Ἅγιος Νικόδημος ὁ Ἁγιορείτης
Ἀδελφοί μου Χριστιανοί, προσέχετε, ὅσο μπορεῖτε, νὰ μὴ λέτε ψέματα, γιατί τὸ ψέμα εἶναι ἔφεύρεση τοῦ διαβόλου καὶ ὁ διάβολος εἶναι ὁ πατέρας τοῦ ψεύδους.
Ἑπομένως, ὅσοι εἶναι ψεῦτες, ἔχουν πατέρα τους τὸν διάβολο καὶ μοιάζουν μ’ αὐτὸν καὶ τὸν ἔχουν πατέρα, καθὼς τὸ ἀναφέρει καὶ ὁ Κύριός μας στὴν Ἁγία Γραφή, λέγοντας: «Ὁ πατέρας ποὺ ἔχετε ἐσεῖς εἶναι ὁ διάβολος, κι ὅσα ἐπιθυμεῖ ὁ πατέρας σας, αὐτὰ θέλετε νὰ κάνετε. Ἐκεῖνος ἐξαρχῆς ἦταν ἀνθρωποκτόνος καὶ δὲν μπόρεσε νὰ σταθεὶ μέσα στὴν ἀλήθεια, γιατί δὲν ὑπάρχει μέσα του τίποτε τὸ ἀληθινό. Ὅταν λέει ψέματα, ἐκφράζει τὸν ἑαυτό του, γιατί εἶναι ψεύτης καὶ εἶναι ὁ πατέρας τοῦ ψεύδους (Ἰωαν.8,44) Ἀντίθετα, ὅσοι λένε τὴν ἀλήθεια, ἔχουν ὡς πατέρα τους τὴν Ἀλήθεια, ποὺ εἶναι ὁ Θεὸς καὶ ὁ Ἰησοῦς Χριστός. Καὶ εἶναι γεννημένοι ἀπὸ τὴν Ἀλήθεια, καθὼς μᾶς λέει ὁ «ἀγαπημένος» μαθητὴς Ἰωάννης : «Παιδιά μου, ἂς μὴν ἀγαπᾶμε μὲ λόγια καὶ ὡραῖες φράσεις, ἀλλὰ μὲ ἔργα καὶ ἀγάπη ἀληθινή. Ἀπ’ αὐτὸ θὰ καταλάβουμε ὅτι εἴμαστε παιδιὰ τῆς ἀλήθειας»(Ἀ΄ιωάν.3,18).
Ἐσεῖς εἶσθε Χριστιανοὶ καί, μέ τη Χάρη τοῦ Ἁγίου Βαπτίσματος, ἀπογυμνωθήκατε ἀπὸ τὸν παλαιὸ ἄνθρωπο καὶ ἐνδυθήκατε τὸν Χριστό, ποὺ εἶναι ἡ ἀλήθεια, ὅπως τὸ λέει καὶ ὁ Ἴδιος: «Ἐγὼ εἶμαι ἡ ὁδός, ἡ ἀλήθεια καὶ ἡ ζωή»(Ἰωάν.14,6). Πῶς τολμᾶτε λοιπὸν νὰ ἀφήνετε τὴν ἀλήθεια καὶ νὰ προτιμᾶτε τὸ ψεῦδος; Δὲν σκέπτεσθε ὅτι μὲ τίς ψευδολογίες σας αὐτὲς ξεντύνεστε τὸν Χριστό, τὸν νέο ἄνθρωπο, καὶ ἐνδύεσθε πάλι τὸν παλαιὸ ποὺ φθείρεται καὶ χάνεται; Δὲν ἀκοῦτε πῶς σᾶς συμβουλεύει ὁ μακάριος ἀπόστολος Παῦλος, νὰ μὴ λέτε ψέματα ὁ ἕνας στὸν ἄλλον, ἀλλὰ νὰ πετάξετε ἀπὸ πάνω σας τὸν παλαιὸ ἄνθρωπο, τοῦ ὁποίου τὸ κύριο χαρακτηριστικὸ εἶναι τὸ ψεῦδος, καὶ νὰ ἐνδυθεῖτε τὸν νέο, τοῦ ὁποίου ἴδιο εἶναι ἡ ἀλήθεια; «Μὴ λέτε ψέματα ὁ ἕνας στὸν ἄλλον, ἀφοὶ βγάλατε ἀπὸ πάνω σας τὸν παλαιὸ ἀμαρτωλὸ ἑαυτό σας μὲ τίς συνήθειές του, καὶ ντυθήκατε τὸν καινούργιο ἄνθρωπο, ποὺ ἀνανεώνεται συνεχῶς, σύμφωνα μὲ τὴν εἰκόνα τοῦ Δημιουργοῦ του, ὥστε μὲ τὴ νέα ζωὴ νὰ φθάσει στὴν τέλεια γνώση τοῦ Θεοῦ» (Κολ. 3,9).
