"παρόμοιον ἐγχείρημα προγραμματίζεται καὶ διὰ τὴν σχισματικὴν ‘Μακεδονικὴν Ὀρθόδοξον Ἐκκλησίαν’"
Υπενθυμίζουμε τί έλεγε πριν πέντε περίπου χρόνια το πατριαρχείο Σερβίας (και όσοι τότε συντάσσονταν μ' αυτόν) για την αντικανονική αναγνώριση των αχειροτονήτων σχισματικών της Ουκρανίας και των Σκοπίων, πριν αλλάξει πλώρη για Ρωσία. Τώρα αυτά δεν ισχύουν;
ΠΑΤΡΙΑΡΧΗΣ ΣΕΡΒΙΑΣ ΠΡΟΣ ΦΑΝΑΡΙ:
ΟΧΙ ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ ΣΤΟΥΣ ΣΧΙΣΜΑΤΙΚΟΥΣ ΟΥΚΡΑΝΙΑΣ, ΣΚΟΠΙΩΝ, ΜΑΥΡΟΒΟΥΝΙΟΥ
ΝΙΚΟΣ ΧΕΙΛΑΔΑΚΗΣ
Ενώ πραγματοποιείται στο Φανάρι η συνάντηση του Πατριάρχη Ρωσίας με τον Οικουμενικό Πατριάρχη Βαρθολομαίο και ενώ το ζήτημα της Ουκρανίας έχει εξελιχτεί σε σκληρό πολιτικό πόκερ, είχαμε μια «ηχηρή» παρέμβαση του Πατριάρχη Σερβίας Σεργίου, που δείχνει πόσο σημαντικό είναι το ζήτημα των σχισματικών με τεράστια διεθνή πολιτική σημασία και πόσο η εξέλιξη του θα κρίνει την ίδια την ενότητα της Ανατολικής Ορθόδοξης Εκκλησίας.
Όπως αναφέρεται από το πρακτορείο εκκλησιαστικών ειδήσεων «Romfea.gr» πολυσέλιδο γράμμα προς το Οικουμενικό Πατριαρχείο, όπου εκθέτει τα πορίσματα των συζητήσεων σχετικά με τις εκφάνσεις του εθνοφυλετισμού στη σύγχρονη Ορθοδοξία, των γενομένων στην Ιερά Σύνοδο Ιεραρχίας της Σερβικής Εκκλησίας, απέστειλε ο Πατριάρχης Σερβίας κ. Ειρηναίος.
Αφορμή για τη σύνταξη του γράμματος στάθηκε η ανησυχία της Ιεράς Συνόδου και του Πατριάρχου για την ενότητα της Ορθόδοξης Εκκλησίας, μετά από παρεμβάσεις Ιεραρχών του Οικουμενικού Πατριαρχείου σχετικά με την εκχώρηση Τόμου Αυτοκεφαλίας σε Ουκρανικές σχισματικές οντότητες «παρὰ τὴν θέλησιν…τῆς Ρωσσικῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας…, ἐν ὀνόματι δὲ τῆς κατὰ τὸ παρελθὸν ἐκκλησιστικῆς μητρότητος ὡς καινοφανοῦς κανονικῆς παραμέτρου» καὶ οτι «παρόμοιον ἐγχείρημα προγραμματίζεται καὶ διὰ τὴν σχισματικὴν ‘Μακεδονικὴν Ὀρθόδοξον Ἐκκλησίαν’».
«Ἡ αἴρεσις τοῦ ἐθνοφυλετισμοῦ συνιστᾷ μίαν τῶν οὐσιωδῶν κακοδαιμονιῶν τῆς συγχρόνου Ὀρθοδοξίας», αναφέρει μεταξύ άλλων το πολσέλιδο γράμμα.
