«“Οι
αμαρτίες ελαττώνουν φυλές”, λέει η Αγία Γραφή. Αν προχωρήσουμε λίγο ακόμη,
καμία προσευχή μας πια δε θα είναι ωφέλιμη για να σώσει την Πατρίδα μας».
Αγαπητοί… Υστάτη στιγμή. Να μετανοήσουμε. Να μετανοήσουμε ακριβώς για να μας λυπηθεί ο Θεός. Διότι, αν προχωρήσουμε λίγο ακόμη, καμία προσευχή μας πια δε θα είναι ωφέλιμη. Σημειώσατε ότι είναι πολλές φορές γραμμένο -είναι και στον προφήτη Ιερεμία, και στον Ιεζεκιήλ- «μην προσεύχεσαι», να λέει ο Θεός στον προφήτη, «θα τους καταστρέψω». Υπάρχουν ανάλογες παραδόσεις για την Κωνσταντινούπολη. «Μην προσεύχεσαι για την Κωνσταντινούπολη· θα παραδοθεί…».
Λοιπόν. Έχουμε φοβερά προκαλέσει την θεότητα. Και μάλιστα,
τη θεότητα του Ιησού Χριστού. Φοβερά έχουμε προκαλέσει· όχι μόνο με την απιστία
μας, αλλά και με άλλες προκλήσεις κατά του Ιησού Χριστού. Πολύ φοβούμαι μήπως
περάσαμε και τα όρια το να μην είναι πλέον ανεκτή η μετάνοιά μας… Ωστόσο
οφείλουμε να μιλάμε για την μετάνοια.
Έτσι. Τι θα πει μετάνοια. Μετάνοια θα πει να έχω χάσει τον
δρόμο μου και να γυρίζω πίσω. Να σκέπτομαι ότι «πού πάω από εδώ; Εδώ
δεν είναι ο δρόμος μου». Να αρχίσω να σκέπτομαι διαφορετικά από ό,τι
προηγουμένως. Να αλλάξω γνώμη. Να βλέπω αλλιώτικα τα πράγματα. Έκανα αμαρτίες;
Τώρα να σταματήσω και να μην κάνω αμαρτίες. Να ήμουνα μακριά από τον Θεό και
τώρα να προσεγγίσω τον Θεό. Να έχω λυπήσει τον Θεό και τώρα να Του δώσω χαρά.
Όλα αυτά σημαίνουν μετά -βάζω παύλα- νοια. Τι θα πει αυτό; Αλλάζω μυαλό. Αυτό θα πει μετάνοια. Αλλάζω
νουν. Αλλάζω σκέψη, αλλάζω τρόπο.
Και βέβαια, ποιος άνθρωπος θα μπορούσε να ισχυριστεί ότι ποτέ δεν
λύπησε τον Θεό και ποτέ δεν αμάρτησε; Όλοι μας, μηδενός εξαιρουμένου,
έχουμε λυπήσει τον Θεό. Αν έτσι έχουν τα πράγματα, τότε όλοι μας έχουμε ανάγκη
από μετάνοια. Γι' αυτό εξάλλου και κεντρικό σημείο του κηρύγματος του
Ιωάννου του Βαπτιστού ήταν αυτό: «Μετανοεῖτε· ἤγγικε γὰρ ἡ βασιλεία τῶν
οὐρανῶν». Και όταν ο Ιωάννης αποκεφαλίστηκε, ο Κύριος από το κήρυγμα του
Ιωάννου ξεκίνησε. Και έλεγε και Εκείνος ακριβώς το ίδιο: «Μετανοεῖτε· ἤγγικε
γὰρ ἡ βασιλεία τῶν οὐρανῶν». Για προσέξτε. Είπε «ἤγγικε». Δηλαδή, «έχει
πλησιάσει». Η «βασιλεία τῶν οὐρανῶν» ποια ήταν; Η παρουσία του ιδίου του Ιησού
Χριστού· διότι ο Ιησούς Χριστός είναι η Βασιλεία του Θεού. Όπως ακριβώς δεν
μπορούμε να χωρίσουμε τον ήλιο από την ακτινοβολία του· δεν μπορούμε να πούμε
ότι εδώ είναι ο ήλιος και εδώ είναι η ακτινοβολία του. Όπου ο ήλιος, εκεί και η
ακτινοβολία του. Όπου ο Χριστός, εκεί και η βασιλεία Του. Συνεπώς, αφού
ενηνθρώπισε ο Υιός του Θεού, και ήρθε τόσο κοντά μας, σημαίνει ότι η Βασιλεία
του Θεού «ἤγγικεν»· δηλαδή πλησίασε.
