Αγίου Νικοδήμου Αγιορείτου
Από την ρίζα της φιλαυτίας, την οποία έχουμε αναφέρει πολλές φορές, δηλαδή από την αγάπη και την τιμή που έχουμε για τον εαυτό μας, προέρχεται μία άλλη κακία που μας προξενεί πάρα πολύ μεγάλη ζημία·
αυτή είναι η αυθάδης κρίση και κατάκριση που κάνομε σε βάρος του πλησίον μας. Από την κατάκριση αυτή φθάνουμε στο σημείο να εξευτελίζουμε τους αδελφούς, να τους καταφρονούμε και να τους ταπεινώνουμε. Αυτό το ελάττωμα όπως προέρχεται από την υπερηφάνεια, από αυτήν θάλπεται και τρέφεται με προθυμία. Γιατί αυτή η υπερηφάνεια μαζί με την κατάκριση, αυξάνεται συνέχεια, επειδή, χωρίς να το καταλάβουν, αρέσκεται η μία με την άλλη και πλανώνται συγχρόνως.
Όση μεγαλύτερη υπόληψη και τιμή έχουμε για τον εαυτό μας, τόσο περισσότερο παρακινούμαστε να κατακρίνουμε και να καταφρονούμε τους άλλους, νομίζοντας ότι εμείς είμαστε μακριά από εκείνες τις ατέλειες και τα ελαττώματα που νομίζουμε ότι έχουν αυτοί.
αυτή είναι η αυθάδης κρίση και κατάκριση που κάνομε σε βάρος του πλησίον μας. Από την κατάκριση αυτή φθάνουμε στο σημείο να εξευτελίζουμε τους αδελφούς, να τους καταφρονούμε και να τους ταπεινώνουμε. Αυτό το ελάττωμα όπως προέρχεται από την υπερηφάνεια, από αυτήν θάλπεται και τρέφεται με προθυμία. Γιατί αυτή η υπερηφάνεια μαζί με την κατάκριση, αυξάνεται συνέχεια, επειδή, χωρίς να το καταλάβουν, αρέσκεται η μία με την άλλη και πλανώνται συγχρόνως.
Όση μεγαλύτερη υπόληψη και τιμή έχουμε για τον εαυτό μας, τόσο περισσότερο παρακινούμαστε να κατακρίνουμε και να καταφρονούμε τους άλλους, νομίζοντας ότι εμείς είμαστε μακριά από εκείνες τις ατέλειες και τα ελαττώματα που νομίζουμε ότι έχουν αυτοί.
Και ο πανούργος διάβολος που βλέπει μέσα μας μια τόσο κακή διάθεση, παραμένει πάντοτε άγρυπνος για να μας ανοίγει τα μάτια και να μας κρατά ξάγρυπνους για να βλέπουμε και να εξετάζουμε και να μεγαλοποιούμε τα ελαττώματα των άλλων. Αλλά οι αμελείς δεν το πιστεύουν και δεν γνωρίζουν πόσο φροντίζει και πόσο συνεργεί ο εχθρόςαυτός να τυπώσει στο νου μας αυτά τα μικρά ελαττώματα του ενός και του άλλου.
Γι αυτό, εάν αδελφέ μου, αγρυπνά αυτός για να σε ζημιώσει, στάσου και συ άγρυπνος για να μη πέσεις στις παγίδες του. Και αμέσως μόλις σου παρουσιάσει κάποιο σφάλμα του πλησίον σου, γύρισε πίσω από το λογισμό αυτόν, διότι έχει
γραφή· «καθένας σας να μη σκέπτεσθε την κακία του πλησίον» (Ζαχ. 8,17). Κι αν ακόμη αισθάνεσαι ότι παρακινείσαι να τον κρίνεις, σκέψου ότι η εξουσία αυτή δεν δόθηκε σε σένα. Αλλά κι αν σου είχε δοθεί, δεν θα μπορούσες να κρίνεις σωστά όντας εσύ ο ίδιος περικυκλωμένος από χίλιους λογισμούς και πάθη και πολύ εύκολος να έχεις κακή ιδέα για τους άλλους, χωρίς δίκαιη αιτία.
