/ 
ΛΑΜΠΡΟΥ Κ. ΣΚΟΝΤΖΟΥ Θεολόγου – Καθηγητού
Ένας από τους πλέον αφοσιωμένους μαθητές του Κυρίου υπήρξε και ο απόστολος Βαρθολομαίος ή Ναθαναήλ. Οι πληροφορίες που έχουμε γι’ αυτόν διασώθηκαν στην Καινή Διαθήκη και είναι δυστυχώς ελάχιστες και συγκεχυμένες. Αναφέρεται ως μαθητής και από τους τέσσερις ευαγγελιστές ως έκτος στον αποστολικό κύκλο (Ματθαίος 10, 3. Μάρκος 3, 18. Λουκάς 6, 14), ενώ στις Πράξεις ως έβδομος.
Σύμφωνα με τον ευαγγελιστή Ιωάννη, καταγόταν από την πόλη Κανά της Γαλιλαίας. Να αναφέρουμε εδώ πως η Γαλιλαία βρισκόταν στα βορειοδυτικά της Παλαιστίνης, αρκετά μακριά από το κέντρο του Ιουδαϊσμού, την Ιερουσαλήμ. Στην περιοχή εγκαταστάθηκαν κατά τα ελληνιστικά χρόνια πολλοί Έλληνες, οι οποίοι μεταλαμπάδευσαν εκεί τον ελληνικό πολιτισμό, την ελληνική παιδεία, τον ελληνικό τρόπο ζωής, επιδρώντας καταλυτικά για τους ντόπιους Ιουδαίους, οι οποίοι μυήθηκαν στον ελληνικό τρόπο ζωής. Στην Γαλιλαία κυριαρχούσε ένας συγκρητισμός, όσον αφορά τις θρησκείες. Υπήρχαν οι Ιουδαίοι, οι οποίοι είχαν επηρεαστεί από τους εθνικούς, υπήρχαν οι εθνικοί, υπήρχαν οι προσήλυτοι, δηλαδή οι εθνικοί που είχαν ασπασθεί την ιουδαϊκή θρησκεία και τέλος οι «σεβόμενοι τον Θεόν», δηλαδή οι εθνικοί, οι οποίοι έτρεφαν σεβασμό προς το Θεό των Ιουδαίων. Να επισημάνουμε πως οι Ιουδαίοι δεν έτρεφαν τα καλλίτερα αισθήματα για τους Γαλιλαίους, εξαιτίας της ανάμιξής τους με τους εθνικούς, αποκαλώντας σκωπτικά την περιοχή ως «Γαλιλαία των Εθνών», δηλαδή χώρα των ειδωλολατρών!
Δεν είναι τυχαίο πως ο Κύριος άρχισε το κήρυγμά Του στην Γαλιλαία και πως οι πρώτοι από τους μαθητές του ήταν Γαλιλαίοι, διότι το κοσμοπολίτικο περιβάλλον της περιοχής ευνοούσε το μήνυμα της παγκοσμιότητας του Χριστού. Είναι απόλυτα σίγουρο πως οι πρώτοι μαθητές Του, Γαλιλαίοι στην καταγωγή (Ανδρέας, Πέτρος, Φίλιππος, Ιάκωβος και Ιωάννης) είχαν κατά κάποιο τρόπο αποκολληθεί από τις μικροεθνικιστικές ιουδαϊκές αντιλήψεις περί Μεσσία και γι’ αυτό Τον ακολούθησαν με προθυμία και αποδέχτηκαν το κήρυγμά του για τη σωτηρία ολοκλήρου του κόσμου.
Το όνομα Βαρθολομαίος σημαίνει «Γιος του Θολεμά» ή Θολομί (Βαρ Τολμαΐ). Φαίνεται πως το όνομά του ήταν Ναθαναήλ, αλλά είχε επικρατήσει, για κάποιο λόγο το πατρωνυμικό του Βαρθολομαίος. Ο Ιωάννης προτίμησε το Ναθαναήλ το οποίο στα ελληνικά μεταφράζεται ως ο «Θεός δίνει». Η εκκλησιαστική παράδοση, αλλά και η σύγχρονη επιστημονική έρευνα, δέχονται την ταύτιση των Βαρθολομαίου και Ναθαναήλ, ως ένα και το αυτό πρόσωπο.
Ο Βαρθολομαίος ήταν ευσεβής Ιουδαίος και διακατέχονταν από αδημονία για τον ερχομό του Μεσσία. Σύμφωνα την Συριακή παράδοση, ονομαζόταν αρχικά Ιησούς και αναγκάστηκε να αλλάξει το όνομά του κατόπιν όταν προσχώρησε στον κύκλο των μαθητών του Χριστού, να μην έχει το ίδιο όνομα με Εκείνον. Θεωρείται ότι είναι το ίδιο πρόσωπο με τον Ναθαναήλ, καθώς στα συνοπτικά ευαγγέλια αναφέρεται πάντοτε ο Φίλιππος μαζί με τον Βαρθολομαίο, χωρίς να αναφέρεται καθόλου ο Ναθαναήλ, ενώ στο κατά Ιωάννην Ευαγγέλιο αναφέρεται συνεχώς ο Φίλιππος με το Ναθαναήλ, χωρίς να αναφέρεται πουθενά ο Βαρθολομαίος. Γι’ αυτό και υπάρχει μια σύγχυση με το πρόσωπό του.
