Συναξάριον
Τη αγία και Μεγάλη Παρασκευή, τα άγια και σωτήρια και φρικτά Πάθη του Κυρίου και Θεού και Σωτήρος ημών Ιησού Χριστού επιτελούμεν, τους εμπτυσμούς, τα ραπίσματα, τα κολαφίσματα, τας ύβρεις, τους γέλωτας, την πορφυράν χλαίναν, τον κάλαμον, τον σπόγγον, το όξος, τους ήλους, την λόγχην, και προ πάντων, τον σταυρόν, και τον θάνατον, α δι’ ημάς εκών κατεδέξατο, έτι δε και την του ευγνώμονος Ληστού, του συσταυρωθέντος αυτώ, σωτήριον εν τω Σταυρώ ομολογίαν.
Στίχοι εις την Σταύρωσιν
Ζων ει Θεός συ, και νεκρωθείς εν ξύλω,
Ω νεκρέ γυμνέ, και Θεού ζώντος Λόγε.
Έτεροι εις τον ευγνώμονα Ληστήν
Κεκλεισμένας ήνοιξε της Εδέμ πύλας,
Βαλών ο Ληστής κλείδα το, Μνήσθητί μου.
Άγιος Σωφρόνιος του Εσσεξ ο Αγιορείτης
Εκείνο που θα μας οδηγήσει στον κήπο της Γεθσημανή, όπου ο Χριστός προσευχόταν για ολόκληρο τον κόσμο, είναι το να αγαπάμε τον πλησίον μας όπως τον εαυτό μας, να ζούμε σύμφωνα με τις εντολές του Χριστού.
Όταν κατηγορείται κανείς από τους ανθρώπους, να το αντιμετωπίζει με σιωπή, διότι, όπως λέγει ο Ιωάννης της Κλίµακος, η σιωπή του Χριστού κατήσχυνε τον Πιλάτο.
– Ο πόλεμος που δεχόμαστε είναι πολύ μεγάλος. Όλοι είναι εναντίον µας: η επιστήμη και η πολιτική. Δεν είμαι απαισιόδοξος, αλλά νομίζω ότι ζούμε στους τελευταίους καιρούς. Η δική µας στάση πρέπει να είναι μαρτυρική: «Ως πρόβατον επί σφαγήν ήχθη, και ως αμνός άµωµος εναντίον του κείροντος αυτόν άφωνος, ούτως ουκ ανοίγει το στόμα αυτού» (Ησ. νγ’ 7). Όταν εξασκήσουμε βία στην βία, δεν κάνουμε τίποτε. Η μαρτυρική (σιωπηλή) στάση θα εξασφαλίσει μεγαλύτερη χρονική διάρκεια νίκης.
Πολλές φορές αισθάνθηκα τον εαυτό μου σταυρωμένο πάνω σε αόρατο σταυρό…. Σε οποιαδήποτε κατεύθυνση κι αν πήγαινα, υπήρχε κάποιος που θα φώναζε από τον πόνο. Αυτό μου αποκάλυψε τα παθήματα των σύγχρονων ανθρώπων, των συντετριμμένων από την αγριότητα του περιβόητου πολιτισμού μας. Η κολοσσιαία κρατική μηχανή, παρόλο που δημιουργήθηκε από τους ανθρώπους, έχει εντούτοις χαρακτήρα απρόσωπης, για να μην πω απάνθρωπης συσκευής, η οποία με αδιαφορία καταπιέζει εκατομμύρια ανθρωπίνων υπάρξεων. Ανίσχυρος να αλλάξω τα κατ’ ουσίαν ανυπόφορα και όμως νόμιμα εγκλήματα της κοινωνικής ζωής των λαών, κατά την έξω από κάθε ορατή εικόνα προσευχή μου αισθάνθηκα την παρουσία του εσταυρωμένου Χριστού. Ζούσα πνευματικά το Πάθος Του τόσο καθαρά, ώστε η φυσική όραση του ‘’υψουμενου εκ της γης’’ (Ιωαν. 12, 32) δεν θα ενίσχυε καθόλου τη συμμετοχή μου στον πόνο Του…..
«ως πρόβατον επί σφαγήν ήχθη» (Ησαΐας 53: 7).
Ο διακριτικός προφήτης Ησαΐας προέβλεψε πολλούς αιώνες νωρίτερα, την φρικτή θυσία του Κυρίου στον Γολγοθά. Τηλαυγως προείδε τον Κύριο Ιησού Χριστό να οδηγείται ώς πρόβατον επί σφαγήν.