Επιπλέον, ο Πατριάρχης Σερβίας τονίζει ότι τα σύγχρονα εκκοσμικευμένα κράτη πειρώνται να χρησιμοποιήσουν την Εκκλησία προς εξυπηρέτηση της ιδεολογίας και της εξουσίας αυτών και, για να πετύχουν τον σκοπό αυτό, καταφεύγουν στον νοσηρό ἐθνοφυλετισμό καὶ τὸ εκκεκοσμικευμένο κρατικοκεντρικό φρόνημα, οι οποίοι με τη σειρά τους «κατορθοῦσιν ἕν καὶ μόνον – τὸ ἐπαπειλῆσαι τὸν καθολικὸν καὶ οἰκουμενικὸν χαρακτῆρα τῆς Ἐκκλησίας τοῦ Θεοῦ, ἐν ταὐτῷ ἄρα καὶ τὴν πηγαίαν ἀποστολὴν αὐτῆς πρὸς πάντα τὰ ἔθνη».
Ο Πατριάρχης Ειρηναίος γράφει: «Τὰ κράτη, ἔθνη καὶ ‘ἔθνη’, ἐν οἷς ζητεῖται μὲν σήμερον ἡ αὐτοκεφαλία, ἐν τῇ πράξει δὲ δρῶσι τὰ καθεστωτοκίνητα ‘πολιτικὰ σχίσματα’, τὰ καὶ δικαιολογοῦντα αναφανδὸν τὴν ὀλέθριον δραστηριότητα αὐτῶν διὰ τῆς ἐπικλήσεως τῆς κρατικῆς καὶ ἐθνικῆς σκοπιμότητος (Ουκρανία, «Βόρειος Μακεδονία» Μαυροβούνιο…), εἶναι δημιουργήματα τῶν κομμουνιστῶν, σήμερα κατὰ τὸ πλεῖστον ἔχοντα ἀθέους ἐπὶ κεφαλῆς, ὥς ἐστιν ὁ ἀβάπτιστος καὶ ἄθεος κυβερνήτης τοῦ Μαυροβουνίου ἤ ὁ ‘παμπεριληπτικὸς πιστος’ ἐπὶ κεφαλῆς τῆς Οὐκρανίας, ὁ καὶ ἐν τῇ κανονικῇ Ἐκκλησίᾳ καὶ παρὰ τοῖς σχισματικοῖς καὶ παρὰ τοῖς οὐνίταις ὁρώμενος. Οὗτοι δέν ζητοῦσιν ἀυτοκέφαλον Ἐκκλησίαν διότι, ὑποτίθεται, εἶναι πιστὰ μέλη αὐτῆς, ἀλλ’ἐπὶ τῷ σκοπῷ, ὅπως χρηστικῶς, μᾶλλον δὲ καταχρηστικῶς, μεταχειρείσωνται αὐτὴν πρὸς ἐμπέδωσιν τῆς κοσμικῆς καὶ ἀθέου κατ’οὐσίαν ἰδεολογίας, ἐξουσίας καὶ χαμαιζήλων συμφερόντων αὐτῶν. Πρόκειται, ἐν ἐσχάτῃ ἀναλύσει, περὶ κακομεταχειρίσεως τῆς Ἐκκλησίας καὶ τῆς πίστεως».
«Είναι άραγε ἐπιτρεπτὴ ἡ συγκατάθεσις τῆς Ἐκκλησίας πρὸς τοιαύτην κακομεταχείρισιν; Προωρισμένη οὔσῃ εἰς τὸ μεταμορφοῦν καὶ σῴζειν τὸν πεπτωκότα κόσμον, ἐπιτρέπεται αὐτῇ τὸ συμμορφοῦσθαι καὶ εὐαρεστεῖν αὐτῷ»; – αυτές είναι οι ερωτήσεις, τις οποίες ο Προκαθήμενος της Εκκλησίας της Σερβίας απευθύνει, πρωτίστως, στο Οικουμενικό Πατριαρχείο, «τῇ Μητρὶ ἡμῶν Ἐκκλησίᾳ, καλουμένῃ, ἐν τῇ ἰδιότητι τῆς πρωτοθρόνου Ἐκκλησίας, ὅπως κενωτικῶς καὶ θυσιαστικῶς διακονῇ τῇ ἑνότητι τῆς Ἐκκλησίας».