Φαίνεται ότι ήταν φίλος με τον Φίλιππο, ο οποίος του μίλησε για τον Μεσσία: «Ὃν ἔγραψε Μωϋσῆς ἐν τῷ νόμῳ καὶ οἱ προφῆται, εὑρήκαμεν, Ἰησοῦν τὸν υἱὸν τοῦ Ἰωσὴφ τὸν ἀπὸ Ναζαρέτ» (Ιωάν.1,46). Ο Ναθαναήλ ακούγοντας προσεκτικά τον Φίλιππο απόρησε αναρωτώμενος αν γίνεται από τη Ναζαρέτ, την πόλη καταγωγής του Ιησού, να προέλθει κάτι καλό. Ο Φίλιππος τότε κάλεσε το Ναθαναήλ να πλησιάσει τον Κύριο. Ο Ιησούς με ένα πολύ τιμητικό και κολακευτικό λόγο μόλις
είδε τον Ναθαναήλ και αφού διέγνωσε ότι πρόκειται για σημαντικό άνθρωπο, είπε: «Ἴδε ἀληθῶς Ἰσραηλίτης ἐν ᾧ δόλος οὐκ ἔστι» (Ιωάν,1,47). Εν συνεχεία ακολούθησε σύντομος διάλογος μεταξύ Ιησού και Ναθαναήλ, γενόμενος αιτία να ενταχθεί στον κύκλο των μαθητών Του.
Την επόμενη ημέρα οι έξι πλέον μαθητές οδήγησαν τον Κύριο στο γάμο της Κανά. Η διήγηση του Ιωάννη δεν αφήνει αμφιβολία πως νυμφαγωγός στο γάμο της Κανά ήταν ο Φίλιππος. Έκτοτε δεν αναφέρεται τίποτε γι’ αυτόν.
Σύμφωνα με εξωβιβλικές πηγές, ο Επιφάνιος Επίσκοπος Κύπρου αναφέρει την πληροφορία πως Ναθαναήλ ήταν το δεύτερο πρόσωπο, με τον Κλεόπα, στους οποίους εμφανίστηκε ο Ιησούς στην πορεία προς του Εμμαούς (Λουκ.24,13). Φαίνεται πως υπήρξε από τους πειθαρχημένους και αφοσιωμένους μαθητές του Χριστού.
Μετά την Πεντηκοστή, σύμφωνα με τον αλεξανδρινό εκκλησιαστικό δάσκαλο Πάνταινο, πήγε μαζί με τον απόστολο Ιούδα στην Ινδία, όπου κήρυξε το Ευαγγέλιο. Ακολούθως πήγαν στην Αρμενία, όπου κήρυξαν και μετέστρεψαν πολλούς στο Χριστό. Μάλιστα θεωρούνται ως οι ιδρυτές και θεμελιωτές της Αρμενικής Εκκλησίας.
Έχουμε την πληροφορία πως κατά τον 2ο αιώνα κυκλοφόρησε ένα ψευδεπίγραφο «ευαγγέλιο» φέροντας το όνομα του Βαρθολομαίου, το οποίο δεν σώζεται. Πιθανόν να πρόκειται για αιρετικό κείμενο των γνωστικών κύκλων. Σώθηκε επίσης άλλο κείμενο ψευδεπίγραφο κείμενο με τίτλο: «Ερωτήσεις Βαρθολομαίου», σωσμένο σε διάφορες διαλέκτους. Κι ακόμα, αποσπάσματα από το νόθο κείμενο «Περί Αναστάσεως του Ιησού Χριστού».
Η παράδοση αναφέρει πως βρήκε μαρτυρικό θάνατο στην Ουρβανούπολη, περί το 68 μ. Χ. Σταυρώθηκε με το κεφάλι προς τα κάτω, με διαταγή του ειδωλολάτρη βασιλιά Αστυάγη. Κατόπιν οι ειδωλολάτρες δήμιοί του, έκλεισαν το σκήνωμά του σε κλειστό μεταλλικό κουτί και το έριξαν στη θάλασσα. Βρέθηκε μετά από χρόνια στις νήσους Λιπάρες της Σικελίας, όπου οι χριστιανοί το περιμάζεψαν και έχτισαν περικαλλή ναό προς τιμήν του. Αργότερα τεμάχια των ιερών λειψάνων του μεταφέρθηκαν σε διάφορα μέρη της Ευρώπης, όπως στην Φρανκφούρτη και το Καντέρμπουρι.
Η μνήμη του τιμάται στις 11 Ιουνίου και η ανακομιδή των ιερών λειψάνων του στις 24 Αυγούστου.