Ένα πρόβατο επιτρέπει σε άλλους να το οδηγήσουν στη σφαγή, όπως οδηγείται και στο λιβάδι: ανυπεράσπιστο, χωρίς φόβο και χωρίς κακία. Έτσι και ο Κύριός μας Ιησούς Χριστός οδηγήθηκε στη σφαγή χωρίς άμυνα, χωρίς φόβο και χωρίς κακία. Ούτε είπε: «Άνθρωποι, μην το κάνετε αυτό!» Ούτε ρώτησε: «Γιατί το κάνετε αυτό σ’ Εμένα;» Ούτε καταδίκασε κανέναν. Ούτε διαμαρτυρήθηκε. Ούτε εξαγριώθηκε. Ούτε σκέφτηκε πονηρά για τους κριτές Του. Όταν το αίμα Του ανάβλυζε από το ακάνθινο στεφάνι , ήταν σιωπηλός. Όταν το πρόσωπό Του λερώθηκε από τους εμπτυσμούς, ήταν σιωπηλός. Όταν ο Σταυρός Του έγινε βαρύς στην πορεία, υπέμεινε. Όταν ο πόνος Του έγινε αφόρητος στον Σταυρό, δεν διαμαρτυρήθηκε προς τους ανθρώπους αλλά απευθύνθηκε στον Πατέρα Του. Όταν έπνεε την τελευταία του πνοή, έστρεψε το βλέμμα Του και τον αναστεναγμό του προς τον ουρανό και όχι προς τη γη. Γιατί πηγή της δύναμής Του είναι ο παράδεισος και όχι η γη. Πηγή της παρηγοριάς του είναι ο Θεός και όχι οι άνθρωποι. Η αληθινή πατρίδα Του είναι η Βασιλεία των Ουράνων και όχι τα επίγεια βασίλεια.
«Ιδε, ο αμνός του Θεού, ο αίρων την αμαρτίαν του κόσμου» ( Ιωάννης 1:29). Αυτή ήταν η πρώτη κραυγή του Αγίου Ιωάννη του Βαπτιστή όταν είδε τον Κύριο. Και, ιδού, τώρα στον Γολγοθά, εκπληρώνεται αυτή η προφητεία. Ιδού, ο αίρων το βαρος των αμαρτιών ολόκληρου του κόσμου, ο αμνός του Θεού ήταν σφαγμένος και άψυχος.
Ω Κύριε, ασύγκριτε κατά το μέγα έλεος Σου, ελέησον και ημάς! Αμήν.
– Γέροντα, ο ένας από τους δύο ληστές που είχαν σταυρωθή με τον Χριστό πώς σώθηκε;
– Εκείνος ανέβηκε από τον τοίχο και μπήκε στον Παράδεισο! «Η του ληστού μετάνοια τον Παράδεισον εσύλησεν». Έκλεψε δηλαδή με την μεγάλη του μετάνοια και τον Παράδεισο.
– Δηλαδή, Γέροντα, δεν πρέπει να έχη κανείς την ελπίδα της σωτηρίας και τον φόβο της κολάσεως;
– Αν έχη την ελπίδα της σωτηρίας, δεν θα έχη τον φόβο της κολάσεως. Και για να έχη ο άνθρωπος την ελπίδα της σωτηρίας, θα είναι κάπως τακτοποιημένος. Τον άνθρωπο που αγωνίζεται με φιλότιμο, όσο μπορεί, και δεν έχει διάθεση να κάνη αταξίες, αλλά πάνω στον αγώνα του νικιέται–νικάει, νικιέται–νικάει, ο Θεός δεν θα τον αφήση. Αν έχη λίγη διάθεση να μη λυπήση τον Θεό, θα πάη στον Παράδεισο «με τα παπούτσια». Ο φύσει Αγαθός Θεός θα τον σπρώξη στον Παράδεισο σκανδαλωδώς.
Θα οικονομήση να τον πάρη την ώρα που βρίσκεται σε μετάνοια. Μπορεί σε όλη του την ζωή να παλεύη, αλλά ο Θεός δεν θα τον αφήση· θα τον πάρη στην καλύτερη ώρα.
Ο Θεός είναι καλός· θέλει όλοι να σωθούμε. Αν ήταν να σωθούν μόνο λίγοι, τότε γιατί σταυρώθηκε ο Χριστός; Δεν είναι στενή η πύλη του Παραδείσου. Χωράει όλους τους ανθρώπους που σκύβουν ταπεινά και δεν είναι φουσκωμένοι από υπερηφάνεια, αρκεί να μετανοήσουν, να δώσουν δηλαδή το φορτίο των αμαρτιών τους στον Χριστό, και τότε χωρούν να περάσουν εύκολα από την πύλη. Έπειτα, έχουμε και το δικαιολογητικό ότι είμαστε χωματένιοι· δεν είμαστε μόνον πνεύμα όπως οι Άγγελοι. Είμαστε όμως αδικαιολόγητοι, όταν δεν μετανοούμε και δεν πλησιάζουμε τον Σωτήρα μας ταπεινά. Ο ληστής στον σταυρό ένα «ευλόγησον» είπε και σώθηκε.