Το δραστικότερο φάρμακο της κακίας αυτής είναι το να ασχολείσαι πάντοτε να ερευνάς με το λογισμό σου τα δικά σου πάθη και τις δικές σου κακίες, τα οποία είναι τόσο πολλά και τόσο απόκρυφα, που μόνον για να τα γνωρίσεις και να τα θεραπεύσεις, δεν θα σου φθάσουν όλες οι ημέρες της ζωής σου, και όχι να σου περισσέψει καιρός για να εξετάζεις τις πράξεις των άλλων. Εάν έτσι ερευνάς και κρίνεις μόνον τα δικά σου πάθη, θα καθαρίσεις τους εσωτερικούς οφθαλμούς του νου σου από εκείνους τους κακούς χυμούς και τα μεγάλα δοκάρια που βρίσκονται μέσα· από τα οποία παρακινείσαι να βλέπεις τα μικρά ξυλαράκια, που έχουν οι άλλοι στα μάτια τους, όπως είπε ο Κύριος: «Γιατί βλέπεις το σκουπιδάκι στο μάτι του αδελφού σου και δεν καταλαβαίνεις το δοκάρι που βρίσκεται στο δικό σου το μάτι;» (Ματθ. 7,3).
Γνώριζε, ότι όπως εξετάζεις με κακή διάθεση κάποιο πάθος του αδελφού σου, κάποια ρίζα του ίδιου πάθους βρίσκεται και μέσα στην καρδιά σου, που σύμφωνα με τη διάθεση και το πάθος που έχει, έτσι με εμπάθεια κρίνει και τα των άλλων, όπως έχει γραφή· «ο κακός άνθρωπος από το απόθεμα της καρδιάς του βγάζει πονηρά πράγματα» (Ματθ. 12,35). Γιατί και με άλλον τρόπο, ένας καθαρός και απαθής οφθαλμός, με απάθεια βλέπει τα πράγματα και όχι με πονηριά· «Καθαρός είναι ο οφθαλμός όταν δεν βλέπει πονηρά» (Αββ. 1,13). Έτσι όταν σου έλθει κάποιος λογισμός για να κρίνεις άλλους για κάποιο ελάττωμα, αγανάκτησε κατά του εαυτού σου ως φταίχτη και εργάτη του ίδιου σφάλματος, και πες στη καρδιά σου· «Πως εγώ ο ταλαίπωρος βρισκόμενος στο ίδιο σφάλμα θα σηκώσω κεφάλι για να ιδώ και να κρίνω τα σφάλματα των άλλων;». Και έτσι τα όπλα που θα μεταχειριστείς για τα σφάλματα των άλλων, μεταχειρίσου τα κατά του εαυτού σου, για να θεραπεύσεις τις πληγές σου.
Κι αν ακόμη το σφάλμα κάποιου αδελφού μπορεί να είναι δημόσιο και φανερό, εσύ αιτιολόγησέ το με αγάπη και φιλαδελφία και πες ότι στον αδελφό εκείνον με το να βρίσκονται άλλες αρετές κρυμμένες, για να φυλαχθούν αυτές, επέτρεψε ο Θεός να πέσει στο σφάλμα αυτό ή αν έχει μικρό χρονικό διάστημα το ελάττωμα εκείνο, για να παραμένει πιο ταπεινός στα μάτια τα δικά του· και ακόμη με την καταφρόνηση των άλλων να κάνει κάποιον καρπό ταπεινώσεως και να ευαρεστήσει το Θεό περισσότερο, και έτσι το κέρδος του θα είναι μεγαλύτερο από την ζημία του. Αν πάλι η αμαρτία κάποιου είναι όχι μόνο φανερή, αλλά και μεγάλη και προέρχεται από καρδιά ισχυρογνώμονος, μη τον κατακρίνεις· αλλά τρέξε με το λογισμό σου στις φοβερές κρίσεις του Θεού και θα δεις εκεί και άλλους ανθρώπους που ενώ προηγουμένως ήσαν στην παρανομία σε πολύ μεγάλο βαθμό, να έχουν φθάσει σε μεγάλα μέτρα αγιότητος με την μετάνοια· και άλλους πάλι ενώ προηγουμένως ήσαν στον υψηλότερο βαθμό της τελειότητας, να έχουν πέσει σε αθλιότατο γκρεμό.
