Ὁ Ἱερός Χρυσόστομος γιά τήν πονηρή ἐρώτηση τῶν Φαρισαίων σχετικά μέ τήν καταβολή φόρων στόν Καίσαρα καί τή θαυμαστή ἀπόκριση τοῦ Κυρίου
[Υπομνηματισμός των εδαφίων Ματθ. 22,15 – 22]
«Τότε πορευθέντες οἱ
Φαρισαῖοι συμβούλιον ἔλαβον ὅπως
αὐτὸν παγιδεύσωσιν ἐν λόγῳ(:τότε
πήγαν οι Φαρισαίοι στον τόπο των συσκέψεών τους και συμφώνησαν να Τον
παγιδεύσουν με ερωτήσεις)» [Ματθ. 22,15].
«Τότε». Πότε δηλαδή; Όταν προπάντων έπρεπε να δείξουν
κατάνυξη, όταν έπρεπε να εκπλαγούν από την φιλανθρωπία Του, όταν έπρεπε να
φοβηθούν για τα μέλλοντα, όταν έπρεπε να πιστέψουν και για τα μέλλοντα,
λαμβάνοντας αφορμή από τα παρόντα. Καθόσον τα όσα ειπώθηκαν, βροντοφώναζαν και
για τα γεγονότα του μέλλοντος· διότι πράγματι τελώνες και πόρνες πίστεψαν, και
προφήτες και δίκαιοι φονεύθηκαν, και έπρεπε από όλα αυτά να μην έχουν καμία
αμφιβολία και για τη δική τους απώλεια, αλλά αντιθέτως έπρεπε και να πιστέψουν
και να σωφρονίζονται. Αλλά όμως ούτε και εδώ τερματίζουν τα έργα της κακίας
τους, αλλά αυτή αυξάνεται διαρκώς και προχωρούν ακόμη παραπέρα. Και επειδή δεν
μπορούσαν να Τον συλλάβουν (διότι φοβόντουσαν τα πλήθη του λαού)
μεταχειρίστηκαν άλλη οδό, θέλησαν δηλαδή να Τον παρουσιάσουν ως επικίνδυνο και
ως υπεύθυνο δημόσιων αδικημάτων.
«Καὶ ἀποστέλλουσιν
αὐτῷ τοὺς μαθητὰς αὐτῶν μετὰ τῶν Ἡρῳδιανῶν λέγοντες· διδάσκαλε, οἴδαμεν ὅτι
ἀληθὴς εἶ καὶ τὴν ὁδὸν τοῦ Θεοῦ ἐν ἀληθείᾳ διδάσκεις, καὶ οὐ
μέλει σοι περὶ οὐδενός· οὐ γὰρ βλέπεις εἰς πρόσωπον ἀνθρώπων·
εἰπὲ οὖν ἡμῖν, τί σοι δοκεῖ; ἔξεστι
δοῦναι κῆνσον Καίσαρι ἢ οὔ;
(:Του αποστέλλουν λοιπόν τους μαθητές τους μαζί με εκείνους που ανήκαν στο
κόμμα του Ηρώδη, και Του είπαν: "Διδάσκαλε, γνωρίζουμε ότι είσαι
ειλικρινής και αληθινός και διδάσκεις τον δρόμο του Θεού με βάση την αλήθεια
και χωρίς ψέματα, και δεν σε νοιάζει τίποτε, δεν φοβάσαι κανέναν˙ διότι δεν
επηρεάζεσαι από σκέψεις και ιδέες ανθρώπων, ούτε χαρίζεσαι σε πρόσωπα). Πες μας
λοιπόν, τι γνώμη έχεις; Επιτρέπεται ή δεν επιτρέπεται να δώσουμε κεφαλικό φόρο
στον Καίσαρα και να αναγνωρίσουμε έτσι ότι είμαστε υποτελείς και δούλοι του
Καίσαρα;" [συμπληρωματικό σχόλιο Παν. Τρεμπέλα: Έτσι οι Φαρισαίοι σκόπευαν
ή να κινήσουν την οργή του πλήθους εναντίον Του, εάν επέτρεπε την πληρωμή του
φόρου, ή να Τον καταγγείλουν μέσω των Ηρωδιανών ως επαναστάτη, εάν απαγόρευε
την πληρωμή του])» [Ματθ. 22,16-17].