Ὁ ἱερὸς Χρυσόστομος λέει: Ἄν κάποιος φοράει καινούργιο φόρεμα, αὐτὸ γίνεται εὔκολα ἀντιληπτὸ ἀπὸ ὅλους. Ἔτσι καὶ σείς, λέει, εἶσθε Χριστιανοί, ἐπειδὴ ἔχετε ἐνδυθεῖ, κατὰ τὸ ἅγιο Βάπτισμα, τὸν Χριστὸ σὰν ἕνα φόρεμα. Αὐτὸ μόνο πρέπει νὰ φροντίζετε νὰ γίνεται φανερὸ στὸ περιβάλλον σας μὲ τὰ ἔργα καὶ τὰ λόγια σας καὶ γενικὰ μὲ ὅλη σας τὴ βιοτή. Νὰ γίνεται ἀντιληπτὸ δηλαδὴ ὅτι τὸ ἔνδυμά σας εἶναι ὁ Χριστός: «Ἄς ἐνδυθοῦμε τὸν Χριστό», λέει ὁ ἱερὸς πατέρας, «καὶ ἂς εἴμαστε μαζί Του. Διότι ἐκεῖνος ποὺ φοράει ἕνα καινούργιο ἔνδυμα, αὐτὸ γίνεται καταφανὲς σὲ ὅλους τους γύρω του. Ἄς γίνεται λοιπὸν καταφανὴς ἀνάμεσά μας μὲ κάθε τρόπο ὁ Χριστός. Πῶς ὅμως θὰ γίνει φανερός; Ἄν πράττουμε πάντοτε ὅσα Ἐκεῖνος ἐπιθυμεῖ».
Κάθε ψέμα, ὅ,τι λογῆς κι ἂν εἶναι, μὲ ὅποιο τρόπο κι ἂν λέγεται, εἶναι κακὸ καὶ ὀλέθριο. Τὸ ψέμα δὲν πρέπει νὰ τὸ φέρνουν στὸ στόμα τους οἱ Χριστιανοί, διότι τοὺς γίνεται εὔκολα κακὴ συνήθεια, ὅπως λέει ὁ σοφὸς Σειράχ: «Ἀπόφευγε νὰ λὲς ὁποιοδήποτε ψέμα, γιατί αὐτὴ ἡ συνήθεια δὲν βγάζει σὲ καλό» (Σοφ. Σειρ. 7,13). Καὶ σὲ ἄλλο σημεῖο λέει ὁ ἴδιος ὁ Σειράχ, ὅτι «ὁ κλέφτης εἶναι προτιμότερος ἀπὸ τὸν ἐπαγγελματία ψεύτη, ἀλλὰ καὶ οἱ δυὸ βαδίζουν στὴν καταστροφὴ καὶ στὴν ἀπώλεια»(Σοφ. Σειρ. 20,25).
Ἄν ἔχει ἔτσι τὸ πρᾶγμα, πόσο πρέπει νὰ προσέχουν οἱ Χριστιανοί, ὥστε νὰ μὴ λένε ψέματα, μὲ σκοπὸ νὰ ξεγελάσουν τὸν ἀδελφό τους μὲ δόλο καὶ κακία, ὅπως τὸ κάνουν συνήθως οἱ διάφοροι ἐπιστήμονες, οἱ τεχνῖτες καὶ οἱ ἐπαγγελματίες; Φοβηθεῖτε λοιπὸν τὸν Θεὸ καὶ πάψετε νὰ χρησιμοποιεῖτε τὸ ψέμα στὶς σχέσεις σας μὲ τοὺς συνανθρώπους σας, διότι ὁ Θεὸς ἐπιτρέπει νὰ ἀφανίζονται ὅσοι λένε ψέματα, ὅπως μᾶς τὸ λέει καὶ ὁ προφήτης Δαβίδ: «Θὰ ἐπιτρέψεις νὰ ἐξολοθρευθοῦν ὅσοι λένε ψέματα» (Ψαλμ. 5,6).
