Ἅγιος Ἰγνάτιος Brianchaninov
Ἐπίσκοπος Καυκάσου καί Μαύρης Θάλασσας
Οἱ συναναστροφὲς καὶ ἡ κοινωνία ἔχουν μεγάλη ἐπίδραση ἐπάνω στoὺς ἀνθρώπους. Τὸ πλησίασμα καὶ ἡ σχέση μὲ ἕνα διδάσκαλο φέρνει πoλλὴ ἐπιστήμη, ἡ συναναστροφὴ μὲ ἕνα ποιητὴ –φέρνει πὸλλὲς σκέψεις καὶ ὑψηλὰ αἰσθήματα, ὁ συγχρωτισμὸς μὲ ἕνα ταξιδιώτη φέρνει πoλλὲς γνώσεις γιὰ τὶς ξένες χῶρες, γιὰ τὶς συνήθειες καὶ τὰ ἔθιμα ἄλλων λαῶν.
Εἶναι φανερὸ ὅτι τὸ πλησίασμα καὶ ἡ συναναστροφὴ μὲ ἕνα ἅγιο φέρνει ἁγιοσύνη. «Μετὰ ὁσίου ὅσιος ἔση καὶ μετὰ ἀνδρὸς ἀθώου ἀθῶος ἔση, καὶ μετὰ ἐκλεκτοῦ ἐκλεκτὸς ἔση» (Ψς 17, 26-27).
Γνώρισε λοιπὸν μὲ τοὺς ἁγίους ἤδη ἀπὸ τώρα, κατὰ τὴν περίοδο αὐτῆς τῆς ἐπίγειας ζωῆς, περίοδο τὴν ὁποία ἡ ἁγία Γραφὴ δὲν τὴν ὀνομάζει κἂν «ζωή», ἀλλὰ «περιπλάνηση»… Θέλεις στὸν οὐρανὸ νὰ συγκαταλεχθεῖς στὴν συνοδεία τους, θέλεις νὰ συμμερίζεσαι τὴν μακαριότητά τους; Γίνε τότε ἀπὸ τώρα συμμέτοχός τους. Καὶ τότε, ὅταν θὰ βγεῖς ἀπὸ τὴν οἰκία τοῦ σώματός σου, αὐτοὶ θὰ σὲ ὑπαντήσουν ὡς κάποιο γνωστό, ὡς ἕναν φίλο (Λκ 16, 9).
Δὲν ὑπάρχει στενότερη φιλία, δὲν ὑπάρχει στενότερος σύνδεσμος ἀπὸ τὸ σύνδεσμο τῆς νοητικῆς ἑνώσεως, τῆς τῶν αἰσθημάτων ἑνώσεως, τῆς ἑνώσεως τῶν σκοπῶν (Ἃ΄ Κόρ. 1, 10).
Ἀφομοίωσε μὲ τὴν ἀνάγνωση τῶν συγγραμμάτων τοὺς τὶς σκέψεις καὶ τὸ πνεῦμα τῶν ἁγίων Πατέρων. Αὐτοὶ ἔφθασαν στὸν σκοπό τους: τὴν σωτηρία. Κι ἐσὺ θὰ φθάσεις στὸν σκοπὸ αὐτὸ κατὰ τὴν φυσικὴ πορεία τῶν πραγμάτων καὶ θὰ σωθεῖς ἐφ’ ὅσον εἶσαι ἑνωμένος μὲ τὸ φρόνημα καὶ στὴν ψὺχὴ μὲ τοὺς ἁγίους Πατέρες. Ὁ οὐρανὸς δέχθηκε τοὺς ἁγίους Πατέρες στοὺς κόλπους του, στὶς «ἱερὲς μονές του». Καὶ μὲ τὸν τρόπο αὐτὸ ὁ οὐρανὸς ἔδωσε πρὸς ὅλους μαρτυρία ὅτι τὰ φρονήματα, τὰ αἰσθήματα καὶ οἱ πράξεις τῶν ἁγίων Πατέρων τοῦ εἶναι εὐάρεστα.