Καθόσον βέβαια ήσαν φόρου υποτελείς, αφού
είχαν περιέλθει υπό την εξουσία των Ρωμαίων. Επειδή λοιπόν γνώριζαν ότι οι
οπαδοί του Θευδά και του Ιούδα, που έζησαν πριν από Αυτόν, γι΄ αυτόν τον λόγο
θανατώθηκαν,επειδή δηλαδή επιχείρησαν αποστασία, ήθελαν και Αυτόν με αυτούς
τους λόγους να Τον οδηγήσουν σε μια παρομοίου είδους υποψία. Για τον λόγο αυτόν
και τους δικούς τους μαθητές απέστελλαν και τους στρατιώτες του Ηρώδη,
σκάπτοντας διπλό γκρεμό γύρω από τον Χριστό και θέτοντας από παντού την παγίδα
τους, ώστε, οτιδήποτε και αν επρόκειτο να απαντήσει ο Ιησούς, να Τον
συλλάβουν.
Εάν μεν μιλούσε υπέρ της γνώμης των
Ηρωδιανών, να Τον κατήγγειλαν οι μαθητές των ίδιων των Φαρισαίων που ήταν
παρόντες· εάν πάλι ομιλούσε υπέρ της γνώμης των Φαρισαίων, να Τον κατηγορούσαν
οι στρατιώτες του Ηρώδη. Μολονότι βέβαια είχε πληρώσει τα δίδραχμα, αλλά δεν το
γνώριζαν αυτό. Και περίμεναν να φέρει αντίρρηση και προς τους δύο, αλλά επιθυμούσαν
πολύ περισσότερο να πει κάτι εναντίον των Ηρωδιανών. Για τον λόγο αυτόν,
αποστέλλουν και τους μαθητές τους, ωθώντας Αυτόν, με την παρουσία αυτών, προς
αυτή την κατεύθυνση , ώστε να Τον παραδώσουν στον ηγεμόνα ως τύραννο. Αυτό
βέβαια και ο Λουκάς το δήλωσε υπαινισσόμενος, λέγοντας ότι Τον ρωτούσαν
παρουσία του πλήθους του λαού, ώστε να έχουν πολύ περισσότερους μάρτυρες. Αλλά
όμως συνέβη εντελώς το αντίθετο διότι με την παρουσία περισσότερου πλήθους
θεατών απέδειξαν την ανοησία τους.