Πράγματι, ὁ Θεὸς παραχωρεῖ νὰ πέσουν σὲ μεγάλα δεινὰ καὶ σὲ διάφορες δυστυχίες ὅσοι ψεύδονται. Ὅσοι λένε ψέματα στὶς ἐπαγγελματικές τους συναλλαγές, φέρνουν τὸν διάβολο μέσα στὴν ἐργασία τους. Στὴν ἐργασία ὅμως καὶ στὸ ἐπάγγελμα, ἀπὸ τὸ ὁποῖο ἀποδιώκεται ὁ Θεὸς καὶ διαφεντεύει ὁ διάβολος, τί εὐλογία ἢ τί καλὸ μπορεῖ νὰ ἀκολουθήσει; Ὁπωσδήποτε κανένα. Καὶ ὄχι μόνο δὲν μπορεῖ νὰ ἐπέλθει ἐκεῖ κανένα καλό, ἀλλὰ κατάρα καὶ δυστυχία καὶ κάθε μορφὴ κακοῦ θὰ ἐπικρατήσει.
Ἔπειτα συλλογιστεῖτε καὶ τοῦτο: Ἄν μιὰ φορὰ φανεῖτε ψεῦτες στὶς συναλλαγές σας, μετά, καὶ ἀλήθεια νὰ λέτε, κανεὶς πιὰ δὲν θὰ σᾶς πιστεύει.
Πόσο κακὸ πρᾶγμα εἶναι ἡ δόλια συμπεριφορὰ καὶ ὅτι δὲν εἶναι σωστὸ διάφοροι ἐπαγγελματίες νὰ χρησιμοποιοῦν το δόλο στὶς συναλλαγές τους, διότι ἡ δολιότητα εἶναι μισητὴ στὸν Θεό.
Προσέχετε, ἀδελφοί μου, νὰ μὴ μεταχειρίζεστε το δόλο στὶς ἐργασίες σας καὶ στὶς τέχνες σας, γιατί ὁ Θεὸς ἀποστρέφεται καὶ ἀπεχθάνεται τὸν δόλιο ἄνθρωπο, κατὰ τὸν Δαβίδ, ὁ ὁποῖος λέει: «Ὅλους τοὺς ψεῦτες, Κύριε, τοὺς ἐξόντωσες· αἱμοχαρεὶς καὶ ὕπουλους ὁ Κύριος τοὺς ἀπεχθάνεται » (Ψαλμ. 5,7).
Δολιότητα εἶναι τὸ νὰ βάζει λ.χ. ὁ γεωργὸς σιτάρι ἢ ἀλεύρι καλὸ καὶ καθαρὸ στὸ πάνω μέρος τοῦ σακιοῦ, γιὰ νὰ ἐξαπατήσει τοὺς ἀγοραστές, ἐνῶ στὸ κάτω μέρος ἔχει βάλει ἄμμο, ἄχυρα, κεχρὶ καὶ ἄλλα παρόμοια.
Δολιότητα εἶναι τὸ νὰ στολίζει τὰ ὑποδεέστερα ὑφάσματα ὁ ὑφαντουργὸς καὶ τὸ νὰ στιλβώνει τὰ κακῆς ποιότητας δέρματα ὁ ὑποδηματοποιός, γιὰ νὰ ξεγελάσει τοὺς ἀνθρώπους νὰ τὰ ἀγοράσουν.
Δολιότητα εἶναι τὸ νὰ ἔχει ὁ πραγματευτῇς καὶ ὁ ἔμπορος ζυγαριὰ δόλια καὶ δυὸ λογιῶν μέτρα- μικρότερα ὅταν πουλάει καὶ μεγαλύτερα ὅταν ἀγοράζει.
Δολιότητα εἶναι τὸ νὰ βάζετε ἐξωτερικὰ καὶ ἐπιφανειακὰ σὲ κάθε πρᾶγμα ποὺ πρόκειται νὰ πουληθεῖ μόστρα καλὴ καὶ μέσα τὸ πρᾶγμα νὰ μὴν εἶναι καλό. Τὸ νὰ βρέχετε τὸ σιτάρι, γιὰ νὰ εἶναι πιὸ βαρὺ στὸ ζύγι καὶ νὰ τὸ ἀνακατεύετε μὲ ρύζι καὶ ἁλάτι.
Δολιότητα εἶναι τὸ νὰ ἔχουν λ.χ. οἱ σαράφηδες (ἀργυραμοιβοὶ) κρυμμένο μικρὸ μασούρι στὸ στόμὰ τοὺς καὶ μ’ αὐτὸ νὰ φυσᾶνε τὸ ἕνα μέρος τῆς ζυγαριᾶς, γιὰ νὰ βαρύνει, ὅταν ζυγίζουν τὰ νομίσματα, χωρὶς νὰ τὸ ἀντιλαμβάνεται ὁ νοικοκύρης ποὺ εἶναι παρὼν καὶ βλέπει.