Κατὰ τὴ γνώμη του Πατριάρχη Σερβίας κ. Ειρηναίου, «ὑφ’οἱασδήποτε συνθήκας, ἐπιδράσεις καὶ πιέσεις, δὲν ἐπιτέτραπται αὐτῇ τὸ προβῆναι εἰς οἱανδήτινα ἐσπευσμένην ἐνεργείαν δυναμένην ἐπενεγκεῖν ζημίαν τῇ πανορθοδόξῳ ἑνότητι, μάλιστα δὲ καὶ παρατεῖναι τὴν ζωὴν τῶν σχισμάτων, ἅτινα, κατὰ τἄλλα, ἐφίεται, ὅπως θεραπεύσῃ καὶ ὑπερκεράσῃ».
Αναφερόμενος στην Ουκρανία, ο Πατριάρχης Σερβίας χαρακτηρίζει ως «λίαν κινδυνώδης – ἤ καὶ καταστροφικὴ, ἐνδεχομένως δὲ καὶ μοιραία – διὰ τὴν ἑνότητα τῆς ἁγίας Ὀρθοδοξίας» πράξη «ἀθωώσεως καὶ ἀποκαταστάσεως τῶν σχισματικῶν εἰς τὴν τάξιν τῶν ἐπισκόπων, ὅλως ἰδιαιτέρως δὲ τοῦ ἀρχισχισματικοῦ, τοῦ ‘πατριάρχου’ Κιέβου Φιλαρέτου Ντενισένκο, καὶ τῆς ἐπαναφορᾶς τῆς μετὰ τῶν σχισματικῶν κοινοτήτων λειτουργικῆς και κανονικῆς κοινωνίας, ἄνευ τῆς αὐτῶν μετανοίας καὶ ἐπανόδου εἰς τὴν ἑνότητα μετὰ τῆς ἧς ἀπεσκίρτησαν Ρωσσικῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας, δίχα συναινέσεως τοῦ Πατριαρχείου Μόσχας καὶ χωρὶς τοῦ μετ’αὐτοῦ συντονισμοῦ».
Επίσης ο Πατριάρχης Σερβίας υπογραμμίζει ότι η παρέμβαση του μακαρίᾳ τῇ λήξει γενομένου Γρηγορίου Ζ’ στα της Ρωσικής Εκκλησίας και η στάση αυτού προς τον άγιο Πατριάρχη Τύχωνα (τον οποίον προέτρεπε να παραιτηθεί), η υποστήριξη προς το σχίσμα των ‘ανακαινιστών’ τη δεκαετία 1920, σε καμία περίπτωση θα έπρεπε να χρησιμεύσει ως παράδειγμα προς μίμηση.
Σύμφωνα με τον συντάκτη του γράμματος, η πράξη αποκαταστάσεως των Ουκρανών σχισματικών «θὰ ἐσήμαινε σύναμα ἀφιλάδελφον στάσιν πρὸς τὴν μαρυτυρικὴν ἐν ταῖς ρωσσικαῖς χώραις Ἐκκλησίαν», κάτι το οποίο σε καμία περίπτωση αναμένει ο Άγιος Σερβίας «παρὰ τῆς μαρτυρικῆς Μεγάλης τοῦ Χριστοῦ Ἐκκλησίας».
Σχολιάζων τη θέση για τη δήθεν υπαγωγή της Ιεράς Μητροπόλεως Κιέβου στη δικαιοδοσία της Κωνσταντινουπόλεως και ότι «ἀνῆκεν εἰς αὐτὴν διηνεκῶς», ο Πατριάρχης Ειρηναίος διερωτάται, «πῶς ἐξηγεῖται τὸ γεγονὸς, ὅτι ἡ Μόσχα τόσον μακροχρονίως, ἐπὶ τρεῖς ἑκατονταετίας καὶ πλέον, ἐξήσκει – καὶ νῦν ἐξασκεῖ – δικαιοδοσίν ἐπὶ τοῦ Κιέβου ἄνευ διαμαρτυρίας ὁποθενδήποτε, τῆς Μεγάλης τοῦ Χριστοῦ Ἐκκλησίας συμπαραλαμβανομένης;» για να καταλήξει ότι «αἱ διαθέσιμοι ἰστορικαὶ πηγαὶ δὲν ἐπιβεβαιοῦσι τὸν ἰσχυρισμὸν περὶ τῆς ἐν τοῖς πράγμασιν ἀναρμοδιότητος τῆς Μόσχας διὰ τὸ Κίεβον».