Η σωτηρία του ανθρώπου εξαρτάται από το δευτερόλεπτο, όχι από το λεπτό. Ο άνθρωπος με έναν ταπεινό λογισμό σώζεται, ενώ, αν φέρη έναν υπερήφανο λογισμό, τα χάνει όλα.
***
– Γέροντα, πώς θα αποκτήσω ευλάβεια στα Πάθη του Χριστού;
– Κατ’ αρχάς να σκέφτεσαι την θυσία του Χριστού και την δική σου αχαριστία και αμαρτωλότητα. Ένα σχετικό πατερικό κείμενο θα σε βοηθήση λίγο και αυτό. Αλλά αυτό που θα σε βοηθήση περισσότερο, είναι το ίδιο το Πάθος, η θυσία του Κυρίου. Ο Χριστός δεν δίδαξε απλώς μερικά πράγματα, αλλά θυσιάσθηκε για το ανθρώπινο γένος, βασανίστηκε, σταυρώθηκε, υπέμεινε τόσα.
– Ο σταυρικός θάνατος, Γέροντα, ήταν ατιμωτικός;
– Ναι, ο πιο ατιμωτικός. Είναι φοβερό! Όλοι οι Προφήτες να προφητεύουν για τον Χριστό, και τελικά οι Εβραίοι να Τον δέρνουν, να Τον φτύνουν, να Τον εμπαίζουν, να Τον σταυρώνουν! Όλα αυτά συγκλονίζουν τον άνθρωπο, αν τα σκεφθή. Ακόμη και στον πιο αδιάφορο, αν έχη λίγη καλή διάθεση και τα σκεφθή, κινούν το ενδιαφέρον το πνευματικό.
– Γέροντα, το βράδυ της Μεγάλης Πέμπτης, μετά την Ακολουθία των Παθών, δεν μένω στον ναό.
– Κρίμα, κι εγώ νόμιζα ότι έχεις λίγη ευλάβεια! Καλά, δεν μένετε στον ναό το βράδυ της Μεγάλης Πέμπτης; Αφήνετε τον Εσταυρωμένο μόνον και πηγαίνετε στα κελλιά σας;
– Οι περισσότερες αδελφές, Γέροντα, μένουν στον ναό, αλλά εγώ, με τον λογισμό ότι είμαι εξωστρεφής και δεν θα μπορέσω να συγκεντρωθώ, αγρυπνώ στο κελλί μου.
– Αν είναι έτσι, καλά. Να έχης στο κελλί σου μία εικόνα της Σταυρώσεως και να λές: «Δόξα τη αγία σταυρώσει σου, Κύριε» και «Υπεραγία Θεοτόκε, προσκυνούμεν τα Πάθη του Υιού σου». Παράλληλα να κάνης και όσες μετάνοιες μπορείς. Αυτήν την ημέρα πρέπει να την ζήση κανείς. Εγώ την Μεγάλη Παρασκευή κλειδώνομαι, για να την ζήσω.
– Φέτος, Γέροντα, την Μεγάλη Παρασκευή δεν έφαγα τίποτε και το βράδυ στην Ακολουθία του Επιταφίου δεν μπορούσα να σταθώ όρθια. Αν είχα την απαιτούμενη ευλάβεια στα Πάθη του Κυρίου, θα έφθανα σε αυτό το σημείο;
– Καλός ήταν και αυτός ο αγώνας. Τέτοια μέρα πώς να φάη κανείς; Αν κάποιος δεν αντέχη, θα πάρη λίγο παξιμάδι. Παλιά στα μοναστήρια μόνον κανένας άρρωστος ή κανένα γεροντάκι θα έπαιρναν το βράδυ ένα τσάι με λίγο παξιμάδι. Μερικοί πίνουν ξίδι αυτήν την ημέρα, γιατί χολή και ξίδι έδωσαν οι Εβραίοι στον Χριστό επάνω στον Σταυρό1. Όταν πήγα στην Μονή Φιλοθέου, την πρώτη Μεγάλη Εβδομάδα δεν έφαγα τίποτε. Την Μεγάλη Παρασκευή, επειδή είχα ακούσει ότι κάποιοι είχαν την συνήθεια να πίνουν ξίδι, ήπια κι εγώ. Ήταν όμως πολύ δυνατό, κι έπεσα κάτω λιπόθυμος.