Οἱ δὲ ἅγιοι Πατέρες ἐξιστόρησαν τὰ φρονήματα, τὴν καρδιά, καὶ τὸ ἔργο τους στὰ συγγράμματά τους. Αὐτὸ δείχνει ὅτι κατὰ τὴν μαρτυρία τοῦ ἰδίου τοῦ οὐρανοῦ, τὰ συγγράμματα τῶν ἁγίων Πατέρων ἀποτελοῦν ἀσφαλεῖς ὁδηγίες γιὰ νὰ φτάσουμε στὸν οὐρανό.
Ὅλὰ τὰ συγγράμματα τῶν ἁγίων Πατέρων συνετάχθησαν ὑπὸ τὴν ἔμπνευση καὶ τὴν καθοδήγηση τοῦ ἁγίου Πνεύματος. Καὶ εἶναι ἀξιοθαύμαστη ἡ ὁμοφωνία τους, θαυμαστὴ ἡ ἐξ οὐρανοῦ ἐπιβεβαίωσή τους! Γι’ αὐτὸ ὅποιος καθοδηγεῖται ἀπὸ τὰ γραπτά τους ἔχει ἀναμφισβήτητα ὁδηγὸ τὸ Ἅγιο Πνεῦμα.
Ὅλα τα νερὰ τῆς γῆς χύνονται στὸν ὠκεανὸ καὶ ὁ ὠκεανὸς ἀποτελεῖ τὴν πὴγὴ ὅλων των ὑδάτων τῆς γῆς. Ὅλὰ τὰ συγγράμματα τῶν Πατέρων ἑρμηνεύουν τὸ ἱερὸ Εὐαγγέλιο, ὅλα αὐτα μᾶς ὑπενθυμίζουν γιὰ νὰ μᾶς διδάσκουν πῶς νὰ ἐργαστοῦμε ἐπακριβῶς τὶς ἐντολὲς τοῦ Κυρίου ἠμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ. Ἡ πηγὴ λοιπὸν καὶ τὸ τέλος ὅλων τῶν συγγραμμάτων αὐτῶν εἶναι τὸ ἱερὸ Εὐαγγέλιο.
Οἱ ἅγιοι Πατέρες μᾶς διδάσκουν πῶς νὰ πλησιάζουμε τὰ ἱερὰ Εὐαγγέλια, πῶς νὰ τὰ διαβάζουμε, νὰ τὰ κατανοήσουμε ὅπως πρέπει. Διδάσκουν ἐπίσης τί εἶναι ἐκεῖνο ποὺ βοηθάει καὶ τί εἶναι ἐκεῖνο ποὺ ἐμποδίζει τὴν σωστὴ κατανόησή τους. Διάβαζε, ἑπομένως, κατ’ ἀρχήν, περισσότερο τα συγγράμματα τῶν ἁγίων Πατέρων καὶ κατόπιν –ἀφοῦ μάθεις ἀπὸ αὐτὰ πῶς πρέπει νὰ διαβάζεις τὰ ἱὲρὰ Εὐαγγέλια– πήγαινε καὶ διάβαζε μὲ τὴ σειρὰ τὰ ἴδια τὰ ἱερὰ Εὐαγγέλια.
Νὰ μὴ θεωρεῖς ὅτι ἀρκεῖ τὸ διάβασμα τοῦ Ἱεροῦ Εὐαγγελίου, χωρὶς τὴν ἀνάγνωση τῶν ἁγίων Πατέρων! Αὐτὸ ἀποτελεῖ μία ὑπερήφανη καὶ ἐπικίνδυνη σκέψη. Στὰ ἱερὰ Εὐαγγέλια εἶναι προτιμότερο νὰ σὲ φέρουν οἱ ἅγιοι Πατέρες σὰν ἕναν ἀγαπητὸ υἱό ποὺ προετοιμάσθηκε κατάλληλα μὲ τὰ συγγράμματά τους.
Ὅλοι ἐκεῖνοι ποὺ ἀρνήθηκαν μὲ τρέλα καὶ μὲ ὑπερηφάνεια τοὺς ἁγίους Πατέρες, καὶ πλησίασαν χωρὶς μεσολάβηση, μὲ θρασύτητα, μὲ βρώμικο μυαλὸ καὶ ἀκάθαρτη καρδιὰ τὸ ἱὲρὸ Εὐαγγέλιο, ἔπεσαν σὲ καταστρεπτικὲς πλάνες. Αὐτοὺς τὸ Εὐαγγέλιο τοὺς ἀπέβαλε, διότι δὲν ἀνέχεται κοντὰ του παρὰ μόνο τοὺς ταπεινούς.