Ακόμη υπενθυμίζει το υφιστάμενο στην ιεροκανονική παράδοση και πράξη κριτήριον ‘τῆς ἀρχαιότητος’, τῶν ‘παλαιων ἐθῶν’, ‘τῶν ὑπὸ πάντων παραδεδεγμένων σχέσεων’, τα οποία υποστηρίζουν τα εκκλησιαστικά δικαιώματα των Ρώσσων επί του Κιέβου.
Ο Πατριάρχης Ειρηναίος υπενθύμισε ότι η Σύνοδος στην Κρήτη επεκύρωσε την ύπαρξη των δεκατεσσάρων αυτοκεφάλων Ορθοδόξων Εκκλησιών στα σημερινά κανονικά όρια αυτών.
«Διὰ τῆς ἐν λόγῳ διαπιστώσεως τῆς ἐν Κρήτῃ Συνόδου έπιβεβαιοῦται οἰκοθεν (implicite), ὅτι ἡ αὐτόνομος Ἐκκλησία τῆς Οὐκρανίας εὑρίσκεται ὑπὸ τὴν δικαιοδοσίαν τοῦ Πατριαρχείου Μόσχας καὶ ὅτι αὐτόχρημα ἀνήκει αὐτῷ ὀργανικῶς».
Τονίζων το γεγονός ότι η Εκκλησία Κωνσταντινουπόλεως τυγχάνει εξ ίσου Μήτηρ Εκκλησια και του Κιέβου, και της Μόσχας, και του Πεκίου, και του Τυρνάβου και ετέρων, ο Πατριάρχης Σερβίας επισημαίνει: «Ἡ τιμὴ καὶ τὸ ἀξίωμα τῆς ἐκκλησιαστικῆς μητρότητος δέν παρέχει, ἐν τοσούτῳ, τῇ Ἐκκλησίᾳ Μητρὶ τὸ δικαίωμα τοῦ ἀψηφήσαι ἤ, πολλῷ μᾶλλον, τοῦ ἀμφισβητῆσαι τὰς ἱστορικῶς σχηματισθείσας αὐτοκεφαλίας καὶ δικαιοδοσίας».
Εκ των λεχθέντων συμπεραίνεται ότι το Οικουμενικό Πατριαρχείο αδυνατεί να αποφασίσει αυτοδικαίως, ἐρήμην των Εκκλησιών Σερβίας και Ρωσίας, περί του μέλλοντος της Αρχιεπισκοπής Αχρίδων και της Ιεράς Μητροπόλεως Κιέβου αντίστοιχα.
Το γράμμα τονίζει ότι η διαδικασία αποκτήσεως και ανακηρύξεως νέων αυτοκεφαλιών συμφωνήθηκε από τις κατά τόπους Ορθόδοξες Εκκλησίες.
Προβλεπει ότι η Κωνσταντινούπολη θα είναι απλός συντονιστής του θέματος. Αφού δεχθεί την πρότασην από την Εκκλησία τινα σχετικά με την χορήγηχη αυτοκεφάλου σε επαρχίες τινες της τελευταίας, ανακοινώνει το θέμα σε όλες τις αυτοκέφαλες κατά τόπους Εκκλησίες, έπονται διαβουλεύσεις και το θέμα διευθετείται σύμφωνα με την κοινή απόφαση αυτών.
«Τὸ σχετικὸν οριστικὸν ἐπίσημον κείμενον ἐδημοσιεύθη ἐν ταῖς σελίσι τῆς περιοδικῆς ἐκδόσεως τοῦ ἐν Σαμπεζὺ Κέντρου τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου Συνοδικὰ».
Ο Πατριάρχης Σερβίας υποδεικνύει: «Αὕτη εἶναι ἡ παγκοίνως ἀποδεκτέα καὶ ἀποδεκτὴ τοποθέτησις τῶν κατὰ τόπους Ὀρθοδόξων Ἐκκλησιῶν καὶ οὐχὶ ἡ θέσις ἑνὸς ἐκ τῶν ἱεραρχῶν τῆς καθ’ Ὑμᾶς Ἁγιωτάτης Ἐκκλησίας, ὅτι ὁ Οἰκουενικὸς Θρόνος μόνος, ἐρήμην τῶν ὑπολοίπων, ἄνευ τῶν ἴσων (sine paribus), χορηγεῖ ἤ ἀφαιρεῖ αὐτοκεφαλίας, ἐνεργῶν μάλιστα οὑτωσὶ χιλίοις τριακοσίοις καὶ πεντήκοντα συναπτοῖς ἐνιαυτοῖς (!)».