Δολιότητα εἶναι τὸ νὰ ἀνακατεύουν οἱ οἰνοπῶλες, οἱ κάπηλοι καὶ οἱ μπακάληδες τὸ κρασὶ καὶ τὸ μέλι μὲ τὸ νερό. Τὸ λάδι μὲ τὸ κολοκύθι. Τὸ καθαρὸ κερὶ καὶ τὸ βούτυρο μὲ τὸ ξύγκι. Καὶ γενικὰ σὲ ὅλα τὰ εἴδη ποὺ ἐμπορεύονται νὰ σμίγουν τὰ καλὰ μὲ τὰ κακά, τὰ ἀκριβὰ μὲ τὰ τιποτένια.
Ἀλλὰ ποῦ μπορῶ ἐγὼ νὰ ἀπαριθμήσω τίς τόσες καὶ τόσες δολιότητες ποὺ μεταχειρίζεται ὁ κάθε ἐπαγγελματίας, γιὰ νὰ ξεγελάσει τὸν ἄλλον; Οὔτε ὁ ἴδιος ὁ διάβολος δὲν μπορεῖ νὰ ἐπινοήσει αὐτοῦ τοῦ εἴδους τίς δολιότητες ποὺ ἐπινοοῦν οἱ εἰδικοὶ γιὰ τὸ κάθε ἐπάγγελμα.
Τοῦτο μόνο θὰ πῶ σὰν γενικὸ συμπέρασμα: Δολιότητα εἶναι κάθε ἐργασία ψευδὴς καὶ κάθε ὑποκριτικὴ καὶ ψεύτικη συμπεριφορὰ ποὺ μεταχειρίζονται -ποιοὶ ἄλλοι;- οἱ κάθε εἴδους ἐπαγγελματίες γιὰ νὰ ξεγελάσουν τοὺς προμηθευτὲς καὶ νὰ πάρουν τὰ χρήματά τους. Τὰ χρήματα ὅμως αὐτὰ εἶναι μισητὰ καὶ σιχαμερὰ καὶ ἀκάθαρτα μπροστὰ στὸν Θεό. Παρόμοια εἶναι ἀκάθαρτοι καὶ βδελυκτοὶ καὶ ὅσοι κάνουν αὐτὲς τίς δολιότητες. Γι’ αὐτὸ ὁ Σολομῶντας λέει: «Τὴ ζυγαριὰ ποὺ κλέβει τὴν μισεὶ ὁ Κύριος, ἐνῶ τὸ ζύγι τὸ σωστὸ Τὸν εὐχαριστεῖ»(Παροιμ. 11,1).
Τί κάνετε δύστυχοι, ἀδελφοί μου, τεχνίτες, κάπηλοι καὶ ἔμποροι; Χρησιμοποιεῖτε το δόλο γιὰ νὰ ἐξαπατήσετε τὸν ἀδελφό σας; Καὶ δὲν ἀκούσατε πῶς ὁ Θεὸς προστάζει στὴν Παλαιὰ Διαθήκη νὰ μὴ δολιεύεται κανεὶς τοὺς συνανθρώπους του; «Μὴν τριγυρνᾷς», λέει. «καὶ σκορπᾷς ψευτιὲς καὶ συκοφαντίες στοὺς συμπατριῶτες σου, οὔτε νὰ σηκώνεσαι στὴ δίκη νὰ μιλᾷς ἐναντίον τοῦ συμπολίτη σου, ὅταν κινδυνεύει νὰ καταδικασθεῖ σὲ θάνατο. Ἐγὼ εἶμαι ὁ Κύριος»(Λευιτ. 19,16).