Και προσέχετε την κολακεία τους και τον
καλυμμένο δόλο τους. «Διδάσκαλε, οἴδαμεν ὅτι
ἀληθὴς εἶ καὶ τὴν ὁδὸν τοῦ Θεοῦ ἐν ἀληθείᾳ διδάσκεις, καὶ οὐ
μέλει σοι περὶ οὐδενός (:Διδάσκαλε, γνωρίζουμε ότι είσαι ειλικρινής και αληθινός
και διδάσκεις τον δρόμο του Θεού με βάση την αλήθεια και χωρίς ψέματα, και δεν
σε νοιάζει τίποτε, δεν φοβάσαι κανέναν˙ διότι δεν επηρεάζεσαι από σκέψεις και
ιδέες ανθρώπων, ούτε χαρίζεσαι σε πρόσωπα)», λέγουν. Πώς λοιπόν λέγατε ότι
είναι πλάνος και ότι πλανά τον λαό και ότι έχει δαιμόνιο και ότι δεν είναι
απεσταλμένος από τον Θεό; Πώς πριν από λίγο θέλατε να Τον φονεύσετε;
Αλλά όλα γίνονται όπως ακριβώς τα είχε
υπαγορεύσει η συκοφαντική τους διάθεση. Επειδή δηλαδή πριν από λίγο Τον ρώτησαν
με αυθάδεια: «ἐν ποίᾳ ἐξουσίᾳ ταῦτα ποιεῖς; (:Πες μας, με ποια εξουσία τα κάνεις αυτά;)» [Λουκ. 20,22]
και δεν έλαβαν απάντηση στην ερώτησή τους, αναμένουν να Τον εξαπατήσουν με την
κολακεία τους και να τον πείσουν να πει κάτι εναντίον των νόμων που ίσχυαν και
αντίθετο προς την εξουσία που κυβερνούσε. Για τον λόγο αυτόν βεβαιώνουν ότι
λέγει και την αλήθεια ομολογώντας έτσι την πραγματικότητα, πλην όμως όχι με
ορθή σκέψη, ούτε και με την θέλησή τους, και προσθέτουν τους λόγους «οὐ
μέλει σοι περὶ οὐδενός (:και δεν σε νοιάζει τίποτε, δεν φοβάσαι κανέναν˙δεν
επηρεάζεσαι από σκέψεις και ιδέες ανθρώπων, ούτε χαρίζεσαι σε πρόσωπα)».
Πρόσεχε πώς αποκαλύπτονται θέλοντας να Τον
οδηγήσουν να πει εκείνα τα λόγια, που θα Τον παρουσιάσουν αντίθετο και προς τον
Ηρώδη και θα δημιουργήσει την υποψία ότι είναι τύραννος, ως αντιτιθέμενος προς
τους νόμους, ώστε να Τον τιμωρήσουν ως στασιαστή και τύραννο. Διότι το «οὐ
μέλει σοι περὶ οὐδενός(:και δεν σε νοιάζει τίποτε, δεν φοβάσαι κανέναν˙δεν
επηρεάζεσαι από σκέψεις και ιδέες ανθρώπων, ούτε χαρίζεσαι σε πρόσωπα)» το
έλεγαν υπονοώντας τον Ηρώδη και τον Καίσαρα. «Εἰπὲ
οὖν ἡμῖν, τί σοι δοκεῖ;(:Πες μας λοιπόν, τι
γνώμη έχεις;)». Τώρα τιμάτε και θεωρείτε διδάσκαλο εκείνον, που όταν σας
μιλούσε για την σωτηρία σας Τον περιφρονούσατε και πολλές φορές Τον
βρίζατε.
Επομένως παρουσιάστηκαν ως άνθρωποι που
συμφωνούσαν μαζί Του. Και πρόσεχε την κακουργία τους: δεν λένε «πες μας ποιο
είναι το καλό, ποιο το συμφέρον, ποιο το νόμιμο;», αλλά: «Ποια είναι η δική σου
γνώμη;»· με αυτό προς ένα και μόνο απέβλεπαν, να Τον κατηγορήσουν και να Τον
παρουσιάσουν ως εχθρό του άρχοντα. Και ο ευαγγελιστής Μάρκος επίσης το
αποκαλύπτει αυτό και δηλώνει σαφέστερα την αυθάδειά τους και τη φονική διάθεσή
τους, λέγοντας ότι αυτοί Τον ρώτησαν: «ἔξεστι δοῦναι
κῆνσον Καίσαρι ἢ οὔ;
δῶμεν ἢ μὴ δῶμεν; (:πες μας λοιπόν: Επιτρέπεται ή όχι να πληρώνουμε κεφαλικό
φόρο στον Καίσαρα; Ναι ή όχι; Να δώσουμε ή να μη δώσουμε τον φόρο αυτό;)»
[Μαρκ. 12,14]. Έτσι ήσαν μεν γεμάτοι από θυμό και φούντωνε η συκοφαντική τους
διάθεση, αλλά υποκρίνονταν υποταγή.