Σε άλλο σημείο ο Πατριάρχης Ειρηναίος απευθύνεται προς τον Οικουμενικό Πατριάρχη ως εξής: «Οὐδόλως γεννᾶται, Παναγιώτατε, ἐν τῴ νοΐ ἡμῶν, οὐδ’ἀκροθιγῶς μάλιστα, ἡ ἐπιθυμία καὶ πρόθεσις, ὅπως θίξωμεν ἤ λυπήσωμεν Ὑμᾶς ποσῶς, ὑποχρεούμεθα ὅμως, ὅπως ὑπομνήσωμεν Ὑμῖν καὶ τὴν ὑπόσχεσιν Ὑμῶν, δεδομένην ἐν Σαμπεζὺ Γενεύης παρουσίᾳ τῶν Προκαθημένων τῶν Ὀρθοδόξων Ἐκκλησιῶν, – παρουσίᾳ, ἐπομένως, καὶ τῆς ἡμῶν μετριότητος, – ὅτι δὲν μέλλετε ἐπεμβῆναι εἰς τὰ τῆς Ἐκκλησίας Οὐκρανίας».
Μεγάλο ενδιαφέρον αποδίδει το γράμμα του Πατριάρχου Σερβίας και στον κίνδυνο παραβιάσεως των δικαιοδοσιακών δικαιωμάτων της οικείας αυτού Εκκλησίας επί του Μαυροβουνίου, όπου, η ἐστερημένη τῆς θείας χάριτος παρασυναγωγή ἤ σέκτα, ονομάζει ἑαυτὴν Ἐκκλησία Μαυροβουνίου, … «και δίκην τῆς ἐν Σκοπίοις πρεσβυτέρας ‘ἀδελφῆς’ αὐτῆς, πιστεύει καὶ διασαλπίζει, ὅτι μετὰ τὴν χορήγησιν τοῦ αὐτοκεφάλου εἰς τοὺς Οὐκρανοὺς σχισματικοὺς, μέλλει καὶ αὐτὴ λάβεῖν τὴν ἀναγνώρισιν καὶ τὴν αὐτοκεφαλίαν».
Μιλώντας για τους αρχηγούς των σχισμάτων στο Μαυροβούνιο και την Ουκρανία, ο Άγιος Σερβίας συμπεραίνει ότι η περίπτωση του Μαυροβουνίου έχει σχέση με εκείνη της Ουκρανίας, και ότι ο μη κανονικός κλήρος της Πρώην Γιουγκοσλαβικής Δημοκρατίας της Μακεδονίας και της Δημοκρατίας του Μαυροβουνίου ευελπιστεί να αποκατασταθεί ομού με τον Ντενισένκο.
Ο Πατριάρχης Ειρηναίος πιστεύει ότι κάτι τέτοιο από νομοκανονικής απόψεως θα ήταν τραγελαφικῶς παράλογο.
Ἐν κατακλείδι ο Προκαθήμενος της Σερβικής Εκκλησίας καλεί τον Οικουμενικό Πατριάρχη να είναι επιφυλακτικός, ευχόμενος ταυτοχρονα ο Χριστός να χαρίσει ρώμη στην Μητέρα Εκκλησία «εἰς τὸ μὴ ὑποκύψαι πιέσεσι καὶ τὴν ἄνωθεν σοφίαν εἰς τὸ διαμεῖναι αὐτὴν ἀεὶ καὶ ἐσαεὶ πιστὴν πρὸς ἑαυτὴν, πρὸς τὴν ἀποστολὴν καὶ διακονίαν αὐτῆς».
ΝΙΚΟΣ ΧΕΙΛΑΔΑΚΗΣ
Δημοσιογράφος-Συγγραφέας-Τουρκολόγος