Και, ακόμη, δεν είπε «μετανοήσατε», αλλά είπε «μετανοεῖτε»,
που σημαίνει ότι η μετάνοια δεν είναι παρά ένα διαρκές φαινόμενο. Δεν μπορώ να
πω ότι μετανόησα και τελείωσα. Πρέπει πάντα να μετανοώ. Η μετάνοια δεν έχει
ποτέ τέρμα. Όχι διότι ξανακάνω αμαρτίες, τουλάχιστον ελαφρές, αλλά και
διότι είμαι στον χώρο μιας ανοχής, και πρέπει διαρκώς να δείχνω αυτήν την
επιστροφή μου, αυτή τη μετάνοια, να έχω δηλαδή πνεύμα μετανοίας.
Είναι χαρακτηριστικό ότι όταν ο άγιος Σισώης, ένας μεγάλος ασκητής, στην
Αίγυπτο, πέθαινε, παρακάλεσε τους γύρω του-τον είχανε περικυκλώσει οι μαθητές
του- και τους είπε: «Σας παρακαλώ αφήσατέ με λίγο μόνο για να βάλω αρχή
μετανοίας». «Να βάλω αρχή μετανοίας», προσέξτε, «αρχή μετανοίας». Και ενώ είπε
τα λόγια αυτά, ύστερα από λίγα λεπτά πέθανε· και έλαμψε το πρόσωπό του· και
γέμισε ευωδία ο χώρος όπου ήταν η παρουσία του, το λείψανό του. Κατάλαβαν όλοι
ότι είχε σωθεί, ότι είχε δικαιωθεί, ότι είχε θεωθεί. Κι όμως τι είπε; «Αφήσατέ
με, να βάλω -ούτε λίγο, ούτε πολύ- αρχή μετανοίας».
Αγαπητοί μου, αυτή η αρχή της μετανοίας θα πρέπει να χαρακτηρίζει
και εμάς. Να είμαστε οι άνθρωποι της μετανοίας. Μάλιστα, ο άγιος Ιωάννης της
Κλίμακος την ονομάζει τη μετάνοια «μεμεριμνημένην» και αληθώς ενεργή. Τι θα πει
«μεμεριμνημένη»; Μετοχή Παρακειμένου που θα πει: «φροντισμένη». Φροντισμένη
μετάνοια. Όχι τυχαία μετάνοια. Όχι απλά μετανοώ, αλλά φροντίδα να αλλάξει
πραγματικά η ζωή μου, ο τρόπος του σκέπτεσθαι. Και «αληθώς ενεργή» θα πει
αληθινά να ενεργεί, να είναι φανερή, να έχει καρπό, όπως θα δούμε ευθύς
παρακάτω. Αυτό σημαίνει ότι η μετάνοια δεν πρέπει να είναι η υπόθεση μιας
στιγμής. Να πω: «μετανόησα». Κάποιας φοράς, κατευθύνσεως της ζωής μας. Μια
κατάσταση επιπόλαια και σπασμωδική: μετανοώ, βλέπω σεισμό, γίνεται κακό,
κινδυνεύει η ζωή μου και λέγω «μετανοώ», αλλά μία υπόθεση αληθινή, ειλικρινής,
φροντισμένη, με καρπούς.