Τι τους απαντά λοιπόν ο Ιησούς; «Τί
με πειράζετε, ὑποκριταί;(: γιατί προσπαθείτε να με εκθέσετε σε πειρασμό, υποκριτές;)»
[Ματθ. 22,18]. Βλέπεις πώς τους ομιλεί κατά τρόπο που τους ελέγχει σε
μεγαλύτερο βαθμό; Επειδή δηλαδή η κακία τους ήταν ολοκληρωμένη και ολοφάνερη,
τους δίνει βαθύτερο χτύπημα, κατά πρώτον με το να προκαλέσει σύγχυση σε αυτούς
και να τους αποστομώσει και δεύτερο με το φανερώσει ενώπιον όλων τα κρυφά
σχέδιά τους και στη συνέχεια με το να αποκαλύψει σε όλους με ποιες διαθέσεις
Τον πλησιάζουν. Αυτά δεν τα έκανε με σκοπό να μειώσει την κακία τους, ώστε να
μην επιχειρούν και πάλι να Τον βλάψουν με τις ίδιες ενέργειές τους.
Μολονότι βέβαια τα λόγια τους ήσαν γεμάτα
από πολλά τιμή, καθόσον και Διδάσκαλο Τον αποκαλούσαν και Τον επιβεβαίωναν ότι
λέγει την αλήθεια και ότι τάχα δεν ήταν προσωπολήπτης, επειδή όμως ήταν Θεός,
τίποτε από όλα αυτά δεν υπήρχε που να μην το γνώριζε. Για τον λόγο αυτόν έπρεπε
και εκείνοι να αναλογίζονται ότι η επίπληξη Του δεν ήταν προϊόν στοχασμού, αλλά
απόδειξη ότι γνωρίζει τις απόκρυφες σκέψεις τους.
Δε σταμάτησε όμως μέχρι την επίπληξη, αν και
ήταν αρκετό και μόνο το ότι έλεγξε την σκέψη τους να καταισχύνει την πονηρία
τους, αλλά όμως δεν σταματά μέχρι εδώ, αλλά και με άλλο τρόπο τους αποστομώνει.
Διότι τους λέγει: «Ἐπιδείξατέ μοι τὸ νόμισμα τοῦ κήνσου (:Δείξτε μου το νόμισμα με το οποίο πληρώνεται ο φόρος). Οἱ
δὲ προσήνεγκαν αὐτῷ δηνάριον (:αυτοί λοιπόν του έφεραν ένα δηνάριο, το οποίο ως νόμισμα
ρωμαϊκό έφερε επάνω την εικόνα και την επιγραφή του Καίσαρα)»· και μόλις το
έδειξαν, πράγμα που πάντοτε κάνει, τους απαντά με τα ίδια τα λόγια τους και
τους αναγκάζει να παραδεχθούν ότι επιτρέπεται, πράγμα που ήταν λαμπρή και
φανερή νίκη. Ώστε όταν ρωτά, δεν ρωτά γιατί δεν γνωρίζει, αλλά επειδή θέλει να
τους παρουσιάσει υπεύθυνους από τις δικές τους απαντήσεις. Επειδή λοιπόν τους
ρώτησε «Τίνος ἡ εἰκὼν αὕτη, καὶ ἡ ἐπιγραφή; (:και τότε δείχνοντας το νόμισμα τούς λέει: Τίνος είναι αυτή η
εικόνα και η επιγραφή;)» και απάντησαν ότι είναι του Καίσαρα, τους λέγει «Ἀπόδοτε
οὖν τὰ Καίσαρος, Καίσαρι (:Δώστε λοιπόν πίσω στον Καίσαρα εκείνα που ανήκουν στον
Καίσαρα)». Αυτό βέβαια δεν σημαίνει να δώσουν, αλλά να αποδώσουν, πράγμα που
αποδεικνύεται και από την εικόνα και από την επιγραφή.
