Ἡ πλεονεξία εἶναι τὸ δεύτερο (μετὰ τὸν ἐγωισμὸ) σοβαρότερο ἁμάρτημα. Ὁ πλεονέκτης ἄνθρωπος ἀφοσιώνεται μ’ ὅλη του τὴν ψυχὴ καὶ τὸ νοῦ στὸ χρῆμα, στὴ συσσώρευση περιουσίας, μένοντας ἔτσι σκληρόκαρδος καὶ ἀσυγκίνητος στὶς ἀνάγκες τῶν ἄλλων.
Ζήτημα εἶναι, ἂν ὑπάρχει ἄλλο τόσο συνηθισμένο ἐλάττωμα, ποὺ ἡ σοβαρότητά του τόσο λίγο γίνεται ἀντιληπτή. Κι ὅμως! Ὁ λόγος τοῦ Θεοῦ ὀνομάζει τὴ φιλαργυρία «ρίζα πάντων τῶν κακῶν» (Ἃ’ Τίμ. 6:10). Γιὰ κείνους ποὺ ἐπιζητοῦν τὸν πλοῦτο, ὁ ἀπόστολος Παῦλος γράφει, ὅτι «ἐμπίπτουσιν εἰς πειρασμὸν καὶ παγίδα καὶ ἐπιθυμίας πολλᾶς ἀνοήτους καὶ βλαβερᾶς, αἴτινες βυθίζουσι τοὺς ἀνθρώπους εἰς ὄλεθρον καὶ ἀπώλειαν» (Α’ Τίμ. 6:9).
Σὲ ἄλλο σημεῖο πάλι ὁ ἴδιος ἀποστολος περιλαμβάνει τὴν πλεονεξία ἀνάμεσα στ’ ἁμαρτήματα ποὺ ἀποκλείουν τὸν ἄνθρωπο ἀπὸ τὴ βασιλεία τῶν οὐρανῶν. Καὶ γράφει: «Τοῦτο γὰρ ἐστὲ γινώσκοντες, ὅτι πᾶς… πλεονέκτης, ὃς ἐστὶν εἰδωλολάτρης, οὐκ ἔχει κληρονομίαν ἐν τῇ βασιλείᾳ τοῦ Χριστοῦ καὶ Θεοῦ» (Ἔφ. 5:5). Ἀλλὰ καὶ ὁ ἀπόστολος Πέτρος ὀνομάζει τοὺς πλεονέκτες «κατάρας τέκνα» (Β’ Πέτρ. 2:14).
Καταλαβαίνετε λοιπόν, ὅτι κι ἐσεῖς οἱ ἴδιοι πρέπει νὰ φυλάγεστε ἀπὸ τὸ ἐλάττωμα αὐτό, και τα παιδιὰ σας πρέπει νὰ προφυλάξετε. Ἐδῶ τώρα θ’ ἀπαντήσουμε μόνο στὸ ἐρώτημα: Τί πρέπει νὰ κάνετε γιὰ νὰ μὴν ἀποκτήσουν τὰ παιδιὰ σας τὴν πλεονεξία καὶ τὴ φιλαργυρία;
Πάρα πολλὲς φορὲς οἱ ἴδιοι οἱ γονεῖς, «εἴτε ἐν γνώσει εἴτε ἐν ἀγνοίᾳ», σπέρνουν στὴν ψυχὴ τῶν παιδιῶν τὸ πάθος τῆς πλεονεξίας. Σε πολλὲς μάλιστα οἰκογένειες τὰ παιδιὰ δὲν ἀκοῦνε ἄλλη συζήτηση, παρὰ μόνο γιὰ μισθούς, ἔσοδα, κέρδη. «Νὰ βροῦν μία καλὴ θέση μὲ μεγάλο μισθό». Αὐτὸ μπαίνει σὰν τὸ βασικότερο πρόβλημα τῆς ζωῆς τους. Ὁ πλοῦτος θεωρεῖται ἡ μεγαλύτερη εὐτυχία, ἐνῶ ἡ φτώχεια θρηνεῖται σὰν ἡ μεγαλύτερη δυστυχία.
Στὶς συζητήσεις αὐτὲς ἀναφέρονται παραδείγματα, ποὺ καὶ τὰ παιδιὰ βλέπουν καθημερινὰ μπροστά τους. Ἀπὸ τὴν παιδική τους ἡλικία παρατηροῦν, ὅτι τοὺς ἀνθρώπους τοὺς σέβονται καὶ τοὺς ἐκτιμοῦν ἀνάλογα μὲ τὸ ἐπίπεδό τῆς οἰκονομικῆς τους καταστάσεως.
Ὓστερ’ ἂπ’ ὂλ’ αὐτά, τὰ παιδιὰ εἶναι φυσικὸ νὰ συνηθίσουν στὴ σκέψη, ὅτι οἱ ἄνθρωποι ὑπάρχουν μόνο καὶ μόνο γιὰ νὰ κερδίζουν χρήματα, καὶ ὅτι τὰ χρήματα στὸν κόσμο εἶναι πάνω ἀπ’ ὅλα.