Ναι. Και οι καρποί της μετανοίας δίνουν την ταυτότητα ποιότητας της
μετανοίας. Έλεγε ο άγιος Ιωάννης ο Βαπτιστής: «Ποιήσατε οὖν καρπούς ἀξίους τῆς
μετανοίας». Κάνατε λοιπόν, πραγματοποιήσατε λοιπόν καρπούς που να είναι άξιοι
της μετανοίας. Ποιοι είναι αυτοί οι καρποί της μετανοίας; Ήμουν βλάσφημος;
Τώρα, υμνώ και ευλογώ και δοξάζω τον Θεό· όχι απλώς δεν είναι βλάσφημος, αλλά
προχωρώ να είμαι και εκείνος που ευλογεί τον Θεό. Ήμουν πόρνος; Τώρα είμαι
εγκρατής· και ακόμη λέγω και στους άλλους, και ιδίως στα νέα παιδιά να
αποφύγουν την ανηθικότητα. Ήμουν μέθυσος; Και αγόμουνα και φερόμουνα από το
οινόπνευμα; Τώρα, όχι μόνο το σταματώ, αλλά άγομαι και φέρομαι από το Πνεύμα το
Άγιο. Γι' αυτό λέει ο Απόστολος: «Μὴ μεθύσκεσθε οἴνῳ, ἐν ᾧ ἐστιν ἀσωτία». Αλλά
τι; Να πληρώνεστε, να γεμίζετε από Πνεύμα Άγιο και να μεθάτε από το Πνεύμα το
Άγιο. Αυτοί -για να μη μακρηγορώ- είναι οι καρποί της μετανοίας. Τότε μπορώ να
μιλάω για μια μετάνοια.
Αλλιώτικα; Αν έχω μια μετάνοια της γλώσσης, απλώς μετανοώ, γρήγορα
θα τη χάσω. Ίσως ίσως μέσα σε ένα εικοσιτετράωρο· γιατί, ας φοβηθούμε και
τούτο, λέει ο άγιος Ιωάννης ο Βαπτιστής στη συνέχεια, γιατί αν δεν αποφέρω
καρπούς αξίους της μετανοίας, τότε κινδυνεύω, τι; Ιδού, λέει, «ἡ ἀξίνη πρὸς τὴν
ῥίζαν τῶν δένδρων κεῖται». Ο μπαλτάς. «Πᾶν οὖν δένδρον μὴ ποιοῦν καρπὸν καλὸν
ἐκκόπτεται καὶ εἰς πῦρ βάλλεται». Κόβεται κάθε δέντρο που δεν έχει καρπό καλό
και σε πυρ βάλλεται· είναι η αιωνία κόλασις.
Υπάρχουν μερικές χαρακτηριστικές διατυπώσεις για τη μετάνοια από τον
άγιο Ιωάννη της Κλίμακος, που έχει ειδική ομιλία περί μετανοίας. Σταχυολογώ
τρεις-τέσσερις, τρία-τέσσερα σημεία μόνο.
«Μετάνοια ἐστὶν ἀνάκλησις βαπτίσματος». Τι είναι μετάνοια; Να ανακαλέσεις
το βάπτισμά σου· διότι εκεί συγχωρέθηκαν οι αμαρτίες σου· τώρα, ξανααμάρτησες.
Τώρα ανακαλείς το βάπτισμα. Γι' αυτό και λέγεται η μετάνοια και η εξομολόγηση
-τι;- δεύτερο βάπτισμα.
«Μετάνοια ἐστὶ συνθήκη πρὸς Θεὸν δευτέρου βίου».Τι είναι η μετάνοια;
Η συμφωνία, η συνθήκη με τον Θεό ότι θα αλλάξει η ζωή σου. Θα κάνεις δεύτερο
βίο, άλλο βίο, άλλη ζωή. «Μετάνοια ἐστι συνειδότος καθαρισμός». Τι
είναι η μετάνοια; Να καθαρίσεις τη συνείδησή σου από τα νεκρά έργα. «Μετάνοιά
ἐστι θυγάτηρ ἐλπίδος, καὶ ἄρνησις ἀνελπιστίας». Είναι η κόρη της ελπίδος ότι
μπορώ να σωθώ και η άρνηση της απελπισίας.
Η μετάνοια, αγαπητοί, είναι ένας δρόμος με πτώσεις και αναστάσεις,
με ήττες και με νίκες. Δεν είναι ομαλός ο δρόμος της μετανοίας. Μην το νομίσει
κανείς ποτέ αυτό. Γι' αυτό λέγει πάλι ο άγιος Ιωάννης της Κλίμακος: «Μὴ
θαμβηθῇς καθ᾿ ἡμέραν πίπτων». «Μην απορήσεις, μην τρομάξεις, εάν», λέγει,
«πέφτεις κάθε μέρα». Φυσικά, δε θα κάνω χοντρά αμαρτήματα. Δε θα κάνω πορνείες
κάθε μέρα, αλλά άλλα αμαρτήματα, γλώσσης, ματιών, σκέψεων… Μη λοιπόν απορήσεις
όταν κάθε μέρα πέφτεις, «μηδὲ ἀποπήδα», ούτε να πεις «φεύγω, δεν μπορώ άλλο να
αντέξω» και να μείνεις στην παλιά σου κατάσταση· «ἀλλὰ στῆθι ἀνδρείως»· να
σταθείς ανδρείως. Μην ξεχνάμε ότι η μετάνοια έχει ανάγκη της ανδρείας.