Γι αυτό, να στέκεσαι πάντοτε με φόβο και τρόμο, περισσότερο για τον εαυτό σου, παρά για κανένα άλλον. Και ας είσαι βέβαιος ότι όλα εκείνα τα καλά λόγια που θα πεις για τον πλησίον και η χαρά που θα δοκιμάσεις γι αυτόν, είναι καρπός και αποτέλεσμα του αγίου Πνεύματος. Και αντίθετα κάθε καταφρόνηση και αυθάδης κρίση και καταλαλιά του πλησίον, προέρχεται από την κακία μας και από διαβολική παρακίνηση.
Έτσι αν κάποιο ελάττωμα του αδελφού σου σε σκανδαλίσει, μην αναπαυθείς ποτέ, ούτε να δώσεις ύπνο στους οφθαλμούς σου, μέχρις ότου το διώξεις από την καρδιά σου με όλη σου τη δύναμη.
Γι αυτό, εάν αδελφέ μου, αγρυπνά αυτός για να σε ζημιώσει, στάσου και συ άγρυπνος για να μη πέσεις στις παγίδες του. Και αμέσως μόλις σου παρουσιάσει κάποιο σφάλμα του πλησίον σου, γύρισε πίσω από το λογισμό αυτόν, διότι έχει
γραφή· «καθένας σας να μη σκέπτεσθε την κακία του πλησίον» (Ζαχ. 8,17). Κι αν ακόμη αισθάνεσαι ότι παρακινείσαι να τον κρίνεις, σκέψου ότι η εξουσία αυτή δεν δόθηκε σε σένα. Αλλά κι αν σου είχε δοθεί, δεν θα μπορούσες να κρίνεις σωστά όντας εσύ ο ίδιος περικυκλωμένος από χίλιους λογισμούς και πάθη και πολύ εύκολος να έχεις κακή ιδέα για τους άλλους, χωρίς δίκαιη αιτία.
Το δραστικότερο φάρμακο της κακίας αυτής είναι το να ασχολείσαι πάντοτε να ερευνάς με το λογισμό σου τα δικά σου πάθη και τις δικές σου κακίες, τα οποία είναι τόσο πολλά και τόσο απόκρυφα, που μόνον για να τα γνωρίσεις και να τα θεραπεύσεις, δεν θα σου φθάσουν όλες οι ημέρες της ζωής σου, και όχι να σου περισσέψει καιρός για να εξετάζεις τις πράξεις των άλλων. Εάν έτσι ερευνάς και κρίνεις μόνον τα δικά σου πάθη, θα καθαρίσεις τους εσωτερικούς οφθαλμούς του νου σου από εκείνους τους κακούς χυμούς και τα μεγάλα δοκάρια που βρίσκονται μέσα· από τα οποία παρακινείσαι να βλέπεις τα μικρά ξυλαράκια, που έχουν οι άλλοι στα μάτια τους, όπως είπε ο Κύριος: «Γιατί βλέπεις το σκουπιδάκι στο μάτι του αδελφού σου και δεν καταλαβαίνεις το δοκάρι που βρίσκεται στο δικό σου το μάτι;» (Ματθ. 7,3).
