοσμίων πολέμων. Γεννιέται η υπόνοια ότι η διάδοση
του πανικού και η απομόνωση των ανθρώπων στα σπίτια τους, εξυπηρετούσε τη
βούληση να μετατεθούν στον πληθυσμό οι βαρύτατες ευθύνες των κυβερνήσεων που
είχαν αποσαθρώσει πρώτα το Εθνικό Σύστημα Υγείας και στη συνέχεια, στη
Λομβαρδία, διαπράξει μια σειρά λαθών -όχι λιγότερο σοβαρών- στην
αντιμετώπιση της επιδημίας».
Ακόμα και οι επιστήμονες
δεν παρουσίασαν, στην πραγματικότητα, καλή εικόνα. Φαίνεται ότι δεν ήταν σε
θέση να μας δώσουν τις απαντήσεις που περιμέναμε ότι θα λαμβάναμε από αυτούς.
Τι έχετε να πείτε σχετικά;
«Είναι πάντα
επικίνδυνο να αναθέτουμε σε γιατρούς και επιστήμονες τη λήψη αποφάσεων που
είναι τελικά ηθικές και πολιτικές. Βλέπετε, οι επιστήμονες, δικαίως ή αδίκως,
επιδιώκουν με καλή πίστη την εφαρμογή της δικής τους συλλογιστικής, που
ταυτίζεται με το συμφέρον της επιστήμης, στο όνομα της οποίας – η ιστορία το
αποδεικνύει ευρέως – είναι διατεθειμένοι να θυσιάσουν οποιονδήποτε ενδοιασμό
ηθικής τάξεως. Ας μη λησμονούμε ότι κάτω από το ναζιστικό καθεστώς, επιστήμονες
μεγάλης υπόληψης ηγήθηκαν της ευγονικής πολιτικής και δεν δίστασαν να
εκμεταλλευτούν τα στρατόπεδα συγκεντρώσεως για να εκτελέσουν θανατηφόρα
πειράματα, που θεωρούσαν χρήσιμα για την πρόοδο της επιστήμης και για τη
θεραπεία των Γερμανών στρατιωτών. Στην προκειμένη περίπτωση, το θέαμα είναι άκρως
ανησυχητικό, διότι, στην ουσία, ακόμη και αν το κρύβουν τα μέσα μαζικής ενημέρωσης,
δεν υπάρχει συμφωνία μεταξύ των επιστημόνων, ορισμένοι δε από τους πιο
επιφανείς εξ αυτών, όπως ο Didier Raoult, ίσως ο μεγαλύτερος Γάλλος ιολόγος,
έχουν διαφορετικές απόψεις αναφορικά με τη σπουδαιότητα της επιδημίας και την
αποτελεσματικότητα των μέτρων απομόνωσης, τα οποία σε μια συνέντευξη
χαρακτήρισε ως αποκύημα
μεσαιωνικής δεισιδαιμονίας. Έχω γράψει
αλλού ότι η επιστήμη έχει γίνει η θρησκεία της εποχής μας. Η αναλογία με τη θρησκεία πρέπει να ληφθεί
κατά γράμμα: οι θεολόγοι δήλωναν ότι δεν μπορούν να ορίσουν με σαφήνεια τι
είναι ο Θεός, αλλά στο όνομά Του υπαγόρευαν στους ανθρώπους δεοντολογικούς
κανόνες συμπεριφοράς και εν γένει διαγωγής και δεν δίσταζαν να καίνε τους
αιρετικούς. Οι
ιολόγοι παραδέχονται ότι δεν γνωρίζουν ακριβώς τι είναι ο ιός, αλλά στο όνομά
του αξιώνουν να αποφασίζουν οι ίδιοι πώς θα πρέπει να ζήσουν τα ανθρώπινα όντα».
Μας λένε –όπως συνέβη συχνά
στο παρελθόν– ότι τίποτα δεν θα είναι πλέον όπως πριν και ότι η ζωή μας πρέπει
να αλλάξει. Τι θα συμβεί κατά τη γνώμη σας;
«Έχω προσπαθήσει ήδη να
περιγράψω τη μορφή του δεσποτισμού που προμηνύεται και ενάντια στον
οποίο οφείλουμε να μην πάψουμε να επαγρυπνούμε και να αγωνιζόμαστε. Αλλά εάν
για μια φορά αφήσουμε τη σφαίρα της επικαιρότητας και επιχειρήσουμε να
εξετάσουμε τα πράγματα από τη σκοπιά της εξέλιξης του ανθρώπινου είδους στη Γη,
έρχονται στο νου μου οι παρατηρήσεις ενός μεγάλου ολλανδού επιστήμονα, του
Ludwig Bolk. Σύμφωνα με τον Bolk, το ανθρώπινο είδος χαρακτηρίζεται από την
προοδευτική αναστολή των φυσικών ζωτικών διεργασιών προσαρμογής στο περιβάλλον,
οι οποίες αντικαθίστανται από την υπερτροφική ανάπτυξη τεχνολογικών συσκευών
για την προσαρμογή του περιβάλλοντος στους ανθρώπους. Όταν αυτή η διαδικασία
ξεπεράσει ένα ορισμένο όριο, φθάνει στο σημείο όπου καθίσταται αντιπαραγωγική
και μετατρέπεται σε αυτοκαταστροφή του είδους. Φαινόμενα όπως αυτό που βιώνουμε
σήμερα, μου φαίνεται πως δείχνουν ότι έχουμε φθάσει στο σημείο εκείνο και ότι
το φάρμακο που υποτίθεται πως θα θεραπεύσει τα δεινά μας κινδυνεύει να
προκαλέσει μεγαλύτερο κακό. Ακόμα και σε αυτόν τον κίνδυνο οφείλουμε να
αντισταθούμε με κάθε τρόπο».
22 Απριλίου 2020
Giorgio Agamben
Πηγή: o-nekros