Ἡ ἀνάγνωση τῶν συγγραμμάτων τῶν ἁγίων Πατέρων εἶναι μητέρα καὶ βασίλισσα ὅλων των ἀρετῶν. Διότι μὲ τὴν ἀνάγνωση τῶν ἔργων τῶν ἁγίων Πατέρων ἀποκτοῦμε:
πραγματικὴ κατανόηση τῶν ἁγίων Γραφῶν,
σωστὴ πίστη,
βίωμα κατὰ τὸ δείκτη τῶν εὐαγγελικῶν ἐντολῶν,
βαθιὰ ἐκτίμηση πρὸς τὶς ἐντολὲς αὐτὲς καί, μὲ μία λέξη,
ἀποκτοῦμε τὴν σωτηρία καὶ τὴν χριστιανικὴ τελειότητα.
Τώρα ποὺ μειώθηκε ὁ ἀριθμὸς τῶν πνευματικῶν καθοδηγητῶν, ἡ ἀνάγνωση τῶν συγγραμμάτων τῶν ἁγίων Πατέρων ἔγινε κεφαλαιώδης ὁδηγὸς γιὰ ὅλους ἐκείνους ποὺ ἐπιθυμοῦν τὴν σωτηρία ἢ ἀκόμη τὴν χριστιανικὴ τελειότητα.
Τὰ συγγράμματα τῶν ἁγίων Πατέρων –ὅπως ἐπεσήμανε κάποιος ἀπὸ αὐτούς– μοιάζουν μὲ τὸ καθρέφτη διότι, κοιτάζοντας κανεὶς συχνὰ καὶ μὲ προσοχὴ σ’ αὐτά, μπορεῖ νὰ διακρίνει ὅλα τα ἐλαττώματα τῆς ψυχῆς του.
Τὰ συγγράμματα αὐτὰ μοιάζουν ἀκόμη μὲ ἕνα φαρμακεῖο γεμᾶτο φάρμακα, ὅπου ἡ ψυχὴ μπορεῖ νὰ βρεῖ τὸ σωτήριο φάρμακο γιὰ ὁποιαδήποτε ἀρρώστια. Γράφει κάπου ὁ ἅγιος Ἐπιφάνιος Κύπρου ὅτι «Ἀκόμη καὶ μόνη ἡ θέα τῶν χριστιανικῶν βιβλίων μᾶς θωρακίζει ἐνάντια στὴν ἁμαρτία καὶ μᾶς προτρέπει νὰ ἐπαινοῦμε τὴν δικαιοσύνη».
Πρέπει νὰ διαβάζουμε τοὺς ἁγίους Πατέρες μὲ προθυμία, μὲ προσοχὴ ἀλλὰ καὶ μὲ ἐμμονή, διότι ὁ ἀόρατος ἐχθρός μας, ὁ ὁποῖος «μισεῖ ἦχον ἀσφαλείας» (Παροιμ. 11,15), ἐχθρεύεται τὸν «ἦχο» αὐτό, κυρίως ὅταν ἔρχεται ἐκ μέρους τῶν ἁγίων Πατέρων. Διότι «ὁ ἦχος» –ἡ φωνὴ αὐτὴ τῶν ἁγίων Πατέρων– φανερώνει τὰ τεχνάσματα τοῦ ἐχθροῦ μας, τὴν πονηρία του καὶ μᾶς ἀποκαλύπτει τὶς παγίδες του καὶ ὅλες τὶς μεθόδους του. Ἀκριβῶς γιὰ τὸν λόγο αὐτό, ὁ ἐχθρός μας ὁπλίζεται ἐνάντια στὸ ἀνάγνωσμα τῶν ἁγίων Πατέρων μὲ διάφορες ἀλαζονικὲς καὶ συκοφαντικὲς σκέψεις. Προσπαθεῖ δὲ νὰ ρίξει τὸν ἀγωνιζόμενο στὴν δίνη τῶν ματαίων μεριμνῶν γιὰ νὰ τὸν ἀποτρέψει ἀπὸ τὸ σωτήριο ἀνάγνωσμα. Τὸν πολεμᾶ μὲ τὴν τεμπελιά, μὲ τὴν ἀνία, μὲ τὸ νὰ μὴ θυμᾶται αὐτὰ ποὺ διαβάζει. Ἀκριβῶς ἀπὸ τὸν πόλεμο αὐτὸ κατὰ τῆς ἀνάγνωσης τῶν συγγραμμάτων τῶν ἁγίων Πατέρων μποροῦμε νὰ καταλάβουμε πόσο μεγάλο ὅπλο εἶναι αὐτὰ γιὰ μᾶς καὶ πόσο πολὺ τὰ μισεῖ ὁ ἐχθρός μας.