– Γέροντα, γιατί την Μεγάλη Εβδομάδα μπορώ να κάνω τριήμερο, ενώ καθημερινά δυσκολεύομαι να εγκρατευθώ;
– Την Μεγάλη Εβδομάδα είναι ο πόνος για το Πάθος του Χριστού. Αν πεθάνη, ας υποθέσουμε, ένα αγαπητό σου πρόσωπο, μπορείς να έχης τον νού σου για φαγητό; Τότε όχι μόνο να φας δεν μπορείς, αλλά ούτε και νερό να πιής.
– Φέτος, Γέροντα, ψάλαμε τα Εγκώμια στιχολογώντας τον Άμωμο2.
– Τα άκουσα. Θέλω όμως να μου πήτε την αλήθεια: Όταν ψέλνατε, είχατε τον νου σας στον Χριστό, στον Επιτάφιο; Γιατί και η αδελφή που έλεγε τον στίχο του Αμώμου και οι αδελφές που έψαλλαν, ήταν σαν συνεπαρμένες! Από τί ήσασταν συνεπαρμένες; Επειδή λέγατε κάτι καινούργιο; Αυτό είναι τελείως κοσμικό. Το καταλαβαίνετε; Επιτάφιος θρήνος λέγονται τα Εγκώμια! Θρήνος είναι! Σε άλλα μπορεί να φύγη και λίγο ο νους, αλλά εδώ βασάνισαν τον Χριστό, Τον έδειραν, Τον έφτυσαν, Τον σταύρωσαν, και τώρα γίνεται η κηδεία. Αν ούτε και αυτήν την ημέρα δεν αισθάνεται μια ψυχή αυτά που ψάλλει, τότε τί να πω;
– Γέροντα, στο Άγιον Όρος την Μεγάλη Παρασκευή χτυπούν πένθιμα οι καμπάνες;
– Χτυπούν καμπάνες, όταν βγαίνη ο Επιτάφιος.
– Χτυπούν, Γέροντα, και όλη την ημέρα;
– Ξέρω κι εγώ αν χτυπούν; Εγώ κοιτάζω να χτυπήση η καρδιά!
1Βλ. Ματθ. 27, 34· Ιω. 19, 28-29.
2Κατά την αρχαία εκκλησιαστική τάξη τα Εγκώμια ψάλλονται «μετά του Αμώμου», δηλαδή πριν από κάθε τροπάριο των Εγκωμίων ψάλλεται και ένας στίχος του Αμώμου (118ου Ψαλμού).
Από το βιβλίο «Λόγοι Γέροντος Παϊσίου Αγιορείτου ΣΤ΄», εκδ. Ιερόν Ησυχαστήριον «Ευαγγελιστής Ιωάννης ο Θεολόγος», Σουρωτή Θεσσαλλονίκης
***
…Δεν συγκρίνονται, φυσικά, όλοι οι αγώνες των Οσίων, οι νηστείες, οι αγρυπνίες κ.λπ., ούτε και τα βασανιστήρια όλων των Αγίων Μαρτύρων με το Πάθος του Κυρίου μας, διότι όλους τους βοηθούσε ο Χριστός Θεϊκά και γλυκαίνονταν οι πόνοι τους από την μεγάλη Του αγάπη. Στον εαυτό Του όμως ο Χριστός δεν χρησιμοποίησε καθόλου την Θεϊκή Του δύναμη και υπέφερε τον πολύ πόνο, στο ευαίσθητο Σώμα Του από την πολλή αγάπη προς το πλάσμα Του. Αυτήν την αγάπη του Χριστού προς τον άνθρωπο, εάν αισθανθεί κανείς, τότε μόνο θα είναι και εσωτερικά πραγματικά άνθρωπος. Αλλιώς θα είναι πιο αναίσθητος και από τα δημιουργήματα του Θεού, αφού ο ήλιος αισθάνθηκε το Πάθος τού Κυρίου και σκοτείνιασε, γιατί δεν άντεχε να το βλέπει. Η γη και αυτή τρόμαξε, όταν το είδε. Οι πέτρες και αυτές κομματιάσθηκαν. Οι τάφοι και αυτοί σείστηκαν τόσο δυνατά, που ξύπνησαν πολλούς κεκοιμημένους από χρόνια και τους έβγαλαν έξω να διαμαρτυρηθούν, για την αχάριστη αυτή συμπεριφορά των ανθρώπων προς τον Ευεργέτη και Λυτρωτή τους Θεό.
(Αγίου Παϊσίου Αγιορείτου Λόγοι Β’. «Πνευματική αφύπνιση» -Τι λεβεντιά είχαν οι Άγιοι, σελ. 239, Ιερόν Ησυχαστήριον Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου ΣΟΥΡΩΤΗ)