Εάν δεν υπάρξει η ανδρεία, ναι, η ανδρεία, παιδιά της οποίας είναι η επιμονή
και η υπομονή, εάν δεν έχουμε επιμονή και υπομονή και ανδρεία, δεν μπορούμε να
φτάσουμε στη μετάνοια. «Καὶ πάντως αἰδεσθήσεταί σου τὴν ὑπομονὴν ὁ
φυλάσσων σε ἄγγελος». «Και οπωσδήποτε», λέει, «ο άγγελος που σε φυλάττει, θα
σεβαστεί την υπομονή σου όταν επιμένεις».
Είναι μια μεγάλη αλήθεια ακόμη. Δεν πρέπει κανείς να αφήνει
τα τραύματα της αμαρτίας και των πτώσεων να χρονίζουν, διότι τότε γίνονται
αθεράπευτα. Τι είναι πάθος; Χρονίζουσα αμαρτία. Ποια είναι η διαφορά
του πάθους από την αμαρτία; Αυτή είναι· η αμαρτία είναι η
διάπραξη του κακού. Όταν το κακό χρονίσει, γίνεται πάθος. Έχω πάθος χωρίς να
έχω αμαρτία. Δηλαδή, να έχω το πάθος του θυμού, χωρίς να υπάρχει κάποια αιτία ή
κάποια μικρή αφορμή να είναι και να θυμώνω, γιατί είναι πάθος. Έτσι, το πάθος
και η αμαρτία διακρίνονται. Θα το πω ξανά. Τι είναι πάθος; Η χρονίζουσα
αμαρτία. Συμπέρασμα: Δεν πρέπει να αφήνουμε τις αμαρτίες να χρονίζουν γιατί
γίνονται πάθη.
Λέγει πάλι ο άγιος Ιωάννης: «Ὡς νεαρὸν καὶ ζέον τὸ τραῦμα -και ζεστό
δηλαδή- εὐΐατον εἶναι πέφυκε»· αυτό εύκολα θεραπεύεται. «τὰ γὰρ χρόνια καὶ
ἠμελημένα -αυτά που χρονίζουν και είναι παραμελημένα- καὶ κεχερσωμένα δυσίατα -αυτά
δύσκολα θεραπεύονται-, καὶ πολλοῦ τοῦ κόπου, καὶ σιδήρου καὶ ξηρίου -και πολύς
είναι ο κόπος και χρειάζεται εγχείρισις και ξυράφι-, καὶ τοῦ πυρὸς ἐνταῦθα πρὸς
ἰατρείαν δεόμενα -και ο καυτηριασμός για να θεραπευτεί μία πληγή».
Αν κάποιο αμάρτημα,
αγαπητοί μου επιμένει, μην απελπιζόμαστε. Γιατί «πολλὰ τῷ χρόνῳ ἀνίατα», λέγει
πάλι ο άγιος Ιωάννης, «παρὰ δὲ Θεῷ πάντα δυνατά», για τον Θεό όμως όλα είναι
δυνατά. Γαντζώσου από τον Θεό. Ενώσου με τον Θεό και θα σε βοηθήσει εκείνο που
σήμερα το βλέπεις να μην περνάει, να περνάει και να θεραπεύεται.
Οι δαίμονες μάς ρίπτουν σε απόγνωση μετά από την αμαρτία. Μην τους
πιστέψουμε. Έρχεται πριν την αμαρτία και μας λέγει: «Δεν είναι σπουδαίο πράγμα·
πράξε την αμαρτία»· όταν τη διαπράξουμε λέγει: «Πώπω, μένεις ασυγχώρητος». Όχι.
Θα αντιστρέψουμε τα πράγματα. Πριν από την αμαρτία θα λέμε: «Ο Θεός είναι
φοβερός». Όταν όμως διαπράξουμε την αμαρτία θα πούμε: «Ο Θεός είναι φιλάνθρωπος
και θα με συγχωρήσει».