Ὁ καθένας, λοιπόν, ἃς διαβάζει ἀπὸ τοὺς ἁγίους Πατέρες ἐκεῖνα τὰ συγγράμματα ποὺ ταιριάζουν περισσότερο στὸν τρόπο ζωῆς του. Ὁ ἐρημίτης θὰ διαβάσει ἐκείνους τοὺς Πατέρες ποὺ ἔγραψαν γιὰ τὴν ἡσυχία, ὁ μοναχὸς ποὺ ζεῖ στὸ κοινόβιο ἐκείνους τοὺς Πατέρες ποὺ ἔγραψαν συμβουλὲς γιὰ τὴν κοινοβιακὴ ζωή, ὁ διαβιῶν ἐν τῷ κόσμῳ χριστιανός, ἐκείνους τοὺς Πατέρες ποὺ ἔγραψαν περισσότερες συμβουλὲς γιὰ τὴν χριστιανικὴ ζωή. Ὁ καθένας δηλαδή, ἀνεξάρτητα ἀπὸ τὸν κλάδο του, νὰ συλλέγει ἄφθονες συμβουλὲς ἀπὸ τὰ ἔργα τῶν ἁγίων Πατέρων.
Εἶναι ἀπόλυτη ἀνάγκη ἡ ἀνάγνωση αὐτὴ νὰ εἶναι σύμφωνη μὲ τὸν τρόπο ζωῆς τοῦ καθενός μας. Διαφορετικά, θὰ γεμίζουμε ἀπὸ ἁπλὲς σκέψεις, ἔστω καὶ ἅγιες, οἱ ὁποῖες ὅμως δὲν θὰ μετατραποῦν σὲ ἔργο, ἀλλὰ θὰ λειτουργήσουν μόνο στὴν φαντασία καὶ στὴν ἐπιθυμία μας χὼρὶς νὰ καρποφορήσουν. Τὰ δὲ εὐλαβικὰ ἔργα ποὺ πρέπει νὰ συμβαδίζουν μὲ τὸν τρόπο ζωῆς μας θὰ γλιστρήσουν μέσα ἀπ’ τὰ χέρια μας.
Ἐπιπλέον δὲ –ἐκτός του ὅτι μποροῦμε νὰ γίνουμε στεῖροι ὀνειροπόλοι– οἱ σκέψεις μας, ἀφοῦ βρίσκονται σὲ ἀπόλυτη ἀντίθεση μὲ τὰ ἔργα μας, θὰ δημιουργήσουν ἀναμφισβήτητα ταραχὴ στὸ μυαλό μας καὶ ἀναποφασιστικότητα στὴν συμπεριφορά μας. Καὶ μετά, ἡ ταραχὴ αὐτὴ καὶ ἡ ἀναποφασιστικότητα θὰ γίνουν καταπιεστικὲς καὶ ἐπιβλαβεῖς καὶ γιὰ ἐμᾶς καὶ γιὰ τὸὺς τριγύρω μας.
Ὅτὰν δὲν διαβάζει κανεὶς μὲ τὴν καθορισμένη τάξη τὴν ἁγία Γρὰφὴ καὶ τὸὺς ἁγίους Πατέρες, εὔκολα μπορεῖ νὰ λοξοδρομήσει ἀπὸ τὴν ὁδὸ τῆς σωτηρίας καὶ νὰ χαθεῖ σὲ ἀδιαπέραστες λόχμες ἢ σὲ κάποιο γκρεμό.