Ἡ πλεονεξία ἐκδηλώνεται στὰ παιδιὰ μὲ διάφορες μορφές. Στὰ μικρὰ παιδιὰ συνήθως ἐκδηλώνεται μὲ τὴν προσπάθεια ν’ ἁρπάξουν ὅ,τι μποροῦν καὶ νὰ τὸ κάνουν δικό τους, ἐνῶ ἀπ’ αὐτὰ ποὺ παίρνουν δὲν θέλουν νὰ δώσουν τίποτα στ’ ἀδέρφια τους ἢ σὲ κάποιον ἄλλο.
Γιὰ νὰ προφυλάξετε τὰ παιδιὰ ἀπὸ τὸ σοβαρὸ αὐτὸ πάθος, πρέπει να τὰ παρακινεῖτε σὲ γενναιοδωρία. Αὐτὸ θὰ κατορθωθεῖ, ὅταν τὰ μαθαίνετε νὰ μοιράζονται μὲ τοὺς ἄλλους ὅ,τι ἔχουν, νὰ δίνουν ἐλεημοσύνη στὸ φτωχό, νὰ ἐξυπηρετοῦν τὸν ἀνήμπορο, κ.ο.κ.
Νὰ διδάσκετε ὅμως στὰ παιδιὰ σας τὴν προσφορὰ ὄχι ἀπὸ ἁπλὸ οἶκτο ἢ ἀπὸ συμπόνοια, ποὺ εἶναι ἔμφυτη σὲ κάθε ἰσορροπημένο ἄνθρωπο, ἀλλὰ μὲ τὴν πεποίθηση, ὄτι αυτο ποὺ δίνεται στὸ φτωχὸ εἶναι σὰ νὰ τὸ παίρνει ὁ ἴδιος ὁ Χριστός. Νὰ τὰ διδάσκετε μὲ τὰ λόγια Ἐκείνου: «Μακάριόν ἐστί μᾶλλον διδόναι ἢ λαμβάνειν» (Πράξ. 20:35). Ἂς συνηθίσει τὸ χεράκι τοῦ παιδιοῦ νὰ εὐεργετεῖ, γιὰ νὰ νιώσει πόση χαρὰ καὶ ἀγαλλίαση αἰσθάνεται ἐκεῖνος ποὺ δίνει.
Ἄλλη μορφὴ πλεονεξίας, ποὺ ἐκδηλώνεται στὰ παιδιά, εἶναι ὅτι δὲν ἱκανοποιοῦνται μὲ τίποτα. Γι’ αὐτό, ἂν θέλετε νὰ τ’ ἀποτρέψετε ἀπὸ τὴν πλεονεξία, μάθετε τὰ νὰ ἱκανοποιοῦνται μὲ ὅ,τι ἔχουν. Πρέπει νὰ εἶναι εὐχαριστημένα μὲ τὸ φαγητό, τὰ ροῦχα, τὰ παιχνίδια καὶ ὅλα ὅσα τοὺς παρέχετε.
Στὶς σχέσεις σας μαζί τους ἐφαρμόστε τὸν ἑξῆς κανόνα: «Ὅποιος δὲν εἶναι εὐχαριστημένος μ’ αὐτὸ ποὺ τοῦ δίνουν, δὲν θὰ πάρει τίποτα». Δὲν εἶναι ἱκανοποιημένο τὸ παιδὶ μὲ τὸ φαγητὸ πού τοῦ δώσατε, μὲ τὰ ροῦχα ἢ τὰ παιχνίδια πού τοῦ ἀγοράσατε; Πάρτε τὰ πίσω. Αὐτὸ θὰ ἐπιδράσει πάνω του εὐεργετικά, ἂν δὲν ἔχει ἀκόμα χαλάσει.
Δὲν εἶναι σπάνιο τὸ φαινόμενο, νὰ οἰκειοποιοῦνται τὰ παιδιὰ ξένα πράγματα. Στὸ σημεῖο αὐτὸ πρέπει νὰ εἶστε ἰδιαίτερα προσεκτικοί. Ἂν δεῖτε στὰ χέρια τοὺς κάτι ποὺ δὲν τοὺς τὸ δώσατε ἐσεῖς, ρωτῆστε τὰ ποῦ τὸ βρῆκαν, καί, ἂν διαπιστώσετε ὅτι τὸ πῆραν ἀπὸ ἄλλους, ὑποχρεῶστε τὰ αὐστηρὰ νὰ τὸ ἐπιστρέψουν χωρὶς χρονοτριβῆ.
Πότε-πότε ρίχνετε μία ματιὰ στὰ σχολικὰ εἴδη τῶν παιδιῶν σας, μήπως βρεθοῦν ἐκεῖ ξένα πράγματα. Ἂν φέρουν στὸ σπίτι κάτι ποὺ βρῆκαν στὸ δρόμο ἢ στὸ σχολεῖο, συμβουλέψτε τὰ νὰ τὸ δείξουν στὴν τάξη, μήπως τὸ ἔχασε κανείς.