Στη συνέχεια για να μην πουν: «μας προτρέπεις να
υποτασσόμαστε σε ανθρώπους;» πρόσθεσε «καὶ τὰ
τοῦ Θεοῦ τῷ Θεῷ (:και στον Θεό δώστε εκείνα που ανήκουν στο Θεό. Στον Καίσαρα
και στους άρχοντες ανήκουν οι φόροι και ο σεβασμός και η υποταγή στους νόμους,
εφόσον αυτά δεν σας ζημιώνουν στην ευσέβεια˙ η ψυχή σας όμως και ολόκληρο το
εσωτερικό σας και όλος ο εαυτός σας ανήκουν στον Θεό)» [Ματθ. 22,21]. Διότι
είναι δυνατόν και προς τους ανθρώπους να εκπληρώνει κανείς τις υποχρεώσεις του
και στον Θεό να αποδίδει, αυτά που οφείλουμε να αποδίδουμε στον Θεό.
Για τον λόγο αυτόν και ο Παύλος λέγει «ἀπόδοτε
οὖν πᾶσι τὰς ὀφειλάς, τῷ τὸν φόρον τὸν φόρον, τῷ τὸ τέλος τὸ τέλος, τῷ τὸν φόβον τὸν φόβον, τῷ τὴν τιμὴν τὴν τιμήν (:αποδώστε λοιπόν σε όλους όσους κατέχουν εξουσία, ό,τι
τους οφείλετε ως χρέος και καθήκον. Σε εκείνον που εισπράττει τον φόρο για τα
εισοδήματα και τον κεφαλικό φόρο, αποδώστε τον φόρο. Σε εκείνον που εισπράττει
τους τελωνειακούς δασμούς, αποδώστε τον τελωνειακό δασμό. Σε εκείνον που ανήκει
ο βαθύς σεβασμός, αποδώστε τον βαθύ σεβασμό. Σε εκείνον που ανήκει η τιμή,
αποδώστε την τιμή)» [Ρωμ. 13,7]. Εσύ όμως όταν ακούσεις «Ἀπόδοτε
οὖν τὰ Καίσαρος, Καίσαρι (:δώστε λοιπόν πίσω στον Καίσαρα εκείνα που ανήκουν στον
Καίσαρα)» γνώριζε ότι ο Κύριος παραγγέλλει εκείνα μόνο, που δεν παραβλάπτουν
την ευσέβεια, διότι εάν συμβαίνει κάτι τέτοιο, αυτό δεν αποτελεί οφειλή προς
τον Καίσαρα, αλλά το παρόμοιο είναι φόρος και δασμός του διαβόλου.
Όταν τα άκουσαν αυτά οι Φαρισαίοι αποστομώθηκαν και
θαύμασαν την σοφία Του [«Καὶ ἀκούσαντες,
ἐθαύμασαν (:κι όταν άκουσαν την απάντηση, θαύμασαν)» [Ματθ.
22,22]. Βέβαια έπρεπε να πιστέψουν και να εκπλαγούν από τα λόγια Του, καθόσον
τους έδωσε δείγματα της θεότητάς Του και με το ότι τους απεκάλυψε τα μυστικά
σχέδιά τους και με το ότι τους αποστόμωσε με επιείκεια. Τι λοιπόν; Πίστεψαν;
Καθόλου· αλλά «ἀφέντες αὐτόν, ἀπῆλθον (:Τον άφησαν τότε κι έφυγαν)» [Ματθ. 22,22]· και μετά από
αυτούς Τον πλησίασαν οι Σαδουκκαίοι.
ΠΡΟΣ ΔΟΞΑΝ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΤΡΙΑΔΙΚΟΥ ΘΕΟΥ,
επιμέλεια κειμένου: Ελένη Λιναρδάκη, φιλόλογος