Γνώριζε, ότι όπως εξετάζεις με κακή διάθεση κάποιο πάθος του αδελφού σου, κάποια ρίζα του ίδιου πάθους βρίσκεται και μέσα στην καρδιά σου, που σύμφωνα με τη διάθεση και το πάθος που έχει, έτσι με εμπάθεια κρίνει και τα των άλλων, όπως έχει γραφή· «ο κακός άνθρωπος από το απόθεμα της καρδιάς του βγάζει πονηρά πράγματα» (Ματθ. 12,35). Γιατί και με άλλον τρόπο, ένας καθαρός και απαθής οφθαλμός, με απάθεια βλέπει τα πράγματα και όχι με πονηριά· «Καθαρός είναι ο οφθαλμός όταν δεν βλέπει πονηρά» (Αββ. 1,13). Έτσι όταν σου έλθει κάποιος λογισμός για να κρίνεις άλλους για κάποιο ελάττωμα, αγανάκτησε κατά του εαυτού σου ως φταίχτη και εργάτη του ίδιου σφάλματος, και πες στη καρδιά σου· «Πως εγώ ο ταλαίπωρος βρισκόμενος στο ίδιο σφάλμα θα σηκώσω κεφάλι για να ιδώ και να κρίνω τα σφάλματα των άλλων;». Και έτσι τα όπλα που θα μεταχειριστείς για τα σφάλματα των άλλων, μεταχειρίσου τα κατά του εαυτού σου, για να θεραπεύσεις τις πληγές σου.
Κι αν ακόμη το σφάλμα κάποιου αδελφού μπορεί να είναι δημόσιο και φανερό, εσύ αιτιολόγησέ το με αγάπη και φιλαδελφία και πες ότι στον αδελφό εκείνον με το να βρίσκονται άλλες αρετές κρυμμένες, για να φυλαχθούν αυτές, επέτρεψε ο Θεός να πέσει στο σφάλμα αυτό ή αν έχει μικρό χρονικό διάστημα το ελάττωμα εκείνο, για να παραμένει πιο ταπεινός στα μάτια τα δικά του· και ακόμη με την καταφρόνηση των άλλων να κάνει κάποιον καρπό ταπεινώσεως και να ευαρεστήσει το Θεό περισσότερο, και έτσι το κέρδος του θα είναι μεγαλύτερο από την ζημία του. Αν πάλι η αμαρτία κάποιου είναι όχι μόνο φανερή, αλλά και μεγάλη και προέρχεται από καρδιά ισχυρογνώμονος, μη τον κατακρίνεις· αλλά τρέξε με το λογισμό σου στις φοβερές κρίσεις του Θεού και θα δεις εκεί και άλλους ανθρώπους που ενώ προηγουμένως ήσαν στην παρανομία σε πολύ μεγάλο βαθμό, να έχουν φθάσει σε μεγάλα μέτρα αγιότητος με την μετάνοια· και άλλους πάλι ενώ προηγουμένως ήσαν στον υψηλότερο βαθμό της τελειότητας, να έχουν πέσει σε αθλιότατο γκρεμό.
Γι αυτό, να στέκεσαι πάντοτε με φόβο και τρόμο, περισσότερο για τον εαυτό σου, παρά για κανένα άλλον. Και ας είσαι βέβαιος ότι όλα εκείνα τα καλά λόγια που θα πεις για τον πλησίον και η χαρά που θα δοκιμάσεις γι αυτόν, είναι καρπός και αποτέλεσμα του αγίου Πνεύματος. Και αντίθετα κάθε καταφρόνηση και αυθάδης κρίση και καταλαλιά του πλησίον, προέρχεται από την κακία μας και από διαβολική παρακίνηση.
Έτσι αν κάποιο ελάττωμα του αδελφού σου σε σκανδαλίσει, μην αναπαυθείς ποτέ, ούτε να δώσεις ύπνο στους οφθαλμούς σου, μέχρις ότου το διώξεις από την καρδιά σου με όλη σου τη δύναμη.
Αγίου Νικοδήμου Αγιορείτου, Αόρατος Πόλεμος