Μὴν ἐπιτρέπετε στὰ παιδιὰ σας ν’ ἀνταλλάσσουν τὰ πράγματά τους, οὔτε πολὺ περισσότερο νὰ τὰ πουλᾶνε, γιατί ἔτσι εἶναι εὔκολο νὰ μάθουν στὴν ἀπάτη. Διδάξτε τους, ὅσο νωρίτερα μπορεῖτε, ὅτι αὐτὰ ποὺ κερδίζονται μὲ ἀπάτη, προκοπὴ δὲν φέρνουν.
Μαθαίνετε τὰ παιδιά σας ἀπὸ μικρὰ νὰ ξεχωρίζουν τὸ «δικό μου» ἀπὸ τὸ «δικό σου». Γι’ αὐτό, μὴν ἐπιτρέπετε νὰ παίρνουν καὶ νὰ χρησιμοποιοῦν χωρὶς ἄδεια τὰ πράγματα τῶν ἀδελφῶν τους. Ἔτσι χαλαρώνει τὸ αἴσθημα τοῦ σεβασμοῦ τῶν δικαιωμάτων τοῦ ἄλλου καὶ ἰδιαίτερα τῆς ξένης ἰδιοκτησίας.
Ἀντίθετα, συμβουλεύετε τὰ παιδιά σας νὰ βοηθιοῦνται μεταξύ τους, καὶ νὰ δίνουν τὰ πράγματά τους στ’ ἀδέρφια ἢ τοὺς φίλους τους σὲ περίπτωση ἀνάγκης.
Ἄν, τέλος, θέλετε νὰ προφυλάξετε τὰ παιδιὰ σας γενικὰ ἀπὸ τὴν πλεονεξία, μὲ ὁποιαδήποτε μορφὴ κι ἂν ἐμφανίζεται αὐτή, ἂν θέλετε νὰ μὴ γίνουν δοῦλοι τοῦ μαμωνᾶ, νὰ τοὺς δείξετε, μὲ τὰ λόγια και το παράδειγμά σας, τὴν πραγματικὴ ἀξία τῶν ἐπίγειων ἀγαθῶν.
Ἐξηγῆστε τους ὅτι τὰ χρήματα καὶ ἡ περιουσία δὲν εἶναι τὸ ὕψιστο ἀγαθὸ στὴ γῆ. Τα ὕψιστα ἀγαθὰ εἶναι ἡ ἀρετὴ καὶ ἡ δικαιοσύνη, γιατί αὐτὰ μόνο ἔχουν ἀξία γιὰ τὸ Θεό. Δῶστε τους νὰ καταλάβουν ὅτι ὁ ἄνθρωπος δὲν ἔχει καμιὰ ὠφέλεια ἂν κερδίσει τὸν κόσμο ὅλο καὶ χάσει τὴν ψυχή του.
Μὴν παραμελεῖτε ὅμως καὶ τὴ δική σας πνευματικὴ ζωή, ὅπως π.χ. τὴν προσευχὴ ἢ τὸν ἐκκλησιασμό, ἐξαιτίας τῆς πλεονεξίας. Δείχνετε μὲ τὴν ὅλη σας πολιτεία στὰ παιδιά, ὅτι κύρια φροντίδα σας δὲν εἶναι ἡ ἀπόκτηση χρημάτων καὶ περιουσίας, ἀλλὰ ἡ σωτηρία καὶ ἡ μέλλουσα μακαριότητα τῆς ψυχῆς σας!
Σᾶς ἔδειξα λοιπόν, πῶς νὰ καταπολεμᾶτε τὴν τάση τῶν παιδιῶν πρὸς τὴν πλεονεξία, καὶ πῶς νὰ τὰ προφυλάσσετε ἀπὸ τὸ ἐπικίνδυνο αὐτὸ πάθος. Ἀνακεφαλαιώνω:
Μαθαίνετε τὰ παιδιά σας νὰ εἰναι γενναιόδωρα και ολιγαρκῆ. Καλλιεργῆστε τοὺς τὸ αἴσθημα τῆς τιμιότητας καὶ ἐμπνεῦστε τοὺς τὴ βαθιὰ ἀποστροφὴ πρὸς τὸ ψέμα. Νὰ τὰ διδάσκετε, μὲ τὸ λόγο καὶ τὸ παράδειγμά σας, τὴν πραγματικὴ ἀξία τῶν ἐπίγειων ἀγαθῶν.
Ἀναθρέψτε λοιπὸν τὰ παιδιὰ σας ὄχι μόνο γιὰ τὴ γῆ, ἀλλὰ καὶ γιὰ τὸ Θεὸ καὶ τὸν οὐρανό. Ἐνδιαφερθεῖτε ὄχι μόνο γιὰ τὸ φθαρτὸ σῶμα, ἀλλὰ καὶ γιὰ τὴν ἀθάνατη ψυχή. Ἐφοδιάστε τὰ ὄχι μόνο γιὰ τούτη τὴ σύντομη ζωή, ἀλλὰ καὶ γιὰ τὴν ἀτέλειωτη αἰωνιότητα!