Κι ἂν ὁ Θεὸς ἐμπόδισε τοὺς Ἑβραίους -ποὺ ἦταν ἀρχάριοι πνευματικὰ σὰν νήπια- νὰ μεταχειρίζονται δολιότητες στὶς σχέσεις τους μὲ τοὺς ἀδελφούς τους, πόσο μᾶλλον ἐμποδίζει ἐσᾶς, τοὺς Χριστιανοὺς νὰ πέφτετε σὲ δόλο; Ἐσᾶς τοὺς Χριστιανοὺς ποὺ εἶσθε τέκνα τοῦ Εὐαγγελίου καὶ ἔχετε φθάσει σὲ πιὸ ὥριμη πνευματικὴ κατάσταση «στὴν τελειότητα ποὺ μέτρο της εἶναι ὁ Χριστός»;(Ἐφεσ.4,13). Περιπλέκεστε σὲ δολιότητες καὶ δὲν ἀκοῦτε τὸν προφήτη Δαβὶδ ποὺ λέει ὅτι ὁ Θεὸς παραχωρεὶ νὰ περιπέσουν σὲ πολλὰ κακὰ καὶ σὲ ἀπίστευτες δυστυχίες ἐκεῖνοι ποὺ δολιεύονται τὸν πλησίον τούς: «Εὐτυχοῦν τώρα», λέει ὁ Ψαλμωδός. «ἀλλὰ γιὰ τίς δολιότητές τους θὰ παραχωρήσεις νὰ πέσουν σὲ πολλὰ βάσανα»(Ψαλμ. 72,18). …
Γι’ αὐτό, ἀδελφοί μου, γιὰ νὰ μὴν παραδοθεῖτε κι ἐσεῖς στὴ δίκαιη παιδεία τοῦ Θεοῦ, παραιτηθεῖτε ἀπὸ κάθε κακία καὶ κάθε εἴδους ὑποκρισία. Καὶ οὔτε λόγια δόλια καὶ ἀπατηλὰ νὰ λαλεῖτε, γιὰ νὰ προσελκύσετε στὴν ἐργασία σας τοὺς διάφορους προμηθευτὲς καὶ ἀγοραστές, οὔτε στὴν πράξη νὰ μεταχειρίζεστε τὴ δολιότητα. Ἀλλά, σὰν ἄκακα βρέφη καὶ ὡς ἀληθινοὶ Χριστιανοί, νὰ ποθήσετε τὸ ἄδολο καὶ λογικὸ γάλα. Νὰ συμπεριφέρεστε μὲ ἁπλότητα, νὰ ἐργάζεσθε μὲ ἁπλότητα, νὰ πουλάτε καὶ νὰ ἀγοράζετε μὲ ἁπλότητα καὶ καθαρὴ καρδιὰ τὸ ἐμπόρευμά σας. Ἔτσι σᾶς προτρέπει νὰ κάνετε καὶ ὁ κορυφαῖος ἀπόστολος Πέτρος στὴν Ἐπιστολή του: «Πετᾶξτε ἀπὸ πάνω σας», λέει, «κάθε εἴδους κακία, κάθε δολιότητα, ὑποκρισία, φθόνο καὶ κάθε εἴδους κακογλωσσιά. Σὰν τὰ νεογέννητα βρέφη, νὰ λαχταρᾶτε τὸ λογικὸ γάλα, γιὰ νὰ αὐξηθεῖτε πνευματικὰ καὶ νὰ ὁλοκληρώσετε τὴ σωτηρία σας»(Ἀ΄ Πετρ. 2,1-3).
Ἄν συμπεριφέρεστε μ’ αὐτὸ τὸν τρόπο, ὄχι μόνο ἐδῶ θὰ ἔχετε τὴν εὐλογία τοῦ Θεοῦ σὲ ὅ,τι ἐπαγγέλλεσθε, ἀλλὰ καὶ ἐκεῖ, στὴν αἰώνια ζωή, θὰ συναριθμηθεῖτε μὲ τοὺς δίκαιους ἐκείνους, στων οποίων τὸ στόμα δὲν βρέθηκε δολιότητα, ὅπως γράφει καὶ ἡ Ἀποκάλυψη: «Εἶναι ἐκεῖνοι ποὺ ἀκολουθοῦν τὸ Ἀρνίο, ὅπου κι ἂν πάει. Ἀπ’ ὅλη τὴν ἀνθρωπότητα αὐτοὶ ἔχουν λυτρωθεῖ, ὡς πρώτη προσφορὰ στὸν Θεὸ καὶ στὸ Ἀρνίο. Δὲν ἀκούστηκε ἀπὸ τὸ στόμα τους κανένα ψέμα οὔτε κατηγοροῦνται γιὰ κάποιο δόλο, εἶναι ἀψεγάδιαστοι»(Ἀποκ. 14, 4-5). Ἔτσι θὰ βρεῖτε παρρησία ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ, μπροστὰ στὸν Ὁποῖο δὲν μπορεῖ νὰ σταθεῖ κανένας ἄνθρωπος ποὺ διακατέχεται ἀπὸ δόλο, ὅπως λέει ὁ Ἰώβ: «Κανένας ἄνομος καὶ δόλιος ἄνθρωπος δὲν τολμᾷ νὰ παρασταθεῖ ἐνώπιον Αὐτοῦ»(Ἰώβ. 13,16).
( σ. 150 κ. ἐξ. ἀποσπάσματα)