Πώς μπορούμε να γνωρίζουμε, αγαπητοί, ότι έχουμε μετάνοια αληθινή;
Είναι ένα ερώτημα πολύ χρήσιμο. Έχω μετάνοια; Εάν ερωτήσω εσάς, έχετε μετάνοια;
Σίγουρα δεν μπορούμε εύκολα να απαντήσουμε· δεν είναι εύκολη η απάντησις. Θα
σας δώσω όμως πάλι ένα στοιχείο. Το αναφέρει πάλι ο άγιος Ιωάννης της
Κλίμακος: όταν με βαθιά επίγνωση αισθανόμαστε ότι είμαστε αιώνιοι χρεώστες
του Θεού. Τότε έχω μετάνοια. Δηλαδή: να πώς το λέει ο άγιος Ιωάννης·
«σημεῖον τῆς ἐν πτώματι λύσεως, τὸ διὰ παντὸς χρεώστην λογίζεσθαι»· δηλαδή: εάν
αισθάνομαι ευγνωμοσύνη στον Θεό για το ότι με απήλλαξε και συγχωρήθηκα και
συνεπώς έχω μετάνοια, διότι μόνο τότε ο Θεός συγχωρεί, όπου υπάρχει μετάνοια,
τότε αυτό δείχνει ότι έχω μετάνοια. Όταν μετανοήσει ο άνθρωπος, έρχονται πολλές
φορές δεινά, φτώχεια, αρρώστια, αντίξοες καταστάσεις, διωγμοί. Εάν πεις «Θεέ
μου, τι σου ΄κανα; Γιατί με βασανίζεις;» -ο Θεός δε βασανίζει κανέναν και είναι
βλασφημία αυτό. «Γιατί με βασανίζεις; Τι σου έκανα;», εάν το πω αυτό, σίγουρα
δεν έχω μετάνοια. Εάν πω: «Μόνον αυτά; Και χειρότερα μου πρέπουν, διότι ποιος
υπήρξα και στα λόγια και στις σκέψεις και στις πράξεις, ποιος υπήρξα;». Εάν
λοιπόν σκέπτομαι ποιος υπήρξα, δεν δυσανασχετώ για τυχόν πειρασμούς, τους
οποίους μπορώ να έχω και να υποφέρω. Αντίθετα, θα λέγω: «Σε ευχαριστώ, Κύριέ
μου. Και άλλα, και άλλα, και περισσότερα».
Ακόμη μην πιστέψουμε στην τελειότητα. Λέγει η αγία Γραφή: «ὡς ῥάκος
ἀποκαθημένης πᾶσα ἡ δικαιοσύνη ἡμῶν -δικαιοσύνη θα πει αρετή-», έτσι λέγει ο
Δαβίδ. Η δικαιοσύνη μας, η αρετή μας, η αγιότητά μας, είναι σαν το κουρέλι της
εμμήνου ροής της γυναικός. «Ῥάκος» -κουρέλι- «ἀποκαθημένης»- «ἀποκαθημένη»
είναι αυτή που έχει την περίοδό της. Τέτοια, λέει, μοιάζει η αγιότητά μας.
Τίποτα. Τίποτα… Ποτέ μη λέμε: «φτάσαμε». Ξέρετε πόσοι είναι οι Χριστιανοί
εκείνοι που εξομολογήθηκαν μία φορά και κοινωνούν και νομίζουν ότι είναι
φτασμένοι; Λάθος, λάθος… Θα λέμε με ταπείνωση ότι σήμερα, τώρα, κάθε στιγμή
βάζω αρχή μετανοίας γιατί αισθάνομαι την αμαρτωλότητά μου· τότε, και μόνο τότε,
θα έχω αξιοποιήσει το μεγάλο μυστήριο της μετανοίας που μου έδωσε η αγάπη του
Χριστού και τότε, αν 5-10, δέκα εάν ήσαν την εποχή των Σοδόμων, δε θα
καταστρέφονταν τα Σόδομα. Δέκα δίκαιοι, αλλά δεν ήσαν δέκα… Κι αν είμαστε
50-100 εδώ στον χώρο μας, στην Ελλάδα μας, τότε ο Θεός γι΄ αυτούς, για το
λεγόμενο «λεῖμμα», γι' αυτό το υπόλοιπο των πιστών, των ἐν διαρκεῖ μετανοίᾳ
εὐρισκομένων θα σώσει την πατρίδα μας.
Πηγή: Εδώ.
